استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد درشمال شرق ایران واقع شده است. این استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، تشکیل شد. این استان از نظر موقعیت جغرافیایی؛ از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم مرز است. آثار کشف شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال دارند. این استان بدلیل زبان و قومیتهای گوناگون از نظر فرهنگی و هنری بسیار درخشان و مورد توجه گردشگران است. آثار تاریخی و طبیعی استان خراسان شمالی بسیار متعدد و گیرا بوده و برخی از آنها منحصر بفرد میباشند. جنگلهای انبوه و حفاظت شده این استان در برگیرنده جانوران و گیاهان ویژه و خاص ایران و حتی آسیا و جهان است.
نام استان: خراسان شمالی
مرکز استان: بجنورد
واژه شناسی: واژه خراسان (خور آسان) واژه پارسي به معناي محل برآمدن خورشيد است،
تاریخچه: آثار کشف شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطه باستانی معروف به پهلوان و تپه حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال دارند. این استان که بخشی از خراسان بزرگ و کهن ایران زمین است، در مسیر اقوام و ملیتها در طول تاریخ واقع شده و فرهنگ کهن متنوعی دارد.
موقعیت جغرافیایی استان: این استان از نظر موقعیت جغرافیایی؛ از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم مرز است.
مساحت استان: ۲۸۴۳۴ کیلومتر مربع
تقسیمات استان: این استان از ۸ شهرستان، ۱۶ شهر و ۱۶ بخش، ۴۰ دهستان و ۸۶۲ روستای دارای سکنه تشکیل شدهاست.
شهرستانها و شهرهای استان: بجنورد (مرکز استان)، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، راز وجرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه شهرستانهای این استان هستند و شهرهای آن شامل: آشخانه، اسفراین، بجنورد، جاجرم، شیروان، فاروج، گرمه، درق، ابور و صفی آباد میباشند.
ارتفاع از سطح دریا: ارتفاع متوسط استان ۱۳۲۶ متر از سطح دریا می باشد.
آب و هوا و شرایط اقلیمی: استان خراسان شمالی یکی از استانهای متنوع در زمینه آب و هوا است. خراسان شمالي عمدتــاً از آب و هواي معتدل کوهستاني برخوردار است و انـواع آب و هواي آن عبارتند از: الف) آب و هواي سرد كوهستاني (نواحي مرتفع آلاداغ و كپه داغ)، ب) آب و هواي معتدل كوهستاني (شهرستان هاي مانه و سملقان، بجنورد ، شيروان ، فاروج ، اسفراين و شمال شهرستان جاجرم)، ج ) آب و هواي نيمه بياباني (كوهپايه اي) بخشي از شهرستان مانه و سملقان و جنوب استان
ناهمواریها و کوههای مهم استان: خراسان شمالی از نظر ناهمواری ها به دو قسمت: الف) نواحی کوهستانی ب) پست و هموار تقسیم می شود. کوه های استان از نظر زمین شناسی حاصل آخرین حرکات کوهزایی دوران سوم و از کوه های جوان می باشند. این کوهها به دو بخش عمده: ۱- رشته کوه کپه داغ ۲- رشته کوه آلاداغ تقسیم می شوند. مرتفعترین نقطه أن قله شاه جهان در رشته کوههای آلاداغ ۳۰۵۱ متر و پست ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک با ارتفاع ۴۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد.
