عمارت کلاه فرنگی شیراز به شکوه و بزرگی کاخهای قاجاریه نیست بلکه بازتابنده خلق و خوی ایلاتی و مردمداری صاحبش، کریمخان زند است. این عمارت تاریخی که میان باغ نسبتا کوچکی در مرکز شهر شیراز قرار گرفته، بازمانده باغ بزرگتری به نام باغ نظر است که در زمان زندیه، مرکز حکومتی شیراز محسوب میشد. کریمخان در عمارت کلاهفرنگی که به سبک عمارت هشت بهشت اصفهان به صورت هشت گوش ساخته شده است، سفیران خارجی را به حضور میپذیرفت و از آنان پذیرایی میکرد. حتی بعد از مرگ نیز، پیکر او را در همین عمارت به خاک سپردند اما آغا محمدخان قاجار به خاطر کینهای که از خاندان زندیه به دل داشت، همین که به سلطنت رسید استخوانهای او را از قبر خارج و در زیر یکی از پلکانهای کاخ گلستان تهران دفن کرد. مجدداً در زمان رضا شاه استخوانها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد.
این عمارت به صورت هشت ضلعی بوده و بوسیله ازاره های سنگی یکپارچه و تزیینات کاشی کاری با نقوش اسلیمی، گل و مرغ، مناظر شکارگاه و صحنه های الهام گرفته از قصه ها و داستان های قدیمی تزیین شده است. داخل بنا شامل یک تالار، مرکزی گنبد دار و چهار شاه نشین جانبی است که در حد فاصل آنها یک اتاق قرار دارد. چهار آب نما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آب نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده است. یک آب نمای یک پارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیده است.
این عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستان های کشور با نام موزه پارس مشغول به فعالیت شد. آثار و اشیا موجود در آن، شامل اشیا ماقبل تاریخ و دوران اسلامی است.
موزه پارس
موزه پارس در سال 1315 در عمارت کلاه فرنگی شیراز که در باغ نظر قرار دارد تاسیس شد. آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می شود.
از جمله آثار موجود در این موزه ظروف سفالی، مفرغی، کتب خطی، تابلو های نقاشی و آثار لاکی مربوط به ادوار مختلف میباشد.
برخی از اشیا موزه عبارتند از:
تعدادی از قرآنهای تاریخی؛ به خطی منسوب به امیرالمؤمنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر (ص) و تابعین ایشان که در گذشته در مسجد عتیق شیراز نگهداری میشد در موزه نمایش داده میشود. در میان قرآنهای این موزه میتوان به دو قرآن منحصر به فرد اشاره کرد که در مخزن موزه نگهداری میشود. یکی از این قرآنها خط عثمان خلیفه سوم است که چندین قطره خون وی، به هنگام قتلش روی آن ریخته شده است. قرآن دیگر یکی از قرآنهایی است که در قرن ششم در دروازه قرآن گذاشته شده بود.
ظروف مربوط به دوره هاى پیش از اسلام، سلجوقیان و صفویه و همچنین شمشیر شخصى کریمخان زند که دو بیت زیر بر آن نوشته شده است:
این تیغ که شیر فلکش نخجیر است شمشیر وکیل، آن شه کشورگیر است
پیوسته کلید فتح دارد در دست آن دست که بر قبضهى این شمشیر است
قلیان مینا کارى فلزى؛ متعلق به کریمخان، اشیا متعلق به کریم خان زند از جمله شمشیر وی، تابلوی تصویر کریم خان زند، اشیا لاکی، کتب خطی، سکه های زندیه، قلمدان های دوره زندیه، قابهای آینه، از سایر اشیای این موزه شهر شیراز است.
تعدادی تابلوى نفیس، آثار و اشیا موزه از دورانهای مختلف تاریخی انتخاب شدهاند. تابلوهایی از نقاشان بنام قرن دهم و یازدهم همراه با چند نقاشی از لطفعلی صورتگر نقاش قرن سیزدهم.
قباله ازدواج مستوفی الممالک: قباله های ازدواج از قرون یازدهم و دوازدهم و تصاویری از کریم خان و لطفعلی خان زند نیز در این موزه به چشم می خورد که در میان آنها میتوان به قبالهای از ازدواج میرزا حسن مستوفی الممالک؛ یکی از رئیس الوزارهای مشهور تاریخ معاصر، اشاره کرد.
تابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصیور کشیده شده اند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زنده است. همچنین آثار نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاشباشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته و میر مصور (شاگردان کمالالملک) به چشم می خورد.
منابع
jonoubnews.ir
beytoote.com
makanbin.com
hamshahrionline.ir
poolnews.ir