روش های حمل و نقل و مسافرت، کدام یک برای ما بهتر است؟
حتماً شنیده‌اید که برخی از مردم معتقدند «باید از مسیر لذت برد»! این حرف کاملاً درست است. هر چه مسافرت طولانی‌تر و پیچیده‌تر باشد، لذت از مسیر هم مهم‌تر می‌شود. در واقع در بعضی سفرها، ما بیشتر وقتمان را در مسیرها می‌گذرانیم! به همین دلیل است که روش مسافرت و وسیله نقلیه خودش بخش مهمی از کیفیت سفرمان و تجربه ما را از سفر، تعیین می‌کند. روش های مختلفی برای مسافرت وجود دارد که هر کدام معایب و مزایای خودشان را دارند. بگذارید از اول شروع کنیم. گردشگری از کجا شروع شد و روش های مختلف مسافرت چطور شکل گرفت؟

دگرگون شدن جهان به واسطه گردشگری و مسافرت
توریسم و جهان گردی از سال‌های بسیار دور وجود داشته ولی دهه 1970 میلادی (دهه 1350 شمسی) فراگیر شد. توریسم در این سال‌ها به یک صنعت بزرگ تبدیل شد و منشأ آن کشورهای غربی بودند. زمانی که رفاه در کشورهای اروپایی بالا رفت و در نتیجه مردم زیادی برای دیدن دیدنی‌های دنیا، چمدان‌هایشان را بستند. از آن زمان تا حال حاضر که بیشتر از 40 سال می‌گذرد، تعداد توریست‌ها تقریباً دو برابر شده است. 
این حجم جا به‌جایی‌ها در سطح جهانی، باعث تغییرات زیادی در جهان ما شد. به‌خصوص که مسافرت‌های جهان گردی و توریستی اساساً مربوط به قشر مرفه‌تر جامعه محسوب می‌شده است. یکی از تغییرات مربوط به وسایل حمل و نقل و روش‌های مختلف مسافرت است. از راه‌ها و وسایل نقلیه محلی گرفته تا مسیرهای هوایی و هواپیماهای قاره پیما، همگی تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفتند. 
برای درک بهتر از تعداد زیاد توریست‌هایی که در هر سال جا به‌جا می‌شوند بد نیست بدانید که فقط در سال 2016 حدود 1.2 میلیارد نفر به نقاط مختلف مسافرت کرده‌اند. یعنی بیشتر از 10 درصد جمعیت کره زمین!
با این که صنعت گردشگری رونق زیادی پیدا کرده، ولی محل و مقصد گردشگران دائماً در حال تغییر بوده است. مطمئناً یونان و ایتالیا این موضوع را بهتر درک می‌کنند. کشورهای توریستی که بخش بزرگی از اقتصاد کشورشان مبتنی بر گردشگران است. همین وابستگی بیش از حد بود که باعث شد کشوری مثل یونان در طی بحران‌های اقتصادی به‌شدت دچار مشکل شود!

گردشگری از گذشته تا به امروز
در گذشته گردشگران عمدتاً یا مکتشفانی بودند که برای کشف یک محل جدید درگیر مسافرت می‌شدند. یا تاجرانی که با آرزوی به دست آوردن پول بیشتر وطنشان را ترک می‌کردند. البته این خطرات و تمایل به دیدن شگفتی‌های دنیا کم‌کم باعث شد که افراد ثروتمند هم به جمع گردشگران اضافه شوند. در گذشته مسافرت کردن هم به‌شدت سخت و طاقت فرسا بوده و هم مخارج زیادی می‌طلبیده است. به تاریخ که مراجعه کنیم، با انواع و اقسام داستان‌ها و سفرنامه‌ها مواجه می‌شویم که نشان دهنده همین اشتیاق مردم به سفر رفتن بوده. 
گذشت زمان به‌تدریج همه چیز را تغییر داد. خطرات مسافرت کمتر شد و جا به‌جایی در میان مردم عادی‌تر شد و در نهایت همان طور که گفتیم در دهه 1970 میلادی به بیشترین رشد رسید. در دنیای مدرن امروزی که تقریباً همه درگیر کار و مشغله زندگی هستند، مسافرت‌ها معمولاً در تعطیلات انجام می‌شود. در ایران ما، مهم‌ترین منطقه گردشگری مناطق شمالی است که متأسفانه در تعطیلات، ترافیک و جاده‌های دائماً بسته و آمار تصادفات، همیشه تیترهای داغ اخبار است!
البته بخش بزرگی از مسافرت‌ها هم مربوط به مسافرت‌های خارج از کشور است. ولی از آن جا که این نوع مسافرت به‌شدت وابسته به ارز و مسائل بین‌المللی است، حجم مسافرت‌های خارجی همیشه در حال نوسان است! مهم‌ترین عاملی که در یک مسافرت نقش بازی می‌کند، حمل و نقل است. بخشی که به‌خصوص برای مسافرت‌های خارجی هزینه‌های بالایی روی دوش مسافر عزیز می‌گذارد. 
به هر حال روز به‌روز مسافرت‌ها و تمایل مردم برای جدا شدن از زندگی و درگیری‌های روزمره، افزایش پیدا می‌کند. و این یعنی نیاز به‌جا به‌جایی سریع‌تر، کمتر و مؤثرتر. 

