تبریز که از دیرباز در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته همواره به عنوان یکی از مراکز خرید و فروش مطرح بوده و در سال های اخیر نیز با ثبت شدن بازار تبریز در میراث جهانی یونسکو و همچنین احداث مراکز تجاری جدید، به قطب خرید و فروش شمال غرب کشور تبدیل شده است. قدمت خیابان تربیت که یکی از قدیمی ترین معابر تبریز است، به آغاز سده چهاردهم باز می گردد. این خیابان در دوره مدرن شدن تبریز، در سال ۱۳۰۸ شمسی با شهرداری محمد علی خان تربیت، معاصر با خیابان های فردوسی، خاقانی، منجم، منصور و گلستان باغی ساخته شد و به نام وی نامگذاری شده است. قبل از اینکه خیابان تربیت در سال ۱۳۰۸ احداث شود، این گذر، شاخه ای از جادهٔ ابریشم یا ایپک یولی بود و از شهرت خاصی برخوردار بود.
در گذشته خیابان تربیت، محل گذر مردم شهر از محلات نوبر، مقصودیه و چرنداب بوده و به عنوان راه «الله بیگ» تا «دوره دربندی» به سوی «بازارچه خیابان» و مقر عالی قاپو از آن استفاده می شده است. همچنین راهی بود به «بازار شیشه گرخانه» و «میدان هفت کچل» که امروزه به «چهارراه تربیت» و «فردوسی» مبدل شده است. در خیابان تربیت چندین کوچه قدیمی، همچون کوچهٔ پناهی و کوچه کرباسی واقع شده است که از این کوچه می توان به بازارچه کره نی خانه، خیابان ارتش شمالی و میدان شهدا راه یافت. کوچهٔ انجمن هم در تربیت غربی واقع شده است.
خیابان تربیت به دلیل قدمت تاریخی خود میزبان مکان ها و بناهای قدیمی بسیاری است که از جمله آنها می توان به «بازارچه شیشه گرخانه» اشاره کرد. همچنین مسجد قدیمی شعبان در ابتدای خیابان تربیت قرار دارد که به دلیل اقامه نماز توسط آیت الله قاضی طباطبائی در این مسجد معروف شده است. از جمله سایر بناهای تاریخی واقع در خیابان تربیت «خانه شاهزاده ضیاء الدوله امان الله میرزا» است که در جریان اشغال تبریز توسط ارتش روس در سال ۱۲۹۰ هجری خورشیدی، کشتار روس ها را تاب نیاورده و در محل کنسولگری انگلستان دست به خودکشی زد. محوطه و عمارت این بنا بعد ها به پاساژ شیخ صفی تبدیل شد. از جمله سایر مکان های تاریخی تربیت که دستخوش تغییر شده محل سرای حاج رسول است که از جانب شهرداری به بازار و پارک مولانا تبدیل شده است.
تاریخچه
در ابتدای سده چهاردهم هجری شمسی و دوره قاجار، شهر تبریز نیز همگام با سایر شهرهای کشور دستخوش تحول شده و تعییراتی اساسی برای تبدیل آن از شهری سنتی به شهری مدرن انجام گرفته است. یکی از این اقدامات احداث خیابان های عریض و مستقیم جهت تردد خودرو بود که به مثابه نماد پیشرفت بسیار مورد قبول و پسند مردم در آن دوران واقع شد. در این راستا، در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۵ نخستین خیابان تبریز به دستور عبدالله خان طهماسبی، فرمانده لشکر آذربایجان، احداث شد که امروزه به خیابان امام خمینی شهرت دارد. پس از آن در سال ۱۳۰۶، به منظور گسترش خیابان مذکور، پروژه احداث خیابان های منتهی به آن تکمیل شد که به خیابان های فردوسی، منجم، خاقانی و منصور شهرت یافتند. در همین دوران حد فاصل دروازه نوبر و دیک باشی نیز تعریض شده و به نام شهردار وقت «محمد علی تربیت» نامگذاری شد. این گذر به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم (ایپک یولی) از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
درب نوبر نیز که یکی از دروازه های قدیمی تبریز است، در حدود ۴۰۰ هجری بنا شده است. این درب در دوران غازان خان نیز جزو ده دروازهٔ شهر تبریز بود. این دروازه ها همگی در زلزلهٔ سال ۱۱۹۳ هجری ویران و دوباره بازسازی شدند. درب و دروازهٔ نوبر در هنگام احداث خیابان پهلوی سابق توسط شهرداری تخریب شدند. محدودهٔ این دروازه، محلهٔ نوبر در خیابان مقصودیه است و مسجد کد خداباشی، مسجد میدان، خانهٔ بهنام و موزه ادبی استاد شهریار نیز در این مکان قرار دارند. در دهه ۱۳۹۰ خورشیدی شهرداری تبریز در محل تقریبی دروازه درب نوبر در تقاطع خیابان تربیت با خیابان امام، بنای جدیدی را با الهام از تصاویر موجود از درب نوبر بنا نمود.
