این بنای تاریخی به سال ۱۲۲۳ هجری قمری توسط امان الله‌خان اردلان والی، حاکم شهیر کردستان در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع ساخته شده است. نظریات گونا گونی در خصوص این بنای عظیم و مقر حکومتی کردستان وجود دارد بطوریکه بعضی صاحبنطران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده می‌شود مربوط به دوران زندیه می دانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان ا... خان اردلان می دانند. هنگام ساخت و تاسیس کاخ خسرو آباد دژ حکومتی سنه در مرکز شهر همچنان مقر حکومتی سیاسی و نظامی باقی‌ماند و اعتبار خود را از دست نداد. اگر چه بعد از مدتی نیز خسرو آباد بعنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار گردید اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان مورد استفاده قرار می گرفت بطوریکه مراسم عروسی با شکوه حُسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسرو خان پسر امان ا... خان در سال ۱۲۳۲ هجری قمری در این کاخ صورت پذیرفت. هنگام ورود ناصرالدین شاه به کردستان در سال ۱۲۷۵ هجری قمری « ۱۲۳۳ هجری شمسی » در خسرو آباد برای وی خیمه دایر گردید. در سال ۱۳۱۷ قمری « ۱۲۷۵ شمسی » علی اکبر خان شرف الملک اردلان نوه امان ا... خان والی و وارث باغ و کاخ خسرو آباد این مجموعه را به میرزا صادق خان اعزاز الملک فروخت و از آن تاریخ در اختیار خاندان وی « صادق وزیری » قرار گرفت از آن زمان تا حدود ۵۰ سال پیش چندین بنا با سبک‌های مختلف دوره قاجار و پهلوی در این مجموعه ساخته شد که در شمال شرقی و شمال غربی و جنوب شرقی و جنوب غربی واقع شده اند.
طرح بنا
مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش‌ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپچیان « یا قاپوچی یعنی حاجب و دربان » و خدمتکاران است . تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری، اروسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است . آنچه که بر اساس وضعیت ظاهری و ترکیب بنای خسروآباد قابل تامل است هم به نوع بودن بافت و ترکیب مصالح و سبک مشترک قصر، آشپزخانه، حمام و اسطبل به انضمام دیوارهای حفاظ شرقی غربی و جنوبی می‌باشد که مربوط به یک دوره می باشد.البته بعد از امان الله خان به ضرورت بناهای مختلفی در این مجموعه احداث گردیده است. سبک ارسی‌های موجود در قصر تفاوت قابل توجهی با قسمت شرقی بنای خسروآباد دارد و همچنین تزئینات بخش غربی با آجر و در قسمت شرقی و سر درب بیشتر از گچ بری استفاده شده است حوض بسیار بزرگ صلیبی شکلی نیز در وسط این مجموعه بر زیبایی آن افزوده است که در نوع خود بی نظیر است. طاق بزرگ سر درب اصلی باغ خسرو اباد که روبروی مقبره شرف الملک قرار داشت تخریب گردیده است . درب اصلی بنا رو به حوض مرمری مربع شکل عمارت واقع گردیده و از ۴ تکه بزرگ تنه درخت گردو به سبک دروازه‌های قلعه‌های حکومتی ساخته شده است نمای شرقی بنا از آجر و گچ بری‌های زیبا تزیین شده است اما دیگر بخش‌ها از آجر و به شکل ساده تری ساخته شده اند. آب این مجموعه جاری و از مجموعه قنات‌های تعبیه شده در روی کوه آبیدر نشات می گیرد. از دیگر بخش‌های قابل توجه کاخ خسرو آباد وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه سوم قصر می باشد.
منابع
شهرداری سنندج
fa.wikipedia.org
tishineh.com
جاذبه‌های گردشگری شهر سنندج
هتل های شهر سنندج
یاشاسین سینان داش