رودهای مهم: رودخانه قره سو، رودخانه اترک، رود هنانه، رود قلچق، رود گلیان، رود زوارم، رود کال شور، گرگان رود
گیاهان و جانوران بومی و مهاجر: شرایط خاص آب و هوایی، عرض جغرافیایی، وضعیت توپوگرافی، درجه حرارت، رطوبت هوا و نوع و شرایط خاك سبب تنوع جالب پوشش جانوری و گیاهی خراسان شمالی شده است. 1400 گونه گیاهی و جانوری در خراسان شمالی شناسایی شده است. هزار و 100 گونه گیاهی و 365 گونه جانوری مختلف محافظت شده در خراسان شمالي وجود دارد که از این تعداد گونه گیاهی 110 تا 150 گونه آن شامل گياهان دارويي است. تاكنون بيش از 51 گونه پستاندار، 141 گونه پرنده،52 گونه خزنده و چندين نوع دوزيست و ماهي در استان شناسايي شده است، اما با توجه به تنوع زيست محيطي، گونه هاي زيادي دیگری نیز وجود دارد كه هنوز شناسايي نشده اند. خراسان شمالی داراي اقليم ها و حیات وحش مختلفي است از جمله حيات وحش و شاخصي چون يوزپلنگ، خرس قهوه اي، قوچ و آهو و... شاخص ترین گونه درختی مناطق تحت مدیریت، گونه ارس است كه در دنیا منحصر به فرد و بی نظیر و جزو گونه های حمایت شده است. جنگلهای پراكنده ارس و گونه های درختی نظیر شیرخشت، نسترن وحشی، فندق، بلوط و افرا در ارتفاعات استان قابل مشاهده است.
اقتصاد استان: صنایع مختلف و معادن استان از منابع اقتصادی مهم استان محسوب میشوند. همچنین مجتمع پتروشیمی و کارخانجات متعدد، صنایع غذایی و کشاورزی نیز نقش بسزایی در اقتصاد منطقه دارد.
محصولات کشاورزی: گندم، جو، کشمش، انگور، سیب زمینی، گیلاس، سیب، پیاز، عدس، لوبیا قرمز، هلو، بادام، گردو، برگه زردآلو و..
فرهنگ و آداب و رسوم: اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارسی زبانان، تات زبانان (گونه ای از زبان پهلوی باستان)، کردهای کرمانج، ترکها می باشند. فارس ها بومیان این استان هستند. قابل ذکر است که انجام مسابقات ورزشی در استان خراسان شمالی از سابقه تاریخی زیادی برخوردار است که می توان به کشتی چوخه اشاره نمود . این ورزش در استان از قدمتی 2500 ساله برخوردار است و علاوه بر این وجود اسبهای اصیل ترکمن زمینه ورزش اسب دوانی را فراهم نموده است .
مردم خراسان شمالی در ایام محرم با آیین های ویژه ای مانند علم گردانی یا پرده خوانی به عزاداری می پردازند، آیین هایی که تا کنون هشت مورد از آن به ثبت ملی رسیده است. آداب و سنن، موسیقی، پوشاک و صنایع دستی متنوعی مانند منبت و ساخت ساز موسیقی و زیورآلات علاوه بر جذابیتی که برای گردشگران دارند، بیانگر قدمت و تنوع این خطه است.
صنایع دستی: صنایعدستی خراسان شمالی با توجه به حضور قومیت های مختلف مانند كرد، ترك، تركمن و فارس در این استان از تنوع چشمگیری برخوردار است. در این استان گونه های مختلفی از صنایع دستی از قبیل گلیم بافی، زیلو بافی ، سفره كردی، پلاس، پاپوشهای سنتی، چارقدوزی، سازهای سنتی، رنگرزی سنتی و دوخت لباسهای محلی، نمد مالی، سفالگری و دیگر موارد رواج دارد. قالیچه و پشتی ترکمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب ابریشمی، کلاه کرکی، چارق دوزی، پوستین دوزی، زین سازی از مهمترین صنایع دستی استان محسوب می شود که نقش مهمی در جلب جهانگرد دارد.
