نام استان: لرستان

وجه تسمیه: لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر واژه‌ای است که به سرزمین ‌های لرنشین اطلاق می‌ گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند.

مرکز استان: خرم آباد

تاریخچه: بر اساس یافته ‌های باستان شناسی این منطقه یکی از نخستین سکونتگاه‌ های قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان ‌شناسی زیادی برخوردار است. پیش از رسیدن قوم ماد ساکنان لرستان اقوامی مانند کاسی ‌ها، الیپی ‌ها، لولوبیان و عیلامیها بودند. لرستان تنها استان ایران است که به دلیل اهمیت فوق‌العاده تاریخی یکی از ۴ بخش اصلی موزه ملی ایران  و موزه های جهان را به خود اختصاص داده‌ است. گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌ شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام ‌نهادند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد. این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. این استان نیز مانند سایر نقاط ایران علیرغم غیرمرزی بودن خسارت ‌های بسیاری در جریان جنگ ایران و عراق متحمل شده‌است. از نظر آثار تاریخی استان لرستان دارای آثار فراوانی است که می ‌توان آنها را به سه دوره ماقبل تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. آثار ماقبل  تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی ‌ها، کنده ‌کاری ‌های غارها، سفالینه ‌ها و اشیای مفرغی هستند. در این استان، بیش از ۲۵۰ غار و پناهگاه صخره ‌ای وجود دارد که نیمی از آنان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده ‌اند. از جلمه غارهای مهم می ‌توان به غارهای منقوش پیش از تاریخ هومیان یک، هومیان دو و میر ملاس کوهدشت و دوشه بخش چگنی خرم‌آباد، غارهای مسکونی پیش از تاریخ دره خرم‌آباد مانند غارهای پاسنگر، قمری، کنجی، گرارجنه و یافته و غار باستانی و شگفت‌انگیز کلماکره پلدختر و غار تمندر، غار شاهرود و غار بزنوید الیگودرز اشاره نمود. از دوره‌ های هخامنشیان و ساسانیان نیز پل‌ ها و دژهای ویران شده فراوانی در این استان به جای مانده‌ است. گورستان ‌ها و تپه‌ های تاریخی فراوانی در بیشتر مناطق این استان وجود دارند که هنوز مورد کاوشهای باستان ‌شناسی قرار نگرفته‌ اند.

موقعیت جغرافیایی استان: لرستان از شمال با استان‌ های همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با خوزستان و از غرب با استان ‌های کرمانشاه و ایلام همسایه است. همچنین این استان از طریق باریکه‌ ای در سمت جنوب شرقی دارای مرز بسیار کوتاهی با استان چهارمحال و بختیاری است. این استان بین ۴۶ درجه و۵۱ دقیقه تا ۵۰ درجه و۲۲ دقیقه عرض شمالی در کوههای زاگرس میانی واقع شده‌است.

مساحت استان: ۲۸٫۲۹۴ کیلومتر مربع

تقسیمات استان: برابر با جدیدترین تغییرات در تقسیمات کشوری، استان لرستان ۱۰ شهرستان، ۲۷ بخش و ۸۴ دهستان دارد. این استان  هم اکنون دارای ۲۳ نقطه شهری و نزدیک به ۳۰۰۰ روستا می ‌باشد.

شهرها و بخش های استان: ازنا، الیگودرز، بروجرد، پلدختر، خرم آباد، دورود، دوره، دلفان، سلسله و کوهدشت

شرایط اقلیمی: لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سراسر آن را کوههای زاگرس پوشانده ‌است. لرستان به لحاظ اقلیم و هواشناسی یک استان چهار فصل است و دارای آب وهوای متنوعی است، زمستان هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد قسمتهای جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. اختلاف ثبت شده در شهرهای استان لرستان بین حداکثر و حداقل مطلق دما بیش از ۸۰ درجه سانتیگراد است. حداکثر دمای ثبت شده ۴۷/۴ و حداقل دمای مطلق ثبت شده ۳۵- است.