تغییرات برای بهتر کردن گردشگری و سیستم حمل و نقل
تغییراتی که منجر بهتر شدن کیفیت مسافرت‌ها شود، هزینه زیادی لازم دارد. سرمایه گذاری‌های عظیم، پروژه‌های طولانی و مدیریت‌های کلان و پیچیده و برنامه ریزی. 
اگر کشوری قصد بهبود صنعت گردشگری‌اش را داشته باشد، باید ساختارهای حمل و نقل و خدمات دهی به گردشگرانش را درست کند. از طرف دیگر گردشگری هم خیلی سریع باعث می‌شود درآمدزایی افزایش پیدا کند و به کمک آن سیستم‌های حمل و نقل و ... ارتقا پیدا کنند. در نتیجه یک سرمایه گذاری با بازگشت سریع است.
در این میان، دسترسی به وسایل حمل و نقل مهم‌ترین مسئله است. گردشگر مطمئناً برای ماندن در ترافیک و جاده به اینجا نیامده بلکه هدف و مقاصد مشخصی مد نظرش است. باید روش‌های حمل و نقل طوری در نظر گرفته شده باشند که توریست دسترسی قابل قبول به سیستم حمل و نقل داشته باشد و همین طور گزینه‌های مختلف در اختیارش باشد
مسیرهای دسترسی و حمل و نقل شهری تأثیر زیادی در تجربه توریست از مسافرتش دارد. گردشگر از این نظر اولویت دارد. یعنی ضعف ساختارهای شهری و حمل و نقل و توسعه تدریجی آن نباید مانعی برای تجربه مثبت و جذب گردشگران شود. خوشبختانه در کشور ما مسیرهای زمینی مناسب برای دسترسی ساده برای گردشگران وجود دارد. 
ساخت و ساز و تأمین امکانات مورد نیاز برای تجربهتر گردشگران سرمایه گذاری است که خیلی زود باز می‌گردد. البته روش حمل و نقلی که در نظر گرفته می‌شود می‌تواند متفاوت باشد و به شرایط هر شهر و کشور بر می‌گردد. مثلاً در ایران که به‌جز چند شهر بزرگ، بقیه شهرها همگی کمتر از 1 میلیون نفر جمعیت دارند، ساخت فرودگاه‌های متعدد مطمئناً سودآوری ندارد. در برخی موارد هم نظر و خواسته گردشگران (استقبال) است که تعیین می‌کند چه تغییراتی باید اتفاق بیفتد. 
قوانین پذیرش گردشگر هم از عوامل دیگری است که به‌شدت بر روی گردشگر پذیری و فرستادن گردشگر به کشورهای دیگر اثر می‌گذارد. مثلاً کشورهای اروپایی معمولاً کمتری محدودیت و سخت گیری‌ها را برای ورود به کشورهای دیگر تجربه می‌کنند و کشورهای جهان سوم معمولاً به‌سختی می‌توانند به کشورهای دیگر سفر کنند. 

وسایل نقلیه و روش‌های جا به‌جایی
با روش‌ها و وسایل نقلیه مختلفی می‌شود به سفر رفت. بخشی از این روش‌ها البته وابسته به سیستم‌ها و امکانات حمل و نقل محلی است. روش‌های معمول مسافرت با خودرو، اتوبوس، هواپیما و کشتی است. 

