نام: دیر
 

نام قدیمی: بعلت آبادانی به دایر معروف بوده است.
 

استان: بوشهر
 

وجه تسمیه و تاریخچه: بندر دیر در قدیم حاکم‌نشین دشتی بوده‌است. رضا طاهری محقق تاریخ جغرافیایی خلیج فارس در کتاب از مروارید تا نفت با بررسی زندگی در هزاره تاریکی تاریخ قوم ایرانی در کنار جلگه‌های خلیج فارس و نخچیرگاه (جغرافیای طبیعی شکار حیوانات) این شهرستان را از قدیمی‌ترین آبادی جغرافیای تاریخی اقوام ایرانی می‌داند و بخش بیشتر جغرافیایی اجتماعی - سیاسی دیر را در قرن‌های ساسانی و اسلامی زیر مجموعه سیراف (تابع ایالت فارس) می‌داند و بعدها در ماندستان و سپس دشتی بررسی می‌کند. بنای بندر دیر جدید را بر خرابه‌های بنادر کهن دوران سلوکی و اشکانی تصویر می‌کند و وجه تسمیه بندر دیر را در مهاجرات بحرینی‌های از محله دیر در بحرین (در دو قرن پیش) می‌داند. همچنین گفته شده بعلت آبادانی به دایر معروف بوده سپس دَیِّر نامیده شده است. نیز بعضی معتقدند به علت مهاجرت عده‌ای از اعراب بحرین از منطقه‌ای بنام دیر، محل سکونت فعلی خود را نیز همانگونه نامیدند. بعضی از مورخین معتقدند که بندر دیر در اصل یهودی نشین بوده‌ است که احتمالاً به علت تفوق آنها بر دیگر نحله‌های مذهبی و نیز احداث کنیسه‌هایی به نام دَیر، این منطقه را دَیر نامیده‌اند که با گذشت زمان در تلفظ کتابت به دَیِّر مبدل گردیده‌ است.
 

تقسیمات کشوری: این شهرستان از سه بخش: مرکزی، بخش آبدان و بخش بردخون تشکیل شده‌است. دارای ۵ شهر شامل بندر دیر، بردستان، آبدان، دوراهک و بردخون و همچنین تعداد ۵ دهستان است که دهستان حومه در بخش مرکزی، آبدان و سرمستان در بخش آبدان؛ و بردخون و آبکش در بخش بردخون قرار دارند. تعداد ۷ دهیاری نیز در روستاهای: اُلی شمالی، اُلی جنوبی، لمبدان پایینی، لمبدان بالایی، لمبدان حاجی‌آباد، دوراهک و سرمستان در بخش مرکزی و در روستاهای: آبکش، شهنیا، بردخون کهنه، سجادیه و مغدان در بخش بردخون دایر و فعالند.
 

موقعیت جغرافیایی: شهرستان دیر از شمال به شهرستان‌های دشتی و تنگستان و از طرف مشرق به شهرستان‌های گنگان و جم و از ناحیه جنوب به و غرب به آب‌های خلیج فارس منتهی می‌گردد. طول نوار مرزی-دریایی شهرستان دیر ۹۵ کیلومتر است که از خور بردستان (حد فاصل آن با شهرستان کنگان) شروع می‌شود و تا خور زیارت (حد فاصل آن با شهرستان دشتی) ادامه دارد.
 

آب و هوا: آب و هوای منطقه در بیشتر ایام سال گرم و مرطوب در کنار ساحل گرم و خشک در فواصل دور تر از ساحل می‌باشد. زمستان این شهرستان مشابه هوای بهاری استانهای سردسیر کشور می‌باشد. در فصل تابستان بادی معروف به باد یکصد و بیست روزه که خشک و سوزان است در منطقه می‌وزد و به اصطلاح محلی به «تش باد» یا «باد گرم» معروف است.
 

مساحت: وسعت این شهرستان 2/2727 کیلو متر مربع است.
 

