پناهگاه حیات وحش میاندشت یکی از مناطق تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست ایران است. این منطقه با حدود ۸۴ هزار و ۴۳۵ هکتار وسعت در شرق شهرستان جاجرم و در جنوب شهر سنخواست بین ۳۷/۵۶ درجه عرض جغرافیایی و ۲۵/۵۶ درجه طول جغرافیایی واقع است.
پناهگاه حیات وحش میاندشت دارای زمستانهای خشک و سرد و تابستانهای گرم و خشک است، حداقل دما در زمستان ۱۰ – و در تابستان ۳۵ + درجه سانتی گراد می باشد. میانگین بارندگی در این منطقه ۲۵۰ میلیمتر بوده و برف زمستان این منطقه را سفید پوش می کند.
میاندشت در سال ۱۳۵۲ تحت حفاظت قرار گرفت و در آن هنگام با داشتن حدود ۳۵۰۰ رأس غزال ایرانی و تعدادی یوزپلنگ از بهترین زیست گاه های این دو جانور به شمار می آید.
این منطقه یکی از غنی ترین مناطق استپی کشور از نظر تنوع و شمار گونه‌های جانوری است و اگرچه در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار می گیرد ولی وجود رودخانه فصلی کال شور در منطقه باعث شده تا چندان با مشکل کم آبی روبرو نباشد. تاکنون 120 گونه گیاهی از جمله بابونه سفید، خارشتر، کاکوتی، اشنیان، اسپند، گل جالیزی، درختچه های گز و طاق، شور، زنبق، درمنه و... شناخته شده است. پوشش گیاهی منطقه بیشتر از گیاهان هالوفیت نظیر گز و خار شتر و ریش بز و تاغ و گون است.
روباه معمولی، خرگوش، آنقوت، هوبره، گوسفند وحشی، گرگ، گراز، طرلان، سارگپه پابلند، عقاب شاهی، دلیجه، انواع موش دوپا، سیاه‌گوش، گربه دشتی، گربه پالاس، پلنگ، کفتار راه‌راه، شغال، تشی، زرده بر و خارپشت برانت از دیگر جانوران شاخص یا دارای جمعیت مناسب این منطقه می باشند.
سیمای عمومی پناهگاه حیات وحش میاندشت در جنوب از یک سری کوههای تپه ماهوری خشک با دره های خشک و بی آب و در شمال از یک دشت وسیع مملو از گیاهان شورپسند که کال شور جاجرم نوار شمالی آن را تشکیل می دهد آکنده شده است. شرق و غرب منطقه نیز از دشتهای نسبتا وسیع با یک سلسله تپه ماهور تشکیل شده است. بلندترین نقطه پناهگاه حیات وحش میاندشت قله خواجه در جنوب شرقی منطقه با ارتفاع حدود ۱۲۵۰ متر و پست‌ترین نقطه آن حواشی کال شور جاجرم با ارتفاع حدود ۹۵۰ متر در شمال غربی منطقه واقع شده که در حقیقت زهکش منطقه نیز محسوب میشود.
عوامل تهدید منطقه
مهمترین تهدید برای محیط زیست این منطقه، مانند تمام زیستگاه های مرتعی دیگر ایران، چرای بیش از حد ظرفیت توسط دام های اهلی است که تعداد آنها گاه تا ۵۰ هزار رأس هم می‌رسید ولی در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای کاهش آن صورت گرفته است. همچنین دشتی و هموار بودن منطقه باعث آسیب پذیری آن در برابر شکارچیان شده و تعداد غزالها را از ۳۵۰۰ رأس در دهه پنجاه به حدود ۳۰۰ رأس در اواخر دهه ۸۰ کاهش داده‌است. جاده‌ها نیز عامل کشته شدن بیش از چهل درصد یوزهای کشته شده در ایران هستند.
یوز پلنگ میاندشت
میاندشت اکنون تنها زیستگاه دشتی و عادی یوزپلنگ آسیایی است. با توجه به اینکه از دهه ۱۳۶۰ هیچ گزارش مستندی از مشاهده یوز در این منطقه به دست نیامده بود و همچنین بدلیل کاهش بسیار شدید جمعیت آهوهای منطقه چنین تصور می شد که این حیوان در این منطقه منقرض شده باشد. اما از سال ۱۳۸۲ چندین بار از یوزهای بالغ و توله در این منطقه تصویربرداری شده و گزارش های مستندی از مشاهده آن در دست است. همچنین تحقیقات انجمن یوزپلنگ ایرانی نشان می دهد که نسل یوزپلنگ در این منطقه هیچگاه منقرض نشده بود. در دو دههٔ اخیر حداقل ۴ یوز در این منطقه کشته شده‌اند.
مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی در شرایط نیمه طبیعی از سال ۱۳۸۸ در این منطقه فعالیت خود را آغاز کرده است. در این مرکز یک یوز جوان به نام کوشکی (متولد ۱۳۸۵ یا ۱۳۸۶) در یک محوطه فنس کشی ۱۲ هکتاری نگهداری شده و غذای اصلی آن با خرگوش های زنده گرفته از طبیعت تأمین میشود.
مسیر دسترسی
این منطقه از طریق راه آسفالته جاجرم به ایستگاه راه آهن جاجرم و همچنین راه آسفالته دشت جوین به جاجرم و راه شوسه جاجرم به سنخواست قابل دسترسی می باشد.
منابع
میراث فرهنگی استان خراسان شمالی
fa.wikipedia.org
irandeserts.com
khowshyeylaagh.mihanblog.com
