نام استان: ایلام
نام قدیم: عیلام
مرکز استان: ایلام
تاریخچه: این سرزمین چند هزار ساله، بنا به اسناد تاریخی فراوان، بخشی از کشور عیلام باستان بوده که در حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد به فرمان آشور بانی پال منقرض شد. در کتیبه های تاریخی، عیلام را " آلامتو" یا "آلام"خوانده اند. که به قولی به معنای کوهستان یا "کشور طلوع خورشید" است. مدتی پس از سقوط عیلام، حوزه فرمانروایی آنان به دو منطقه تحت نفوذ پارسها و مادها در غرب تقسیم شد. در دوره هخامنشی جزئی از امپراطوری هخامنشی بوده است. بعد از تسخیر ایران به وسیله اعراب مسلمان، احتمال دارد که این ناحیه جزئی از ایالت کوفه باشد. از اوایل قرن چهارم تا اوایل قرن ششم خاندان حسنویه کرد بر لرستان و ایلام حکومت می کردند و از سال۵۷۰ تا ۱۰۰۶ اتابکان لر بر لرستان و پشتکوه حکومت کرده اند. از سال ۱۳۰۹ شمسی در تقسیمات کشوری، ایلام جزو استان پنجم یعنی کرمانشاه گردید. پس از آن در سال 1343 به فرمانداري كل تبديل شد ودر سال 1353 به دلايل سياسي - مرزي - اداري به صورت يك استان درآمد.
موقعیت جغرافیایی استان: استان ايلام درعرض 31 درجه و 58 دقيقه تا 34 و 15 درجه شمالي از خط استوا درطول شرقي 45 درجه 24 دقيقه تا 48 درجه و 10 دقيقه از نصف النهار گرينويچ به شكل يک متوازي الضلاع درجنوب غربي كشورمان ايران جاي دارد.
اين استان ازشمال با استان كرمانشاه از جنوب با استان خوزستان از شرق با استان لرستان واز غرب با كشور عراق ( باطول مرز مشتركي درحدود 400 كيلومتر ) همسايه مي باشد.
مساحت استان: 19045 كيلومتر مربع (در خصوص مساحت استان و در بررسي آمار وارقام موجود از منابع مختلف، گوناگوني و تنوع زيادي مشاهده ميگردد .هركدام ازمنابع داراي يك مساحت متفاوت با ديگري مي باشند. به نظرمي رسد دليل عمده اين گوناگوني مساحت وجود مرزمشترك باكشور عراق و نبود سنديت خاص در مورد چگونگي دقيق سرحدات غربي و همينطور وجود رشته کوه عظيم زاگرس میباشد كه عملا كارمحاسبه مساحت كلي و دقيق استان خصوصا با امكانات ضعيف را با مشكل مواجه ميسازد.)
تقسیمات سیاسی استان: استان ايلام مشتمل بر 10 شهرستان است.
شهرها و بخش های استان: استان ایلام دارای ده شهرستان به این شرح است: آبدانان، ایلام، ایوان، بدره، دره شهر، دهلران، چرداول، ملکشاهی و مهران و سیروان
شرایط اقلیمی: از نظر اقليمي داراي دو اقليم نيمه مرطوب سرد در شمال با متوسط بارندگي 639 ميليمتر و بياباني گرم با متوسط بارندگي 200 ميليمتر در جنوب استان است. آب و هوای استان ایلام بطور کلی معتدل کوهستانی است. در حالی كه در مناطق شمالی استان هوا سرد و كوه ها سفید پوشند؛ هوای گرم و طبیعت بكر و سرسبز مناطق جنوبی استان پذیرای گردشگران و مسافران طبیعت است.
ارتفاعات و کوههای مهم استان: قسمتهاي شمالي استان عمدتا كوهستاني بوده و سلسله جبال زاگرس به صورت رشتهكوه هاي موازي در امتداد چينخوردگي ها، دره هاي نسبتا كم عرض و ارتفاعات متوالي را به وجود آورده است در قسمت هاي جنوبي استان كبيركوه، حوزه هاي آبريز رودخانههاي كوچكي را در دامنه هاي جنوبي خود ايجاد كرده كه در نهايت به دشت هايي منتهي مي گردند البته اين دشتها در شهرستان دهلران وسيع تر هستند. از دیگر ارتفاعات استان «دینارکوه» بین آبدانان و دهلران واقع شده است. استان ایلام دارای چندین کوه دیگر نیز میباشد که از جمله میتوان به کوه های کوِلگ، سیاه کوه، نخجیر کوه، کوه سرخ، انجیر کوه و... اشاره کرد. کوه قلاقیران واقع در مسیر ایلام به چوار در منطقهٔ جنگلی ششدار قرار دارد که یکی از قلل زیبا و دیدنی می باشد و چشمانداز خیره کننده آن الهام بخش اشعار شاعران منطقه بوده است.
