قلعه مچی در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل حد فاصل شهر سوخته و تاسوکی در مختصات ۴۵ ۳۰ عرض شمالی و ۶۱ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی قرار گرفته است. آغاز حیات این منطقه از اواخر دوره ساسانی شروع و در زمان صفویه به اوج می رسد. این بنا از جمله بناهای دارای پلان دو ایوانی می باشد و فرم کلی بنا به صورت تقریبا" مربع است. در ساخت بنا تماما" از خشت و گل استفاده شده و به دو قسمت تقسیم می شود: ۱- بنای اصلی قلعه یا کاخ ۲- معماری الحاقی خارجی بنا. با توجه به اینکه تنها مصالح معماری بکار رفته در بنا خشت و گل می باشد تزئینات ساده ای نیز با استفاده از این مصالح شکل گرفته که می توان به تزئینات خشتی چلیپا شکل نمای خارجی با تزئینات بصورت نیم ستونهای گلی در نمای خارجی ایوانهای شمالی و جنوبی قلعه اشاره نمود. این قلعه بسیار کوچک و جمع و جور است و قرینه بودن را می توان در بخش های مختلف آن دید. ساختار دفاعی و نظامی را هم می شود در بقایای این قلعه مشاهده کرد. ایوان شمالی این قلعه بلندترین ایوان در قلعه های سیستان و بلوچستان است و برای اینکه در مقابل باد های این منطقه دوام بیاورد بر روی دیوار بالایی این ایوان شکافی قرار داده شده تا باد از آن رد شود و فشار باد به سازه آسیب نرساند. ارتفاع ایوان شمالی این قلعه از زمین ۱۰ متر و دهانه آن هفت و نیم متر پهنا دارد.
تاریخچه
با توجه به متون تاریخی این قلعه در دوران صفویه احتمالا تا اوایل حکومت قاجار رونق داشته و مقر و کاخ حکمرانی خاندان رئیسی از حاکمان محلی تمدن جنوبی سیستان بوده است. به نوشته سیاح خارجی کلنل چارلز شهر را باغها و نخلستانهای بزرگی احاطه می کرده که امروز به کلی ویران شده است. در مورد متروک ماندن این منطقه نظرات مختلفی ارائه شده که یک مورد خراب کردن سد قدیم سیستان است که به شاهرخ نسبت می دهند. در جنوب غربی این قلعه و به فاصله ۳ کیلومتری آن تعدادی تپه کوچک وجود دارد که سفال های کشف شده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. در این منطقه کتیبه ای از سال ۱۱۳۰ هجری قمری (1717 میلادی) مربوط به میرجعفرخان کشف شده است. در این منطقه باقی مانده یک آسیاب بادی نیز وجود دارد که نمونه های آن در دوران اسلامی و در تمام نقاط سیستان وجود داشته است.
موقعیت مکانی
قلعه مچی در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل، حد فاصل شهر سوخته و تاسوکی و در سمت راست جاده زابل به زاهدان در ناحیه تاریخی حوضدار قرار دارد. این منطقه در سه کیلومتری شرق حوضدار سیستان، ۶ کیلومتری شهر سوخته و ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر محمد آباد (هامون) جای گرفته است.
منابع:
- استانداری سیستان و بلوچستان
- fa.wikipedia.org
- zahedan.irib.ir
- iranwatching.com