فرهنگ: با توجه به کشفیات باستانشناسی و مدارک مکتوب تاریخی، مشخص شده است که بخش های گوناگون ایران از جمله استان بوشهر سکونت‌ گاه نژادها و گروه‌ های گوناگونی بوده‌ است. پیش از ورود و استقرار آریائیان در منطقه بوشهر، نژادهای بومی در این سامان می زیسته‌اند و مدارکی که از عصر حجر، کاکولیتیک و برنز (مفرغ) قدیم باقی مانده‌است بر این قضیه گواهی می دهد که علاوه بر نژاد مدیترانه‌ای، نژادهای دیگر مانند: دراویدی، سیاه پوست، سامی، عیلامی، سومری، نوردیک، عرب، لر و بهبهانی در سرزمین بوشهر سکونت داشته‌اند و یا به مرور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند؛ و فرهنگهای متفاوتی در آنجا با هم مختلط شده بودند.. امروزه به علّت کمبود امکانات کشاورز بویژه کمبود آب و زمینهای مورد نیاز و نبودن امکانات رفاهی و نیز پایین بودن سطح درآمد کشاورزان، مهاجرت روستائیان به شهرهای استان شدت گرفته‌است. به علّت نزدیک بودن این استان به شیخ نشینهای خلیج فارس، عدّه‌ای از اهالی منطقه، برای کار و امرار معاش به کشورهای واقع در کرانه خلیج فارس و دریای عمان مهاجرت کرده‌اند.
 

آداب و رسوم: عید تلخک یا عید مرده‌ها، مراسم زار (لیوا)، مراسم گل‌گلین و...
 

جمعیت: ۵۲٫۵۲۳ نفر
 

اقتصاد: اکثریت مردم در مرکز این شهرستان از طریق صید و صیادی ،ملوانی ،در بخش مرکزی ،اکثریت مردم از طریق کـشاورزی و در بخــش بردخون از طریق کشاورزی و صیادی امرار معاش می کنند. صيادي مهم ترين شغل ساكنين اين ناحيه را تشكيل مي دهد. از مهمترین فعالیتهای شهرستان فعالیت شرکت بازرگانی زرین بام دنیا به عنوان شرکتی پیشرو در عرصه اقتصادی و بازرگانی می‌باشد. سه اسکله اصلی معروف آن، صادر کننده و تامیین کننده ماهی و میگو به داخل و خارج کشور است. دیر بعنوان بزرگترین بندر صیادی ایران شهرت دارد.
 

زبان محلی: زبان مردم دیر، فارسی با گویش‌های محلی بردستانی، عمرونی (جمرکی) دشتی (دشتیاتی) و آبدانی است که از گویش‌های اصیل فارسی دری می‌باشد و اغلب جملات و اصطلاحات آن جنبه استعاره داشته که در سایر گویش‌های محلی فارسی بی‌سابقه‌است. 
 

جاذبه های گردشگری: قلعه بردستان، مسجد بردستان، تل سوز، قلعه گنوی، شاهزاده ابوالقاسم، شاهزاده محمد، امیر دیوان، سواحل دریا و جزایر پارک ساحلی و ...
 

گونه های گیاهی و جانوری: در حدود ۷۰ کیلومتر مربع در حاشیه جنوبی رودخانه مند پوشش گیاهی مناسب از انواع گرامینه و درختان گز و اشک و کهور بوده و به دلیل وجود مراتع خوب و پناهگاه و آبشخور مناسب مهمترین زیستگاه آهوان در منطقه محسوب می‌گردد. درحاشیه شرقی جزیره‌ام الگرم و حاشیه غربی پوزه ماشه (در منتهی الیه جنوب غربی منطقه) اجتماعات کوچکی از درختان ماندابی (حرا) گونه Avicennia Marina دیده می‌شود. منطقه مند از زمان‌های گذشته یکی از زیستگاه‌های مهم آهو در استان بوشهر بوده‌است. پرندگان بومی منطقه شامل قار ساحلی، حواصیل خاکستری، باکلان، انواع کاکایی، چکاوک، کاکلی، قمری، فلامینگو، درنا، هوبره و انواع بازهای شکاری می‌باشد.
 

 غذای محلی: غذاهايي مانند قليه، ماهي سرخ كرده ، ماهي شكم گرفته، پلو ماهي ، چلو ماهي ، پلو و چلو ميگو و غيره ، اما مردم قسمتهاي داخلي بيشتر ازغذاهائي از قبيل دال عدس ، للك و رنگينك استفاده مي نمايند.
 

محصولات: گوجه فرنگی یکی از عمده ترین وشاخص ترین محصولات کشاورزی این شهرستان محــــسوب می شود.
 

صنایع دستی: توليد محصولاتي مانند قالي ، گبه ، عبا ، گليم ، حصير ، سفال ، گيوه ، مشك ، دولچه ، زنبيل ، سبد ، تور ، سوزن دوزي ، نساجي و مصنوعات رودوزي شده
 

بهترین زمان بازدید: زمستان

---

---

منابع:
fa.wikipedia.org
bandardayyer.blogfa.com