دریاچه ها و رودهای مهم: مهم ترین رودهایی که از ارتفاعات ایلام سرچشمه می گیرند و به سوی خاک عراق جریان دارند عبارتند از رودخانه «گنگیر»، رود «کنجان چم»، رود «دویریچ»، رودخانه های «میمه»، «چیغاب» و «گدارخوش»، رودخانه های حوزه آبریز رودخانه کرخه که از ارتفاعات شرق و شمال شرق کبیرکوه سرچشمه گرفته و به سوی شمال و مشرق کبیرکوه در جریان هستند، و این رودخانه ها اکثرا پس از طی مسافت کوتاهی وارد رودخانهٔ پرآب «سیمره» [صیمره] در شرق کبیرکوه و شرق استان ایلام می شوند. رودخانه هایی که از کبیرکوه و سایر کوه های شرق و شمال شرقی ایلام سرچشمه می گیرند و شعبات اصلی رودخانه سیمره در ایلام را تشکیل می دهند عبارتند از: رودهای «چزمان»، «چناره»، «شیروان و چرداول» آب «شیخ مکان»، «رود سیکان»، «آب زنگوان». مهم ترین و پر اّبترین رودخانهٔ ایلام، سیمره می باشد که اسم قدیم آن «اوکنو» یا «اوقنو» و نزد یونانیان «کواسپس» یا خئوپس بوده که سرچشمهٔ این رودخانه دامنه های غربی کوه الوند در استان همدان و منطقهٔ نهاوند است که با نام «گاماسپ» و پس از عبور از کنگاور، صحنه و بیستون به کرمانشاه می رسد ودر آن جا با دریافت شعبه «قره سو» در شمال شرقی ایلام وارد استان می شود و پس از عبور از شرق ایلام با نام «سیمره» با جهتی شمال شرقی، به جنوب غربی مرز استان ایلام و استان لرستان را تشکیل می دهد.
گیاهان و جانوران بومی و مهاجر: ایلام به واسطه قرار گرفتن در دامنههای غربی رشته کوه زاگرس از لحاظ پوشش گیاهی، تحت تأثیر آب و هوای منطقه و میزان ریزش های جوی قرار دارد و بدین سبب در مناطق کوهستانی و ارتفاعات شمال، شمال غربی، شمال شرقی و نواحی کبیر کوه دارای پوشش گیاهی مناسبی است. این جنگل ها عمدتا جزو جنگل های مناطق خشک و نیمه خشک رشته کوه زاگرس است. وسعت جنگل های ایلام حدود ۵۰۰ هزار هکتار برآورد می شود. این جنگل ها از گونه های مختلف شامل: درختان بلوط - که بیشترین پوشش گیاهی را در استان تشکیل می دهد -، بنه یا پسته کوهی، انجیر کوهی، گیلاس وحشی [بِلالیوک]، زالزالک و ... تشکیل شده است. ترگ - کنگر - پیچگ - بوله وله - پاقازه - قارچگ نیز از گیاهان بومی منطقه هستند که مورد استفاده خوراکی دارند.
اقتصاد استان: بدلیل وجود چاه های نفتی، پالایشگاه های گاز، واحد پتروشیمی و شهرک های صنعتی در استان ایلام، ایلام جزو استان نفت خیز ایران محسوب می شود. این استان دارای ۱۱ درصد منابع گاز ایران است و روزانه ۱۵۴ هزار بشکه نفت خام از چاه های نفتی دهلران استخراج و از طریق لوله به پالایشگاه ها در جنوب ایران منتقل می کند. اما با این وجود بیشتر فعالیت اقتصادی مردم این استان بر کشاورزی، دامداری و پروزش زنبور عسل متمرکز شده است. کشاورزی در اکثر نقاط استان به صورت سنتی انجام می شود. در بخش صنعت، استان ایلام یکی از محروم ترین استان های کشور محسوب می شود. در این استان به علت شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی، از دیرباز، صنایع، به ویژه صنایع نوین کارگاهی، رونق چندانی نیافته است. بخش صنعت سهم بسیار ناچیزی از اشتغال را نسبت به بخش خدمات و کشاورزی به خود اختصاص داده است.
