میدان نقش جهان

موقعيت: ميدان امام حسين (ع) خيابان سپاه

سال تاسيس:  ۱۱ هجري قمري (دوره شاه عباس اول)

طول تقريبي: ۵۰۷ متر و عرض ۱۵۸ متر

میدان نقش جهان در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد. سه بناي مسجد امام، مسجد شيخ لطف الله و سر در بازار قيصريه با طاق هاي متحدالشكل به هم مربوط شده اند. اين ميدان محل انجام مسابقات و بازي هاي معمول آن عصر (چوگان، قاپوق اندازي) بوده است. چهار طرف ميدان، چهار بازار قرار گرفته كه به وسيله مغازه هاي داخل ميدان به ميدان مربوط مي شوند.

اين ميدان ساخته شده عصر صفوي به طول ۵۰۷ متر و عرض ۱۵۸ متر طراحي گرديده است، اين در حالي است كه در همان دوره ميدان دوژ پاريس با طراحي مربعي شكل كه هر ضلعش تنها ۱۴۰ مترمربع بيش نداشت به فرمان هانري چهارم درسال ۱۶۱۲ ميلادي بنا گرديد. ميدان امام از ميدان سرخ مسكو نيز كه يكي از گسترده ترين و نامي ترين ميدان هاي جهان بود، گسترده تر است . ميدان بزرگ شهر بروكسل بلژيك نيز با اندازه اي ۶۸*۱۱۰ متر از ديدگاه گستردگي كمتر از يك دهم ميدان نقش جهان پهنه دارد. در قياس با ميدان كنكورد پاريس نيز ميدان نقش جهان از ديدگاه تاريخي برتري دارد و پس از ميدان تيان آنكمن در پكن دومين ميدان بزرگ جهان به شمار مي رود. 
براساس سفرنامه هاي موجود، ميدان جايگاهي مناسب براي اجراي مراسم و آيين هاي بي شماري بوده است كه گاه دولتي و گاه مردمي به شمار مي رفته است: بازي چوگان، آتش بازي، رژه نظامي و جشن هاي ميهني از آن جمله اند. ميدان نقش جهان از سوي سازمان يونسكو به عنوان ميراث فرهنگي بشري به ثبت رسيده است.
اين ميدان با اندازه ها و هماهنگي كه در ساخت و ساز آن شكل گرفته است در طي سده ها شگفتي اروپاييان را بر انگيخته است، ميداني كه درست در اندازه و هم خواني ميداني براي بازي چوگان است و گستره اي برابر با ۸۳۵۰۰ متر مربع را فرا مي گيرد.

بناهای اطراف میدان:

در پیرامون میدان، مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده‌است. اطراف میدان را چهار بازار بزرگ احاطه کرده‌اند. عایدات چهار بازار اطراف میدان، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شده‌است.

مسجد امام: این مسجد، مهم‌ترین مسجدی است که از دوره صفویان در ایران برجای مانده‌است. کار ساخت این مسجد در سال ۱۰۲۰ هجری قمری آغاز شده و تزئینات نهایی آن در زمان شاه سلیمان به سال ۱۰۴۷ ه. ق. (معادل ۱۶۱۲ میلادی الی ۱۶۳۰ م.) پایان رسیده‌است. معمار این مسجد استاد علی اکبر اصفهانی و کتیبه سر در آن به خط علیرضا عباسی است.

مسجد امام (مسجد شاه)

سر در قیصریه: سردر قیصریه بنایی است در ورودی اصلی بازار بزرگ اصفهان. این بنا در گذشته نه‌چندان دور دارای سه طبقه و اکنون دارای دو طبقه‌است. طبقه سوم آن که تخریب شده، نقاره‌خانه را تشکیل می‌داده‌است که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز را اعلام می‌کرده‌اند. این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز می‌شود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان بوده‌است. سردر قیصریه شامل چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض بوده که حوض آن حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد ولی اکنون احیا شده‌است. علت نامگذاری این بنا، شباهت آن به یکی از بناهای شهر قیصریه بوده‌است. بر بالای سردر، نقاشی‌هایی به قلم رضا عباسی به چشم می‌خورد. ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز، (به قطر حدود ۸۰ سانتیمتر) پس از فتح آن جزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شد.

