روستای سر آقا سید

روستای سرآقاسید از توابع بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ استان چهارمحال و بختیاری است که با مختصات جغرافیایی 49 درجه و 51 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 40 دقیقه عرض شمالی، در 45 کیلومتری شمال غربی چلگرد و 130 کیلومتری شهر کرد قرار دارد. روستای سر آقا سید، با 2500 متر ارتفاع از سطح دریا، اقلیمی معتدل و کوهستانی دارد. آب و هوای آن در بهار و تابستان خنک و دلپذیر و در زمستان‌ها سرد و خشک است.

روستا در گذشته یکی از اتراقگاه‌های ییلاقی عشایر بختیاری بود. مردم روستای سر آقا سید، با گویش بختیاری سخن می‌گویند. اگر در اردیبهشت و خرداد از روستا گذر کنید هنوز هم می‌توان کوچ عشایری که از مناطق گرمسیر خوزستان به چهارمحال و بختیاری می‌روند را شاهد باشید.

قدمت روستا را چند صد سال تخمین زده‌اند، اما سند موثقی برای این ادعا وجود ندارد.

روستا با وجود حدود 3000 نفر جمعیت از بین همه امکانات رفاهی فقط برق دارد که آن هم در زمستان بعضا به دلیل بارش سنگ برف قطع میشود. نه از مدرسه و درمانگاه مجهز و نه حتی جاده خبری است. (تنها یک مدرسه ابتدایی و راهنمایی با کمترین امکانات موجود هست) سر آقا سید مکانی برای یک زندگی مدرن نیست. برف که می‌آید، راه روستا با همه دنیا قطع می‌شود، برای همین با وجود زیبایی و طبیعت بکری که سر آقا سید دارد، کمتر گردشگری پایش به آنجا باز شده است.

سال 1363 آیت‌الله خامنه‌ای، زمانی که ریاست جمهوری ایران را بر عهده داشتند، به روستای سر آقا سید رفتند و بنابر دستور ایشان، جاده‌ی فعلی روستا ساخته شد؛ اما از آن زمان تا حالا که بیش از 30 سال گذشته تغییر دیگری در این جاده رخ نداده است. مرداد ماه سال پیش هم هیأتی از بیت مقام معظم رهبری به این روستا رفت تا از نزدیک چالش‌های آن را بررسی کند.

برای رفتن به این روستا که با درختان گردو، باغ‌های میوه و چشمه‌سارها پوشیده شده باید جاده‌ای خاکی و پر پیچ و خم را به طول 40 تا 50 کیلومتر طی کرد. همان جاده‌ای که در فصل سرما و همزمان با بارش برف مسدود می‌شود. در میانه راه نیز هیچ امداد خودرویی وجود ندارد.

روستای سر آقا سید در محدوده کوهستانی استقرار یافته و بافت مسکونی متراکمی دارد. خانه‌‌های این روستا اغلب دو بخش مجزا برای سکونت و نگهداری دام و طیور و انبار دارند. قسمت مسکونی واحدها نیز معمولاً دو بخش جداگانه دارد. یکی لامردان و دیگری، اتاقی که اعضای خانواده در آن اقامت دارند. لامردان اتراقگاه میهمانان و مردان خانواده است. درِ خانه‌ها معمولاً از تنه درختان جنگلی تهیه می‌شود و اکثر خانه‌های روستاییان فاقد پنجره هستند. دیوار خانه‌ها ضخیم است و سقف مسطحی دارند. مصالح به‌کار رفته در ساخت خانه‌ها شامل سنگ، گل و چوب  می‌باشد.

بهترین زمان برای دیدن این روستای خشتی و پلکانی از فروردین تا مهرماه است که برای دست یافتن به آن می‌توان هم از وسلیه نقلیه شخصی و اتوبوس و از مسیر شهرکرد، کوهرنگ و شیخ علی خان روستای سر آقا سید استفاده کرد.

معمولا به گردشگرانی که تمایل دارند به چنین مناطق کوهستانی که دسترسی به تلفن همراه نیز در آن محدود است سفر کنند، توصیه می‌شود مواد غذایی و تجهیزات لازم برای سفر به همراه داشته باشند، اما داخل روستا مغازه‌ای است که می‌توان برخی از ضروریات را از آنجا تامین کرد.

سر آقا سید امکانات رفاهی و اقامتی ندارد، اما می‌توان از خانه‌های روستایی برای اقامت استفاده کرد تا جامعه محلی هم از حضور گردشگران منتفع شوند.

روستا، زمستان سه سال پیش دچار آتش‌سوزی شد که در آن حادثه 25 خانه آسیب دید.

شغل بیشتر مردم روستا علاوه‌بر کشاورزی و دامداری، استحصال نمک از چشمه‌های نزدیک روستا است. حوضچه‌های نمک مکان کسب و کار اهالی روستایی است که جوانی‌شان را با نمک پیر کرده‌اند. مصرف نمک برای خوارک، دام و فروش است. نمک‌ها می‌تواند سوغاتی سفر به سر آقا سید باشد.