جاذبه های مهم گردشگری: قدیمی ترین اثر باستانی پابرجای قبل از اسلام (بنای سنگی اسپاخو) در غرب شهرستان مانه و سملقان در فاصله ۵ کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو واقع شده است. دیگر جاذبه های تاریخی آن عبارتند از: مسجد جامع جاجرم، نارین قلعهٔ جاجرم، کوشک جاجرم، سردابهٔ جاجرم،ارگ کاظم خان جاجرم، قلعهٔ خان جاجرم، بقعهٔ مبارکهٔ خواجه علی بن مهزیار جاجرم، کوه بابای جاجرم، تنگهٔ جاجرم، تپهٔ پهلوان جاجرم، تپهٔ حیدران جاجرم، قلعه جلال الدین جاجرم، آینه خانه و عمارت خانه مفخم، چهارطاقی تیموری، تپه ارگ باستانی شیروان، آتشکده اسپاخو، شهر تاریخی بلقیس اسفراین، مسجد جامع درق، شهر باستانی ده هزار ساله راونیز، غار برقیستان، امامزاده باباقدرت، روستای تاریخی آردین، روستای تاریخی پرثوادر کنار روستای گسگ، امامزاده حمزه دهنه شیرین، تپه قلعه کهنه کند، روستای توریستی اسپیدان و... تفرجگاههای آن شامل باباامان، بش قارداش، روستای بسیار زیبای رویین، پی قو، کمپ گلستان، آبشار حمید، اسفیدان، غار درق، آبشار بیار، قوشخانه توابع شهرستان فاروج، غار زیبای برقیستان در شهر زیبای صفی آباد از بخش بام و صفی آباد، درهٔ جاج سست، درهٔ بازخانه، درهٔ چناران، پارک شیرکوه شیروان، باغ ملا محمد در توابع روستای باغچق، دهکده توریستی و بسیار زیبای روئین میباشد. جنگلهای انبوه و حفاظت شده قورخود در شهرستان مانه و سملقان، پارک ملی سالوک و ساریگل در شهرستان اسفراین، منطقه حفاظت شده گلیل سرانی شیروان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم از مناطق دیدنی استان هستند.
جشنواره ها و رویدادها: مسابقات کشتی چوخه در شیروان در روز ۱۲ فروردین هر ساله برگزار می شود. همچنین جام کشتی برادران زهرایی هم که امروز یکی از جامهای معتبر کشتی در جمهوری اسلامی ایران می باشد همه ساله در شیروان برگزار می گردد. گود زینل خان در اسفراین هم هر ساله با چندین مسایقه استانی و کشوری برگزار می شود. مسابقات کشتی با چوخه در جاجرم نیز از قدمت زیادی برخوردار است و همه ساله در ایام نوروز و برخی اوقات دیگر با شکوه خاصی در جاجرم برگزار می شود.
جمعیت: ۸۶۷٬۷۲۷ نفر در سال ۱۳۹۰ بوده است.
زبان: زبان های رایج فارسی، کردی کرمانجی و ترکی خراسانی می باشد. فارس ها بومیان این استان هستند.
غذاهای محلی: آش قلیه، آش جوشواره، كچه، زيره تو، آش بلغور گندم، دنی و دیمه دنی، قابلی، اشکنه، ماش لِه شله، نان محلي فتير، قتلمه، آش زرشك يا زرك، و آش بلكه از غذاهاي سنتي رايج بر سفره روزه داران استان خراسان شمالي است كه بيشتر در روستاها طبخ و گاها در شهرها به فروش ميرسد، آش "زرشك" يا "زرك" در زمستان و رمضان خواهان زیادی دارد، آش "بلكه"، حلواي شيره خرما، نان "انه" (نان چوزمه)، كماج و عقيقه و...
سوغات: آبنبات، شکر پنیر، سفره کردی، لباس های محلی، قالی، گلیم، چارق، پشتی و قالیچه های مرغوب ترکمنی، قره قوروت، کشک و انگور رازقی (کلاداری) در بجنورد قالیچه و خرسگ، جاجیم، نمد، پوستین، خشکبار و سیب بهاره در شیروان، چادر شب روئین، سیب روئین، حوله دستی در اسفراین، کلاه کرکی جاجرمی در جاجرم، جل و زیور آلات اسب اصیل ترکمن و هلوی درکش در مانه و سملقان و کشمش و آجیل فاروج. علاوه بر این لباسهای محلی و سنتی (کردی و ترکمنی) نیز اهمیت خاصی دارند. آبنبات (شکر پنیر) بجنورد نیز از سوغات مهم این استان محسوب می شود.
پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 058-32288351
بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز
منابع
استانداری خراسان شمالی
میراث فرهنگی خراسان شمالی
fa.wikipedia.org
mehrnews.com
shindokht.com
gifan.blogsky.com
irantroca.com
hamshahrionline.ir
nkedc.ir
vista.ir
ashpazisonati.blogfa.com
بیشتر