مشخصات غار
طول غار ۱۱۴ متر، ارتفاع از سطح دریای آزاد ۲۰۰۰متر، ارتفاع دهانه از پای کوه ۳۰۰متر، عریض ترین قسمت آن ۳۶ متر و بلندترین نقطه سقف آن به ارتفاع حدود ۳۰متر است. بلندترین استلاگمیت این غار با ارتفاع ۱۴ متر در ایران بی‌نظیر است.
این غار به علت عملکرد شدید نیروهای زمین‌ساختی منطقه و نیز پدیده انحلال توسط آبهای نفوذی شکل گرفته است. کارشناسان عمر این غار آهکی را ۱۴۰ میلیون سال تخمین زده اند. پس از عبور از دهانه غار به تالاری بیضی شكل به طول بیش از 95 متر میرسیم كه عریض‌ترین قسمت آن بیش از 36 متر به ارتفاع 27 متر با حالتی ساده و بدون پیچ و خم است.
كف غار سنگلاخ، دارای پستی و بلندی های زیاد است كه در اثر رطوبت هوا، گل و لای اكثر نقاط آن را پوشانده و با وجود این كه هنوز انتهای غار پیدا نشده و عموما طول آن را چندین كیلومتر تخمین می‌زنند، احتمال این كه تمام غار اینگونه باشد زیاد است.
در سمت راست غار و نزدیك یك ستون بزرگ حوضچه آب صاف و كوچكی است كه سراسر سال آب در آن وجود دارد. هرچند در نتیجه آزمایشات انجام شده غیر شرب بودن آب محرز شده است و مقدار زیادی املاح دارد و كف آن انباشته از گل و لای است اما وجود این حوضچه و آب در این غار زیبایی آن را دوچندان كرده است. هوای غار نسبتا خنك بوده و در قسمت انتهایی غار كه تاكنون كشف شده 15 درجه سانتیگراد برودت داشته و به طور متوسط 10 درجه اختلاف حرارت با هوای بیرون دارد.
این غار از یك تالار بزرگ به طور تقریبی 100 متر و عرض 40 متر و ارتفاع 30 متر تشكیل شده است.
بعد از گذشتن از یك دالان باریك به محوطه بزرگ و وسیع بیضی شكل به طور تقریبی 90 متر و عرض 35 الی 40 متر میرسیم. ارتفاع غار تقریبا 30 متر است. ستون آهكی با نظم و آرامش خاص با دیواره ای مواج یادآور شمع های بزرگ در حال سوختن است كه در تمام گوشه و كنار غار پراكنده است.
ستون های بزرگ استلاگتیت و استلاگمیت و دیواره های آهكی و گل كلمی و خرده سنگ های آهكی با اشكال مدور و منظم فراوان در طرح های مختلف كوچك و بزرگ هر بیننده را متحیر و ساعت ها غرق در تماشا و تفكر میكند.
قطر ستون های آهكی استلاگمیتی متفاوت است. بعضی از آنها به 3 متر می رسد و ارتفاع آن نیز متغیر است. بلندترین به 15 متر می رسد. در بخش انتهای غار، حوضچه ای است با 12 متر وسعت كه عمق زیادی ندارد.
کشف آثار تاریخی در غار دربند
در سال ۱۳۹۰، باستان شناسان، تعدادی سکه تاریخی در این غار کشف کردند. با کشف این آثار، غار دربند سنگسر در پروسه ثبت در آثار ملی ایران قرار گرفته است. بر طبق کاوش های انجام شده دیرین ترین آثار بدست آمده از غار متعلق به سده پنجم هجری قمری و همچنین سکه های طلایی به خط کوفی مربوط به دوره سلجوقی است.
همچنین در تاریخ ثبت است كه در حكمرانی اسپهبدان طبری در دوره سلجوقیان و جنگهای آنان با اسماعیلیه غار مورد استفاده قرار گرفته است و از آن به عنوان پناهگاه بهره گرفته اند.
در پشت مدخل ورودی غار تخت بزرگی قرار دارد كه مبین سكونت عمده جمعیت در غار است.
امکانات رفاهی
در گذشته مدخل ورودی غار به صورت طبیعی کم عرض بود. در سال ۱۳۸۱ شهرداری مهدیشهر با انجام سری عملیات حفاری، این مدخل را به منظور امکان بازدید همگانی تعریض و امکانات رفاهی مانند سوئیت های اقامتی، آلاچیق و فضای استراحتگاهی در دامنه کوه لهرد و ایجاد روشنایی در درون این غار را فراهم کرد.
همچنین در فروردین ماه ۱۳۹۱، شهرداری مهدیشهر عملیات پله چینی و نرده گذاری راههای دسترسی به غار دربند را به پایان رساند. هم اکنون مسیر دسترسی به غار از پای کوه تا دهانه، پله چینی شده است.
موقعیت مکانی و مسیر دسترسی:
غار دربند در فاصله بیست كیلومتری شمال سمنان و دو كیلومتری شمال غربی شهر مهدیشهر و در قسمت میانی رشته كوههای البرز قرار گرفته و دهانه غار در كمركش كوه زیبا و برافراشته‌ای در دره سرسبز دربند جای گشوه است.(جاده بین مهدیشهر و شهمیرزاد). این غار در دامنه جنوبی کوه لهرد در ارتفاع دو هزار و 58 متری از سطح دریا واقع شده است.
برای دسترسی به این غار زیبا تنها یک راه وجود دارد. بعد از عبور از مهدیشهر و سپری کردن حدود دو کیلومتر به سمت شهمیرزاد در سمت چپ جاده ای به سمت شمال کوهی وجود دارد که در ابتدای آن تابلوی غار تاریخی دربند خودنمایی می کند.
پس از طی کردن جاده خاکی که به سمت شمال در دامنه کوه ایجاد شده است باید از پله ها بالا بروید تا به دهانه ورودی غار برسید. در ابتدا دالان ورودی است که 14 متر طول دارد و سپس به درب ورودی می رسید. فاصله انتهای غار از درب حدود 100 متر و عرض آن هفت تا 30 متر و ارتفاع آن از دو تا 25 متر متغیر است.
منابع:
irandeserts.com
fa.wikipedia.org
hamshahrionline.ir
mehrnews.com