زنان روستا علاوه‌بر کار در خانه و حوضچه‌های نمک، صنایع دستی چون قالی، جاجیم، سیاه چادر و گلیم تولید می‌کند. قالی‌ها طرح طبیعی و لچک ترنج دارند که از پشم‌هایی با رنگ طبیعی بافته شده‌اند؛ اما مهم‌ترین سوغات این روستا محصولات لبنی مانند شیر، دوغ، کشک، ماست و کره است.

زنان و مردان این روستا سخت کار می‌کنند، برای همین اگر سر آقا سید مقصد بعدی برای سفر شد بهتر است به این همه تلاش و اعتقادات و باورهای مردم روستا احترام گذاشته شود تا آن‌ها حضور گردشگران را سبب زحمت و ناراحتی ندانند. بهتر است وقت برگشت زباله‌هایی خود را برای اهالی روستا به یادگار نگذارید، چون هیچ ماشین حمل زباله‌ایی زحمت رفتن تا آن روستا را به خود نمی‌دهد.

دلیل نام گذاری

چرا به آن سرآقا سید می‌گویند؟
از شجره‌نامه‌ها اینطور برمی‌آید که عمر روستا به ۶۰۰ سال پیش می‌رسد و اسم روستا از امامزاده سرآقاسید عیسی که در روستاست، گرفته شده.

برخی می‌گویند در قدیم، آنهایی که برای زیارت امامزاده به آن می‌رفتند، می‌گفتند می‌رویم سر مزار آقاسید عیسی، برای همین هم روستا به این اسم معروف شده. بعضی‌ها هم معتقدند چون خانه‌های روستا بالای سر امامزاده قرار گرفته به آن سرآقا سید می‌گویند؛ یعنی  روستا، بالای سر امامزاده است

آداب و رسوم

• موسیقی

موسیقی و شعر با زندگی عمومی مردم روستای سر آقا سید پیوند دیرینه‌ دارد. مقام‌های موسیقی گله‌داری، برزگری، ابوالقاسم خان و مقام شیر علی مردون توسط توشمال‌ها به اجرا درمی‌آید. توشمال‌ها در مراسم عروسی، جشن‌ها و مراسم عزاداری نیز مشارکت می‌کنند. آلات موسیقی بختیاری‌ها ساده و شامل سرنا، ساز و دهل است. آوازهای محلی روستا با لهجه لُری به خصوص در هنگام کار، در مراسم عروسی خوانده می‌شود. رقص‌های محلی مانند رقص عروسی، رقص دستمال، رقص آرام، رقص تند و رقص مجسمه از زیباترین رقص‌های عشایر بختیاری است که در میان مردم این روستا نیز رواج دارد.

• پوشاک

زنان و مردان روستای سر آقا سید به سنت دیرین از پوشاک محلی استفاده می‌کنند. پوشش مردان در این روستا عبارت است از: زیر شلوار، شلوار دبیت، پیراهن، چوقا، شال کمر و گیوه. پوشش زنان روستا نیز شامل لباس‌های محلی است که با پارچه‌های گرانقیمت و خوشرنگ تهیه می‌شود. پیراهن، شلوار، می‌نا، لچک، جلیقه، کلنجه و انواع کت از جمله لباس‌های مورد استفاده زنان روستاست. روستاییان از انواع مواد موجود در روستا غذاهای لذیذ و خوشمزه‌ای تهیه می‌کنند.

• غذای محلی

مهم‌ترین غذاهای محلی این روستا عبارتند از: آش کاردین (آش کارده): این آش را با گیاهی کوهی، که در اطراف روستا به وفور یافت می‌شود، تهیه می‌کنند. آش کاردین ترکیبی از دوغ، سبزی کاردین و افزودنی‌هایی دیگر از قبیل برنج است.آش برگ: برای تهیه این آش، خمیر را به صورت رشته‌هایی باریک در آورده و با نخود، عدس و روغن حیوانی می‌پزند. پس از آن سبزی آش و لوبیا را به آن افزوده و به صورت آش رشته مصرف می‌کنند. کباب بختیاری: بختیاری‌ها از انواع گوشت قرمز و گوشت پرندگان کباب تهیه می‌کنند. این کباب‌ها اغلب از گوشت تازه و در اندازه‌های بزرگ تهیه می‌شوند. روستاییان این غذا را با نان فطیر و دوغ مصرف می‌کنند.

• صنایع دستی

عمده‌ترین صنایع دستی این روستا قالی، جاجیم، سیاه چادر و گلیم است. قالی‌های بافته شدۀ این روستا، دارای طرح لچک ترنج و طرح‌های طبیعی است. بیشتر این قالی‌ها با استفاده از پشم‌هایی با رنگ طبیعی (خود رنگ) بافته می‌شوند. بافت سیاه چادر نیز در میان زنان عشایر روستا رواج دارد. سیاه چادر معمولاً نقش خود مصرفی دارد و از موی بز بافته می‌شود.

