بناهای زیادی در نقاط مختلف شهرستان تاکستان وجود دارد که از نظر گردشگری و تاریخی دارای جاذبه‌های منحصر به‌فردی است و به نوعی می‌توان گفت که شایستگی‌های فرهنگی و گردشگری این شهرستان در زمره معروف‌ترین و مشهورترین‌های استان قزوین قرار دارد. بنابر کاوش‌های باستان‌شناسی قدمت ابنای تاریخی تاکستان بیش از 7 هزار سال برآورد شده است و هنوز بسیاری بناها نیز در تار و پود خاک مدفون بوده و از چشم‌های باستان‌شناسان نیز مغفول مانده است.
بنای تاریخی بقعه پیر در تاکستان یکی از نمونه‌های مهم و اساطیری از تمدن کهن ایرانی است که از دوره‌های گذشته به یادگار مانده است. بقعه پیر تاکستان در جنوب شهر و در یک محوطه ی وسیعی جنگلی که بعد ها به صورت پارک در آمده است و پیش از آن هم گورستان بوده و نیز در مجاورت تپه باستانی خله‌کوه‌قر قرار دارد. این بنای آجری که به پیر مشهور است با توجه به آجر چینی و بند کشی های نمای آن و تزییینات و سازه آجری در بالای سر در ورودی از بنا های مستحکمی است که بی شباهت به بنا های سلجوقی نیست.
دکتر ورجاوند در کتاب سرزمین قزوین این بنا را از دوره سلجوقی به شمار می آورد. آقای مجابی درباره قدمت بنای پیر می نویسد در پیگردی و گمانه هایی که مربوط به دوره سلجوقی است نوع معماری و مصالح مورد استفاده آن را می توان به دوره سلجوقیان دانست اما تعدادی از سفال های بدست آمده آنرا به دوره ی ساسانیان مربوط می کنند زیرا آثار بدست آمده بی شباهت به به دوره ی ساسانی نیست اما چون قطعات بیشتری بدست نیامده باستان شناسان آن را به قرن سوم هجری مربوط می دانند . بقعه پیر تاکستان در سال 1330 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران با شماره ی 384 به ثبت رسیده است .
مشخصات معماری بقعه
این آرامگاه یک چهار طاقی است. متأسفانه از تزئینات فراوان و کهن این بنا دو رج طاق نماهای کوچک سه کولی تزیینی باقی مانده است که به کمک آجرکاری خفته و رفته ایجاد شده است و از بندکشی‌های نقش‌دار نیز برخوردار است.
مقرنس های ردیف اول با هفت قطار مشابه؛ ردیف دوم با شش قطار، که دو تا دوتا یک سطح برجسته میانی مشترک دارد؛ ردیف سوم و بالایی، با پنج قطار مقرنس، مانند ردیف اول، که سبب جمع شدن و شکل گیری مجموع قطار مقرنس بنا شده است.
از ویژگیهای این اجرا به کارگیری نقش چلیپا از گچبری در بین آجرها به جای کوربند است که سبب شیوایی خاص در این نما گردیده است.
نوع آجرکاری و خصوصاً چلیپاهای گچبری، نشان می‌دهد که بنا به دوره سلجوقی تعلق دارد.
گنبد بنای بقعه که دوپوش و مخروطی است در اثر تعمیرات تغییر شکل داده است.
این دو پوش یا به زبانی عامیانه‌تر ستون‌های مخروطی به کمک چهار فیل پوش واقع در کنج‌ها و طاق نماهای میان آن و سپس کاربندی‌های شبه طاق‌نمای کوچک که بین هر فیل پوش و طاق‌نمای بزرگ ایجاد شده برپا شده است.
درون این محوطه‌ها نیز با آجر چینی و طرح‌های هندسی از جمله صلیب شکسته به وجود آورده‌اند. کلیه آجرکاری قسمت داخلی و خارجی بنا با آجر ۲۲ در ۲۲ سانتیمتر است.
