مسجد چهار ايواني سلطانی سمنان در زمان فتحعلي شاه قاجار و به همت «حاجي سيد حسن حسني» و استادي «صفر علي معمار» ساخته شده و کار ساخت آن در سال ۱۲۴۳ به پايان رسيده است.
این مسجد دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال، جنوب، شرق و شمال غرب است. درِ شمال غربی به دالان درازی باز می شود که در انتهای آن تکیه پهنه است. درهای شمال، جنوب و شرق دارای هشتی، دالان و دهلیز هستند . بالای درهای شمالی و شرقی به مقرنس کاری گچی زیبا با دو گوشواره دو طبقه در طرفین با پشت بغل های کاشیکاری شده مزین شده اند. صحن مسجد به صورت چهار ایوانی ساخته شده است. دو ایوان شمالی و جنوبی کوچکتر و ارتفاع هر کدام یازده متر است و از هر نظر به هم شباهت دارند.
ایوان غربی به ارتفاع 19.5 متر ، مفصل تر و زیبا تر از ایوانهای دیگر ساخته شده است و کاشیکاری و کتیبه های زیبایی دارد. در پشت ایوان غربی، مقصوره زیبا به ارتفاع 21 متر قرار دارد . در بالای این مقصوره گلدسته ای که شامل گنبدی کوچک با پوشش کاشی فیروزه ای و ساقۀ هشت ضلعی بلند است دیده میشود. در طرفین این ایوان دو منار بنا شده که تا نزدیک بالای ایوان رسیده ولی ناتمام مانده است.
در طرفین ایوان غربی، دو شبستان شامل چهل طاق و سی ستون مدور و قطور در وسط و پنج نیم ستون در هر سمت که جمعاً چهل ستون می شود، قرار دارد. ایوان شرقی مسجد به ارتفاع 18.5 متر دارای شکوه کم نظیری است. بر بالای این ایوان، گلدسته ای زیبا به صورت طرح شش ضلعی، با پوشش هرمی شکل و نرده مشبک و چوبین جالبی خود نمایی می کند. صحن وسیع مسجد، مربع و به طول 62 قدم است.
در طرفین ایوانها و چهار گوشۀ صحن، چهار مهتابی بزرگ با اتاق ها و حجره هایی متعدد، و در زیر آنها شبستان هایی با پنجره های مشبک آجری لعابدار ساخته شده است.
در هشتی های شمالی، جنوبی و شرقی تاقهای آجری گنبد دار با تاق نماهای متعدد با لچکی کاشیکاری شده مشاهده می شوند. شبستان های تابستانی و زمستانی فضاهایی است که نماز در آنجا اقامه می شد که معماری قابل توجهی دارد و در تابستان ها خنک و در زمستان ها گرم بوده است. در پشت ایوان اصلی گنبد خانه، مقصوره، محراب و منبر سنگی قرار گرفته است.
در پیشانی درب شمالی کتیبه ای از کاشی لاجوردی وجود دارد که روی آن نوشته شده: «این بنای رفیع به دست حسین ایلیاء اصفهانی کاشی ساز و استاد فرج ا... معمار سمنانی و به سعی آقای معصومی تعمیر و مرمت شد فی رمضان المبارک 1368 شمسی».
در پایین این کتیبه و زیر مقرنس کاری های سردر مسجد، قطعه سنگ مرمری که در آن نصف قصیده محمد حسین خان کاشانی، متخلص به عندلیب، که در تاریخ بنای مسجد و مدح فتحعلی شاه سروده شده و به خط نستعلیق حجاری گردیده به چشم می خورد
مسجد امام نمونه ای منحصربه فرد از هنرها معماری اصیل ایرانی و یکی از پنج مسجد سلطانی ایران است که بعد از گذشت دو قرن همچنان میدرخشد. معماری مسجد به گونه ای است که در گذر زمان در اثر حوادث طبیعی آسیبی چندانی به آن وارد نشده است. بعد از انقلاب اين مسجد بيشتر مورد توجه بوده و بوسيله سازمان ميراث فرهنگي نسبت به تعمير و باز سازي آن اقدام شده است.
منابع:
شهرداری سمنان
fa.wikipedia.org
iribnews.ir
irna.ir
majid1gh.blogfa.com