ویژگی ها و موقعیت کنونی معبر
کلیه خیابان های قدیمی از الگویی ساده، ولی هدفمند پیروی می کنند. در مورد خیابان تربیت نیز این امر صدق میکند؛ به عبارت دیگر، این خیابان ضمن تطابق کامل با مسیر گذر موجود، دو مکان بسیار مهم شهر یعنی عمارت شهرداری و دیک باشی را به هم وصل می کند. در واقع این خیابان در گذشته، محل عبور و مرور مردم تبریز از محله های نوبر، مقصودیه و چرنداب بوده و به صورت راه «الله بیگ» تا «دوره دربندی» به سمت «بازارچه خیابان» و مقر «عالی قاپو» مورد استفاده قرار می گرفت. گفتنی است از سال ها قبل تردد خودرو به خیابان تربیت از طرف شهرداری ممنوع و این خیابان به عابر گذر تبدیل شده است.
مکانهای مهم تجاری
در خیابان یا پیاده راه تربیت که خود عابرگذر تجاری محسوب میشود، علاوه بر مغازه های مختلفی که در این مسیر وجود دارند، چندین مرکز تجاری و پاساژنیز موجود هستن که میتوان به مهمترین و قدیمی ترین آنها از جمله شیخ صفی و بازار شیشه گر خانه اشاره کرد. پاساژ شیخ صفی که در محل خانه ای قدیمی بنا شده اینک محل فروش انواع پارچه های مجلسی، لباس عروس و نامزدی و مجلسی، آینه و شمعدان و نقره فروشی، لوازم آرایش و سیسمونی کودک و... میباشد. بازار شیشه گر خانه نیز بصورت بازار سرپوشیده قدیمی بوده و محل خرید و فروش انواع سوغات تبریز، عطاری، مرغ و پروتئین فروشی و... میباشد. از زیرزمین پاساژ نور نیز میتوانید انواع لوازم خانگی را تهیه نمایید.
مجتمع تجاری پردیس، پاساژ زمرد، بازار آزادی و همچنین پاساژ تربیت که مختص لوازم آرایش است همگی در خیابان تربیت تبریز واقع شده اند. علاوه بر این بازار شمس نیز که یک سوی دیگرش به بازار تبریز میرسد در این خیابان قابل دسترسی است. در آخر این خیابان میتوانید انواع پروتئین فروشی را ببینید که به خرید و فروش مرغ، ماهی و... مشغول هستند.
موفقیت پیاده راه تربیت
در تبریز پیاده راه تربیت یکی از پیاده راه هایی بود که در ابتدا مخالفت هایی با اجرای این پروژه می شد اما اجرای صحیح شهرداری تبریز، باعث شد علاوه بر اینکه رضایت مردم حاصل شود، زمینه ساز رشد چشم گیر میزان کسب و کار کسبه پیاده راه نیز شد. نتایج یک تحقیق دانشگاهی تحت عنوان «نقش محور هاي پياده در توسعه پايدار شهرها» نشانگر این است که پياده راه تربيت تبريز، به عنوان محور تجاري - تفريحي تأثير چشمگيري بر ميزان كسب و كار مالكان داشته است و ۶۸ درصد کاسبان بر تاثیر چشم گیر این پیاده راه بر کسب و کارشان اذعان کرده اند.
برخي از دلايل مالكان مبني بر مطلوبيت پياده راه شدن تربیت و تأثير آن بر افزايش رونق اقتصادي این مکان عبارتند از: 1- سهولت رفت و آمد مشتريان و در نتیجه افزايش ميزان خريد 2- كاهش شلوغی و بي نظمی و نيز افزايش آرامش و راحتي ناشي از عدم وجود وسائل نقليه موتوري 3- افزايش امنيت وايمني استفاده کنندگان از این مکان 4- همخواني بيشتر با ماهيت تجاري تربیت
موقعیت مکانی
تربیت در میدان ساعت، روبروی عمارت شهرداری واقع شده و از سمت بازار بزرگ تبریز نیز قابل دسترسی است. بعبارتی یکسوی تربیت، میدان ساعت و سوی دیگر آن بازار تاریخی تبریز قرار دارد.
مکانهای گردشگری اطراف تربیت
در امتداد خیابان تربیت بازار بزرگ و سرپوشیده تبریز واقع شده است. بعبارتی یکسوی تربیت، میدان ساعت و سوی دیگر آن بازار تاریخی تبریز قرار دارد. در میدان ساعت، عمارت شهرداری تبریز، خانه تاریخی نیکدل، دانشکده معماری که جزء خانه های قدیمی تبریز است، موزه سنجش، خانه حیدر زاده، خانه و موزه شهریار قرار دارند. (همه اینها در پشت عمارت شهرداری که مقصودیه نامیده میشود، میباشند.) موزه عصرآهن و موزه آذربایجان نیز مابین میدان ساعت و چهارراه منصور واقع هستند.خانه های زیبا و قدیمی دیگری نیز در خیابان ارتش جنوبی- کوچه صدر و کوچه حاجی رضا وجود دارند مثل خانه لاله ای، خانه ختایی و خانه علی میسیو. ارک علیشاه نیز کمی بالاتر از میدان ساعت نرسیده به چهارراه شهناز واقع شده است.
منابع:
- اطلاعات شخصی
- fa.wikipedia.org
- nasrnews.ir
- kojaro.com
- ebultan.com
- wikisafar.com
- memarino.ir
- pintapin.com