ارتفاعات و کوههای مهم استان: استان لرستان در کوههای زاگرس واقع شده است. اشترانکوه با ۴۱۵۰ متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است. از دیگر کوههای بلند می‌ توان به کوه گرین با ارتفاع ۳۷۰۰متر از سطح دریا در بروجرد اشاره کرد.

دریاچه ها و رودهای مهم: استان لرستان سومین استان پر آب کشور است و ۱۲ درصد آبهای کشور را در اختیار دارد. دریاچه گهر، کیو، تالابهای پلدختر و.. از مهمترین دریاچه های استان بوده و رودخانه ها شامل سیمره، کشکان، سزار، زال، رودبار، رود بختیاری، تیره و... میباشند.

پوشش گیاهی: حدود ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مساحت استان لرستان پوشیده از جنگل است که این جنگل‌ ها حوزه رویشی زاگرس  بوده و از با ارزش‌ ترین ذخایر جنگلی جهان میباشد. مهم‌ ترین گونه گیاهی در جنگل‌ های لرستان بلوط است که این درختان نقش فوق‌العاده اکولوژیستی دارند.

جانوران بومی لرستان: ماهی کور یکی از گونه‌ های کمیاب و اندمیک ایران است که در دنیا گونه ‌ای منحصر به فرد محسوب شده و در غاری واقع در استان لرستان زندگی می‌ کند. غار ماهی کور اولین «غارماهی» حقیقی جهان است که اولین بار ژئولوژیست دانمارکی در سال ۱۹۳۷ ضمن مسافرتی که به ایران داشت آن را کشف کرد و مطالعاتی بر روی این گونه انجام داد. این گونه تنها در استان لرستان وجود دارد و از این لحاظ از ذخایر ارزشمند ایران زمین است. سمندر لرستانی یکی دیگر از گونه ‌های اندمیک لرستان است که در خطر انقراض بوده و بیشتر در نواحی جنوبی لرستان و شمال خوزستان یافت می ‌شود. وزغ بی گوش نیز یک گونه انحصاری دیگر از زیست بوم لرستان است.

اقتصاد استان: استان لرستان به سبب داشتن کوهستانهای پهناور و مراتع بسیار، از گذشته‌ های دور زیستگاه مردمی بوده که دامپروری و کشاورزی پیشه اصلی آنان بوده ‌است. از لحاظ صنعتی نیز استان لرستان در حال توسعه می ‌باشد.

محصولات عمده کشاورزی: گندم، جو، حبوبات، برنج، انار، انجیر، انگور

جمعیت: ۱٬۷۵۴٬۲۴۳ نفر (در سال ۱۳۹۰)

فرهنگ و آداب و رسوم: جمعیت استان را طایفه‌ ها و تیره ‌هایی از قوم ایرانی لر و لک تشکیل می ‌دهند و در مجموع به دو گروه کوچ رو و ساکن تقسیم می ‌شوند. سرزمین ‌های لرنشین محدود به استان لرستان نیست و در استان ‌های چهارمحال و بختیاری، فارس، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، خوزستان، همدان، مرکزی و ایلام نیز طایفه‌ های گوناگون لر پراکنده‌ اند. از نظر فرهنگی و هنری موسیقی لرستان از تنوع و پیشینه ‌ای کهن برخوردار است و به دو بخش کلی، موسیقی‌ های آوازی (کلامی) و موسیقی ‌های سازی تقسیم می ‌شود. از بازیهای محلی استان نیز میتوان به بازی کُلاو رُنکی، بازی کِرَ دَرکی، بازی دال پَلُو، بازی گُل زِرکی، بازی جِفتِ تیک یا تَمِ تیک، بازی جِفتُو، هِراز گُنی اشاره کرد.