عالی قاپو: کاخ عالی‌قاپو در ضلع غربی میدان در ۶ طبقه و به زیربنای حدود ۱۸۰۰ مترمربع، احداث شده‌است. ارتفاع نهایی این کاخ از سطح میدان ۳۴ متر بوده و در هر طبقه تزئینات هنری خاص خود را دارد. از خصوصیات بارز این بنا وجود خاصیت واکنش صوت و صدا در محل ورودی، تالار پذیرایی بسیار زیبا، تالار اصلی موسیقی و ۵۳ اتاق به منظور استفاده جهت اتاق نشیمن، اتاق جلسه، دولت‌خانه و محل استقرار سفرا و میهمانان است.

کاخ عالی قاپو
 

مسجد شیخ لطف‌الله: مسجد شیخ لطف‌الله یکی از بناهای پیرامونی میدان است که به عنوان مسجد اختصاصی شاه عباس بکار می‌رفته است. این مسجد به دستور شاه عباس ساخته شده‌است و تامارا سون (به انگلیسی: Tamara sonn) آن را به عنوان یکی از زیباترین بناهای مذهبی دنیا عنوان می‌کند. این بنا در سمت مشرق میدان قرار دارد. این مسجد در دوره قاجار به شدت تخریب شد و در زمان رضا شاه بازسازی گردید. کاشیکاری فعلی پوشش بیرونی آن مربوط به سال ۱۳۱۵ شمسی است. گنبد این بنا ۳۲ متر ارتفاع داشته و ساخت آن ۱۷ سال به طول انجامیده‌است. تفاوت این بنا با سایر مساجد دوره صفوی این است که مسجد شیخ لطف‌الله دارای صحن نیست و مناره نیز ندارد. سردر مسجد به قلم ثلث علیرضا عباسی خوشنویس معروف صفوی مزین است.

مسجد شیخ لطف الله

ابنیه تخریب شده این میدان: غیر از ابنیه‌ ای که اکنون موجودند، یادبودهای دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفته‌ اند. سرستون‌ های مرمرین که احتمالاً از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند (امروزه یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد)، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی (غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امام قلی خان)، میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان (که امروزه به کلی از میان رفته‌ است) و نیز بنایی که ساعتی اروپایی در آن نصب شده بوده از آن‌ جمله‌ اند. همچنین در مجاورت مسجد شیخ لطف‌ الله، مدرسه‌ ای به نام مدرسه خواجه‌ ملک (بعدها مدرسه شیخ لطف‌ الله) وجود داشته که در زمان قاجاریه از میان رفته‌ است.
 

چرا باید از این مکان دیدن کرد؟
علاوه برمنحصر به فرد بودن این میدان، بعلت واقع شدن مهمترین آثار تاریخی دوره صفوی در اطراف این میدان میتوان در یک روز از چندین مکان بازدید کرد.
 

بهترین زمان بازدید:
بهترین زمان بازدید از این میدان غیراز ایام تعطیل و سوگواری است که مکانهای دیدنی اطراف میدان نیزبازباشند. همچمنین ساعات اولیه روزبروید که زمان کافی برای بازدید از تمام مکانهای موجود در این میدان را داشته باشید و از گردش در خود میدان نیز لذت ببرید.
 

استثنا:
شهرداری اصفهان در هفته بزرگداشت اصفهان اقدام به برگزاری تورهای رایگان اصفهان گردی میکند که علاقه‌مندان به شرکت در این تور‌ها می‌ توانند با مراجعه به کیوسک‌ های اطلاع‌ رسانی در سطح شهر اصفهان در این تور‌ها ثبت‌ نام کنند.
هفته اصفهان از سوم تا نهم اردیبهشت ماه همزمان با میلاد شیخ بهایی برگزار می‌ شود.
درایام نوروز نیز تور یکروزه داخل شهری برای مهمانان برگزار میکند.
 

منابع:
isfahan.ir
isfahancht.ir
fa.wikipedia.org