مسافرت با خودرو: معمولاً روش اصلی برای مسافرت، همین نوع است. بهترین ویژگی این روش این است که خود گردشگر طول مدت و مسیر سفرش را انتخاب می‌کند. به‌علاوه اینکه حرکت در جاده‌ها نسبتاً هزینه زیادی ندارد. یک مزیت مهم دیگر هم این است که گردشگر می‌تواند تمام وسایلش را با خودش حمل کند. در واقع این تنها روش مسافرت است که فرد از جلوی درب خانه‌اش راه می‌افتد و تا جلوی درب هتل یا مقصد مورد نظرش می‌رود، بدون اینکه لازم باشد وسایلش را جا به‌جا کند. بسته به مسیری که گردشگر انتخاب می‌کند، معمولاً امکانات زیادی هم در طول مسیر وجود دارد. از هتل و پمپ بنزین گرفته تا رستوران و پارک و ... . 
مسافرت با خودرو بیشترین سهم در مسافرت و گردشگری در دنیا را دارد که نزدیک به 77 درصد از کل مسافرت‌های دنیا را شامل می‌شود. علت آن هم هزینه پایین، استقلال و  انعطاف‌پذیری است.
گردشگر به‌علاوه می‌تواند به‌صورت ترکیبی سفر کند. یعنی می‌تواند با هواپیما و ... به محل مورد نظرش رفته و در هر شهری که هست، ماشین کرایه کند. البته این روش در ایران هنوز در همه شهرها جا نیفتاده است.

مسافرت با اتوبوس: اگر با اتوبوس بخواهید مسافرت بروید، تقریباً از همان مسیرهایی می‌روید که خودروهای شخصی می‌روند. برای بازدید از یک محل مشخص یا یک شهر، اتوبوس وسیله مناسبی محسوب می‌شود. ولی این شیوه دردسرهای خاص خودش را هم دارد. از جمله کمبود جا برای وسایل که به خاطر تعداد زیاد مسافران به وجود می‌آید. 

قطار: قبل از اینکه استفاده از خودروهای شخصی تا این گسترش پیدا کند، مردم دنیا با استفاده از قطار به گشت و گذار می‌رفتند. مسیرهای ریلی و قطارها اساساً بر اساس نیازهای صنعتی و تجاری تعیین و ساخته می‌شوند نه بر اساس اماکن جذاب برای توریست‌ها. همین باعث می‌شود که گردشگران معمولاً نتوانند صرفاً از قطار برای جا به‌جایی استفاده کنند. در اروپا قطارها مسیرهای طولانی را طی می‌کنند و ممکن است از چند کشور عبور کنند. همین باعث شده که در این کشورها بر روی قطارهای سریع‌السیر و گسترش شبکه ریلی سرمایه گذاری بیشتری شود. به‌ویژه اینکه در قطارها معمولاً امکانات رفاهی مناسبی وجود دارد. 

هواپیما: هواپیما مؤثرترین راه برای مسافرت یک گردشگر است. البته نه از نظر هزینه . همین باعث شده فقط 12.5 درصد از گردشگران از هواپیما برای رسیدن به مقصد استفاده کنند. ولی واقعیت این است که مسافرت‌های هوایی باعث شده مقاصد گردشگری به‌شدت متفاوت‌تر از گذشته باشند. در حال حاضر بسیاری از مقاصد گردشگری بسیار دور هستند که فقط با هواپیما امکان رفتن به آن جا وجود دارد. مسافرت‌های کاری هم در بسیاری از مواقع با هواپیما انجام می‌شود تا شرکت‌ها زمان و در واقع هزینه کمتری بپردازند.  