صنایع دستی: از نظر اجتماعی و فرهنگی، صنایع دستی لرستان با توجه به پیشینه تاریخی غنی و تنوع قومیت ها، در سه نوع متمایز عشایری، روستایی و شهری شکل گرفته اند. انواع صنایع دستی عشایر لرستان عبارتند از: سیاه چادر، قالی و گلیم، هور، هور اسبو. صنایع دستی روستایی را قالی، گلیم، رنگرزی و جاجیم بافی را تشکیل می دهند. از دیگر صنایع دستی بومی استان لرستان میتوان به این موارد اشاره کرد: ماشته بافی، ورشو سازی، گیوه دوزی، قلمزنی، آجیده بافی، چیت بافی، نمد مالی، حجاری سنگ، البسه محلی، خراطی چوب، رنگرزی سنتی، فرش بافی، چهل تیکه دوزی، حرمی بافی، مسگری، چوغابافی، چلنگری

جاذبه های مهم گردشگری: مهمترین گردشگاه‌ ها و دیدنی ‌های طبیعی لرستان عبارتند از: دریاچه گهر، لاله های واژگون الیگودرز، دریاچه کیو، دریاچه تمی، دریاچه خان‌آباد، منطقه گلدشت، تالابهای پلدختر، آبشارهای سفیداب، بیشه، تله زنگ، نوژیان، چکان، برنجه، خورشید، دورک از آبشارهای پنجاه گانه این استان میباشند. آثار باستانی مهم استان لرستان عبارتند از:  قلعه فلک الافلاک، سنگ نوشته خرم آباد، پل شاپوری، مناره و پل آجری در خرم آباد، گرداب سنگی، غار کلماکره، نقوش صخره ای هومیان، پل گاومیشان، مسجد جامع بروجرد، پل کشکان، آسیاب گبری و...

زبان: گویش ‌های لُری نزدیک‌ ترین گویش‌ های ایرانی به زبان فارسی هستند. زبان لری همانند زبان فارسی نواده‌ای از زبان پارسی میانه است و واژه‌ های آن همانندی بسیاری با فارسی دارد. ریشه زبانهای ایرانی لری-بختیار مانند زبان فارسی به پارسی میانه (پهلوی ساسانی) و از طریق پارسی میانه به پارسی باستان (زبان هخامنشیان) برمی ‌گردد. ویژگی‌ های زبان لری نشان می ‌دهد که چیرگی زبان‌ های ایرانی در منطقه کنونی لرستان در تاریخ باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه ماد. زبان‌ شناسانی دیگر لری را یک پیوستار زبانی از گویش ‌های ایرانی جنوب غربی بین گونه‌ های فارسی و کردی دانسته‌ اند. مردم لرستان به گویش لری خرم‌آبادی، لری بختیاری، لری ثلاثی، لری بالاگریوه‌ای و زبان لکی ٫ فارسی تکلم می ‌کنند.

مشاهیر استان: کریم خان زند، لطفعلی خان زند، کروبی، عبدالحسین زرین‌کوب، سید جعفر شهیدی، مهرداد اوستا و...

غذاهای محلی: چزنک رغو، کباب بروجرد، آش شله ماش دورود، آش کلونک الیگودرز، آش گوشت خرم آباد، شامی کوو خرم آباد، دلمه برگ مو بروجرد، خورش کلیه ترش، سُغدو (دلمه‌ی سیراب شیردان)، دنو رو، آش پرشکه، آش ترخینه، کوفته نخودچی، آبگوشت دو گوله دودار، پرتله، خورش قلیه ترش، گوله ریزه، خورش سیب درختی و...

سوغات: شیرینی آردی، کلوچه روغنی، شیرینی کاک، ترخینه، عسل، صنایع دستی

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 33243665-066 و  33223097-066

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار

منابع
میراث فرهنگی استان لرستان
استانداری لرستان
fa.wikipedia.org
eneshat.com
kojaro.com
corc.ir