محصولات کشاورزی: مهم ترین محصول کشاورزی استان، گندم است.
فرهنگ و آداب و رسوم: سرزمین ایلام با حوزه سیاسی فعلی به واسطه همجواری با استانهایی همچون كرمانشاه،لرستان و خوزستان تنوعی از فرهنگ، نژادها و گویشهای ایرانی را در خود جای داده است. تا سه دهه پیش در حدود 50 درصد مردم ایلام به صورت عشایری زندگی کرده و اکنون نیز بافت قابل توجهی از ترکیب جمعیتی ایلام به زندگی عشایری اختصاص دارد. استان ایلام بازی و سرگرمی های متنوعی داشته که اکنون نیز برخی از آنها در بین ایلامیها رایج است. برخی از آنها عبارتند از: كِلاورِوان، پَلان، چُوزَر، قاچان يا قَمچان و... سازهای محلی ایلام شامل دوزله و دهل است. عید نوروز، چهارشنبه سوری و عید فطر اهمیت خاصی در این منطقه دارد. مراسم چمر از مراسم سوگواری این منطقه محسوب میشود.
صنایع دستی: صنایع دستی ایلام، به واسطه زندگی سنتی و عشایری در این استان تنوع و رونق بسیاری دارد. سهم زیادی از صنایع دستی شهر ایلام به محصولات دستبافت تعلق دارد و آن هم به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه مانند پشم است. همچنین تولید صنایع دستی بعد از کشاورزی و دامداری، از نظر اقتصادی جایگاه ویژه ای دارد. چیغ بافی، گلیم برجسته و گیوه صنایع دستی ایلام هستند. قالی بافی، موج بافی، نمدمالی، بافت سیاه چادر، جاجیم بافی، عبا بافی، سفالگری، احرامی بافی، زیورآلات و...از دیگر صنایع دستی استان ایلام میباشند. چیغ بافی از جمله صنایع دستی است که با نی درست می شود و در دسته ی صنایع دستی حصیری قرار می گیرد. گلیم طرح برجسته ایلام از قدیمی ترین صنایع دستی و سوغات ایلام است. ساخت سازهاي سنتي (سه تار ) نیز در این استان رایج است.
جاذبه های مهم گردشگری: تنگه رازیانه، دریاچه دو قلوی سیاه گاو آبدانان، تنگه ارغوان، تنگ کافری بدره، تنگه زید بدره، غار زینگان، انبارهای تاریخی روستای زید، آبشارهای ایلام و دره شهر، تنگه باستانی بهرام چوبین، منطقه حفاظت شده کبیرکوه، آتشکده چهارطاقی دره شهر، قلعه والی ایلام و...
جمعیت: در سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت این استان ۵۵۷۵۹۹ نفر بوده است.
زبان: گویش کردی ایلام که یکی از گویش های زبان کردی است. گوبش های لری و لکی نیز در این استان رایج است.
مشاهیر استان: شاکه و خان منصور، میر نوروز و...
غذاهای محلی: برنج و گوشت، نژی آو (عدس)، نخه (نخود)، تماته آو (گوجه فرنگی)، لوبیه پلو، حلوا، ترخینه، ماش آو، جوجگ آو (جوجه)، شله. برساق نیز نوعی شیرینی محلی است.
سوغات: عسل، روغن حیوانی (رون دان)، شیرینی های محلی چون بژی برساق، کله کنجی، نان های محلی ایلام که بنه و سقز هستند. کشک، کنجدو گردو، شیرینی کاک نیز از سوغات این خطه از ایران بشمار میروند. بنه و صمغ بنه (سقز)
پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 33380015 ، 33341840 (084)
بهترین زمان بازدید: بهار
منابع
میراث فرهنگی استان ایلام
fa.wikipedia.org
citypedia.ir
eneshat.com