کشتی‌های تفریحی: از کشتی‌های تفریحی معمولاً برای مسافرت‌های آبی کوتاه مدت و در حدود یک هفته استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر استفاده از کشتی‌های تفریحی رواج بیشتری پیدا کرده. کشتی‌های مسافرتی هم زمان با حرکت کردن به سمت مقصد، امکانات تفریحی زیادی برای مسافرانش فراهم می‌کند و «لذت بردن از مسیر» را به واقعیت تبدیل می‌کنند. در سال 2015 حدود 22.2 میلیون نفر برای مسافرت، کشتی‌های تفریحی را انتخاب کردند. این طریق مسافرت کردن از سال 1990 7 درصد رشد سالانه داشته است. 
بیشتر کشتی‌های تفریحی در دریای کارائیب و مدیترانه، آلاسکا و شمال اروپا (در تابستان) حرکت می‌کنند. کشتی‌های تفریحی سود زیادی برای شرکت‌ها دارند و یکی از دلایلش کم بودن رقبا و تقاضای نسبتاً زیاد است. مثلاً دو شرکت Carnival Corporation و Royal Caribbean Cruises 70 درصد از سهم بازار را در اختیار دارند. بیشتر بخش مسافرت با کشتی مسافرتی در واقع مربوط به خود کشتی یا جزیره مقصد می‌شود. جزیره مقصد معمولاً در اختیار همان شرکت اداره کننده کشتی مسافرتی، است. سود زیاد این شرکت‌ها باعث شده که این روزها شاهد کشتی‌های مسافرتی مجلل و شاهانه باشیم. 

روش‌های گردشگری و برگزاری تور
روش مسافرت را می‌شود به دو دسته کلی تقسیم کرد: اول به‌صورت مستقل و شخصی دوم به‌صورت دست جمعی.

به‌صورت شخصی و مستقل: منظور روش‌هایی است که خود گردشگر باید از صفر تا صدش را به عهده بگیرد. یعنی گردشگر خودش برنامه سفرش را می‌ریزد. بیشتر مواقع این حالت وقتی اتفاق می‌افتد که مسافرت با استفاده از خودروی شخصی باشد. ولی گرفتن بلیت و استفاده از اتوبوس، هواپیما، قطار و ... هم می‌تواند جزو این دسته محسوب شود. حتی گردشگر می‌تواند به‌صورت انفرادی بخواهد سوار کشتی تفریحی شود و همراه با جمع دیگری نباشد. 

تور و مسافرت دسته جمعی: بسیاری از مسافرت‌ها به این شکل برگزار می‌شود، همان تور مسافرتی. در بیشتر تورهای مسافرتی از اتوبوس یا هواپیما استفاده می‌شود.
در گذشته که گردشگری مخصوص افراد ثروتمندتر بود، مسافرت‌ها بیشتر به‌صورت شخصی و مستقل انجام می‌شدند. ولی بعدتر افزایش تعداد گردشگران باعث شد که شرکت‌هایی برای برگزاری تور دست جمعی ایجاد شوند. 
البته در سال‌های اخیر با رایج شدن روش‌های رزرو آنلاین و امکانات دیگر برای برنامه ریزی، مسافرت‌های شخصی و مستقل مجدداً رشد داشته‌اند. چون حالا هر فرد می‌تواند تمام فرآیند رزرو هتل، بررسی جاده‌ها و مسیر و ... را خودش انجام دهد. 

مسافرت هوایی: این روش به‌شدت وابسته به فصول سال است! تابستان، اوج مسافرت‌های مردم جهان است و سفر با هواپیما هم در این فصل بسیار رونق پیدا می‌کند. در این فصل حتی شرکت‌ها مجبور می‌شوند هزینه‌های زیادی برای تهیه امکانات و تجهیز بیشتر کنند تا بتوانند پاسخگوی این میزان از نیاز بازار باشند. این وضعیت باعث می‌شود که پای پرواز چارتر هم به میان آید و شرکت‌های مسافرتی و توریستی پروازهای چارتر (پرواز دربستی) می‌گیرند. از نظر جهانی، پروازهای چارتر در زمستان به مناطق استوایی مثل مکزیک و کارائیب است و در تابستان به سمت اروپا. 

کشتی‌های تفریحی: استفاده از کشتی‌های مسافرتی هم مثل هواپیما فصلی است. بسته به فصل، معمولاً مقصد کشتی‌های مسافرتی هم تغییر می‌کند. در زمستان، کشتی‌ها بیشتر در کارائیب هستند و در طول تابستان کشتی‌های تفریحی راهشان را به سمت مدیترانه، آلاسکا، نروژ و ... کج می‌کنند. 
 

مطالب مشابه:

داستان جاده ابریشم ، فراز و فرودهای بیش از یک هزاره تمدن بشر

تاریخ تحول روش‌های حمل و نقل و مسافرت

وسایل ضروری برای پروازهای طولانی مدت

منبع: 

transportgeography.org

ترجمه شده توسط تیم مترجمین تریپ یار