جاذبه های گردشگری خود روستای سرآقا سید:

• 1- چشمه مراد

چشمه مراد به اعتقاد مردم مراد ده نیازمندان هست. هر کسی با نیت پاک و آرزوی قلبی خود به آن نزدیک شود و دست در آن فرو ببرد، به آرزوهایش می ‌رسد. 

این چشمه معروف در حدود ۱ کیلومتری از روستا قرار گرفته است و مسیری مملو از سنگ ریزه ها و کمی خاکی دارد و طبیعت زیبایی در اطراف در این به چشم می خورد. 

• 2- چشمه نمک

اطراف این چشمه بین اهالی روستا تقسیم شده می باشد و هر طایفه کوچک یک قسمت را دارا می باشد و هرساله نوبت به یک پدر می رسد. البته برای گرفتن آب شور با حلب نیز زنان روستا نوبت بندی می کنند و هر روز فقط عهده مشخصی از زنان حق برداشت آب را دارند. زنان روستا ابتدا آب شور را با حلب بروی پلاستیک برروی این قسمت های تقسیم شده میریزند و بعد از چند روز آب تبخیر شده  و نمک تشکیل می شود و از آن برای خوراک دام و خوردن مردم استفاده می شود.

مسیر دسترسی:

مسیر رفتن به صورت بالارو بوده و ضمنا برای گردشگران کهنسال مشکل است. حتما به لوازم ضروری سفر مثل کفش مناسب نیاز می باشد.

•  3- آبشار آستونا

این آبشار در حدود ۲ کیلومتری از روستا واقع شده است و مسیری طولانی تر و سخت تر از چشمه نمک دارد لذا لوازم سفر مثل کفش بسیار حائز اهمیت می باشند. در کنار این آبشار یک رودخانه بزرگ ، دو پل و چشمه های روان  جاری از کوه وجود دارند.

نزدیکترین جاذبه های گردشگری
در اطراف سر آقا سید می‌توان تعدادی جاذبه‌ های دیگرنیز دید، مثل آبشار شیخ علی خان که در 40 کیلومتری روستا قرار دارد و یا غار یخی «چما». قله زردکوه که با ارتفاع 4200 متر در 30 کیلومتری روستا واقع شده و یا پیست اسکی چلگرد در 50 کیلومتری روستا و همچنین پیست اسکی تابستانی «چال میشان» در 25 کیلومتری سر آقا سید.

غار یخی چما:

دانستنی های جالب در مورد روستا سر آقا سید:

به اعتقاد مردم قدیم، گاو یک پیرزن گم شده بود و دنبال آن می گشت و از گم شدن گاوش بسیار ناراحت بود.که در این حال آقاسید(ع) (سید عیسی)(از نوه امام هفتم) را در حال نماز خواندن  می بیند و به سمت او سنگی بزرگ را به حرکت در می آورد تا او را بکشد. اما آقاسید بدون ترک نماز با پرتاب یک سنگ کوچک آن سنگ بزرگ را متوقف میکند. محل نماز خواندن او در زیر جاده و آن سنگ پیرزن در بالای جاده و بر روی یک صخره قرار گرفته است.

جاده روستا در زمستان (این روستا تنها ۶ ماه از سال دارای راه ‌های ارتباطی است)

اقامتگاه محلی در روستا ( با تماس با آقای دادور میتوانید اقامتگاه و خونه محلی در این روستا از قبل رزرو کنید 09130069203)

حوضچه‌های نمک

قارچ محلی برداشته شده از کوه های بی نظیر و پر از سوغات مانند (یکی ، باهنگ ) ارزشمندترین سوغات روستا(هر کیلو ۱ میلیون نرخ محلی)

سنگی به نام گنگل برای مستحکم کردن سقف خانه ها بوسیله گل.

کرفس محلی (کرفس کوهی). برگ آن چاشنی دوغ، ساقه و غنچه آن برای درست کردن ترشی و ریشه آن پختن و مفید بودن برای مرض قند. این کرفس های از کوهی در روبه روی روستا چیده می شود که یکی از محل های کسب درآمداز فروش سوغات برای مردم روستای سرآقا سید می باشد.

میوه ی بلوط در این روستا زیاد است که اهالی، برای پخت نوعی نان از آن استفاده می‌ کنند.

سرسره ای طبیعی در روستا نرسیده به امامزاده

به یاد داشته باشید که هنگامی که به این روستا رفتید به محض ورود به این روستا، آنتن‌ دهی تلفن همراه ایرانسل نیز قطع می ‌شود.

منابع:

• آقای روح الله داودر از محلیان روستای سرآقا سید
• saraghaseyed.persianblog.ir
• mag.cafegardesh.com
• lastsecond.ir
• snapptrip.com
• safarzon.com
• isna.ir