بنای بقعه به شکل مربع مستطیل است و پوشش گنبدی آن به وسیله چهار سه کنج بر روی نقشه مربع مستطیل سوار شده است. این بنا در نهایت سادگی شیوه معماری استواری دارد و از استحکام و زیبایی آجر کاری‌های دوره‌های سلجوقی بهره‌مند است.
این آجر کاری‌ها در نمای ورودی و نیز در قسمت داخلی هشت وجهی زیر گنبد به خوبی نمایان است؛ در این قسمت نگاره‌هایی به شکل صلیب شکسته و تکه‌های کوچک گچبری مشاهده می‌شود.
با توجه به سفالهایی که به هنگام حفاری نقشه اصلی بنا از این مکان به دست آمده و نوع معماری و مصالح به کار رفته در آن می‌توان این بنا را متعلق به دوره سلجوقی عنوان کرد.
رهگذران و مسافران بسیاری تا امروز بقعه پیر تاکستان را دیده‌اند و در شگفتی نوع معماری و چگونگی پابرجا ماندن آن با گذشت سال‌های زیاد در عجب مانده‌اند؛ گردشگرانی که از داخل و خارج نوع معماری و سبک چیدمان سنگی و گچی بنا را مورد ارزیابی قرار داده و تاکستان و بقعه را در ذهن خود به یادگار گذاشته‌اند.
به طور مثال قدیمی‌ترین تصویر این مقبره را گردشگر و جهانگردی بین‌المللی به نام فنلاندن در سال 1841 میلادی تهیه کرده است. به گفته فلاندن طرح بنا به سبک هندی و از دوره مغول بوده است. روایت نوع زندگی و وضعیت معماری تاکستان که تا سال 1200 با نام «سیاده» نام آشنا بوده است از چشم و نظاره یک انگلیسی در نوع خود کم‌نظیر است؛ بنا به گفته فنلاندن معماری گلی شهر تاکستان از جمله بنای معروف و مشهور و با سابقه بقعه پیر نشان از تمدن و آوازه تاکستانی‌ها دارد.
کشفیات و نگاره ها
در گمانه زنی های اطراف پیر دو نوع سفال از نوع سفال های لعاب دار و از نوع یک رنگ و رنگارنگ که در پیش از اسلام در ایران رایج بوده است بدست آمده و شامل سفال هایی به رنگ سفید ، مشبک ، به رنگ آبی و نقوش سیاه می باشد و سفال های بدون لعاب شمال، سفال های قرمز رنگ و نخودی رنگ ساده و سفال های نقش دار ، قطعاتی از خمره و کوزه هاست که بیشتر از گل نخودی رنگ ساخته شده است. برخی از این سفال های بدست آمده دارای نقش تزیینی است که آن ها هم به دو دسته تقسیم بندی می شود سفال های کنده کاری شده و سفال های نقش قالبی در آستانه ی درب ورودی در سمت راست و چپ دو نگاره ی تزیینی از جنس آجر به نقش چلیپا ( گردانه مهر ) دیده می شود.این نشان در تاق نمای بالای درب ورودی در ضلع سمت راست و چپ قرار گرفته است این نقش به صورت + و یا صلیب ایجاد شده است و در چهار قسمت شکل حالت شکستگی وجود دارد و در مرکز آن طرح گل ترسیم شده است . این نگاره در داخل بنا نیز بر نمای فوقانی دیواره ها دیده می شود همچنین در قسمت بالا و زیر طاق نما طرح سه برگ و شاخه گچ بری شده است ایرانیان در حدود 5 هزار سال پیش از میلاد نشان راز آمیز چلیپا را از چرخش ستاره ها کشف نموده اند و پس از آن این کشف به جهانیان شناسانیده شد تا جایی که سرخ پوستان قاره آمریکا نیز این نشان را در بنا های خود به کار بردند اما این نشان ریشه در ایران زمین دارد .
تعدادی قطعات سنگ قبر، از مرمر شفاف با نقوش اسلیمی و انواع خط حجاری شده، در داخل بقعه نگهداری می‌شود که از گورستانهای اطراف بقعه جمع آوری شده است.
منابع
صدا و سیمای استان قزوین
brtt.ir
wikifeqh.ir
farsnews.com
mehrnews.com
