کویری با دو چشمه سرد و گرم! این شاید بهترین تعبیری باشد که بتوان درباره تفرجگاه «مرتضی علی» گفت. منطقه ای در دل طبس همیشه گرم، که زیباترین منظره و متنوع ترین طبیعت را مقابل چشمان شما می آورد. چشمه آب گرم مرتضی علی یکی از عجایب و دیدنیهای شهر طبس است که هر ساله شاهد بازدید هزاران گردشگر و زمین شناس داخلی و خارجی است.
در شهرستان طبس در حوالی روستای خرو دره ای وجود دارد که آب چشمه ها ی کوچک و بزرگ در آن جاری است و کال سردر نامیده می شود. در این منطقه و در دیواره دره حفره ها و کانال هایی وجود دارد که احتمالا قدمت آن به دوران ساسانیان می رسد و با نظم خاص و مهندسی حساب شده ای بنا شده است كه به خانه گبر معروف است. هركدام از این حفره ها كه قدمت آن همانطور که گفته شد به دوران ساسانیان یعنی حدود 1500 سال قبل برمیگردد، مقطعی از كانالی هستند كه در داخل آن بعد از چاه هایی كه به ارتفاع حدود 10 متر هستند به دالان بالا می رسیم كه به اتاقك هایی منتهی می شود. قوس تونل های بالایی خانه های گبر همانند قوس های بناهای دوران ساسانیان است كه البته راه دسترسی به داخل این خانه ها مشكل و تنها با وسایل كامل صخره نوردی و كوهنوردی و توسط افراد خبره ورود به داخل آن امكان پذیر است.
پس از حدود 35 دقیقه پیاده روی در داخل كال سردره و برخلاف جریان آب، به چشمه های متعدد آب به ویژه چند چشمه آبگرم می رسیم كه بزرگ ترین چشمه از درون حفره ای نشأت می گیرد كه به حمام مرتضی علی معروف شده است. مبدأ آبی که اغلب مزارع و باغات طبس را مشروب می کند و از طریق نهر آبی به طبس منتقل می شود از این ناحیه نشأت می گیرد.
این چشمه ها پس از سرچشمه گرفتن از دامنه غربی کوه کش سیاه به سمت غرب جاری می گردند.
چشمه مرتضی علی
چشمه مرتضی علی طبس در جلسه کمیته ثبت و حریم میراث طبیعی، 29 مرداد 1393 با شماره 196 در فهرست میراث طبیعی به ثبت رسیده است.
در رودخانه مسیر چشمه گرم مرتضی علی اختلاف دمای دو طرف رودخانه کاملا محسوس است.
دلیل این اتفاق آن است که آب گرم چشمه از دیواره سمت راست به داخل رودخانه می ریزد و همین، اختلاف دمایی را در چشمه ایجاد می کند که گاهی به ده درجه هم می رسد! غلظت بیشتر آب گرم و تفاوت ساختاری آن با آب سرد جاری در كف رودخانه، باعث می شود که این آب ها تا مسافت حدود سیصد متری بستر رودخانه نیز پیش بروند در حالی که به طور کامل با هم مخلوط نشده اند و در بستر رودخانه قابل تفکیک هستند! به این ترتیب در یك طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد.
ویژگیهای منطقه
چشم اندازها و منظره های زیبا و متنوع، خارج بودن از محدوده های تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست، برخوردای از وسعت و فضای مناسب جهت حفاظت، نزدیکی به شهر طبس و دسترسی آسان و نزدیکی به روستایی یلاقی خرو با مزارع زیبا و باغات میوه از ویژگیهای این منطقه است.
داشتن چند اثر تاریخی (با قدمت 500 تا 1500 سال پیش) مانند طاق عباسی و خانه گبری در دل خود، خاصیت طبی و درمانی چشمه، پدیده های جذاب ژئومورفولوژیکی کم نظیر، کارستی و ژئوتوریسمی (در مطالعات زمین شناسی این محدوده و قسمتهایی از کوههای شتری را بعنوان بهشت زمین شناسی یاد میکنند) و هجوم گردشگران به این منطقه از دیگر قابلیتهای ویژه این اثر طبیعی دانست.
ویژگی خاص
یک بستر و دو رودخانه جالب ترین ویژگی این منطقه است.
در یك طرف رودخانه آب سرد و در طرف دیگر آب گرم جریان دارد و شما می توانید یک پایتان را در طرف گرم رودخانه فرو کنید و پای دیگرتان را در طرف سرد رودخانه! پدیده نادری که شاید در هیچ نقطه دیگر کشور فرصت تجربه آن را نداشته باشید!
نزدیکترین جاذبه گردشگری: سد عباسی
اگر گذارتان به چشمه آبگرم مرتضی علی افتاد و توانستید دل از حمام معدنی آن بکنید، کمی بالاتر دره محصور و تنگی را می بینید به نام دره سد نهرین كه شاید تماشای آن یکی از دیدنی ترین تجربه های سفرتان باشد.
خیلی ها معتقدند این دره باریک، شباهت زیادی با تنگه واشی تهران دارد. اگر باز هم مسیر را ادامه دهید، به طاق یا سد شاه عباسی خواهید رسید كه از آثار تاریخی دوران صفویه محسوب می شود و در نوع خود بی نظیر است بطوریکه به نازک ترین سد جهان معروف شده است.
سنگ نگاره های این طاق را که نگاه کنید، نقش بزکوهی، نماد درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت را می بینید که بر گوشه گوشه آن ترسیم شده اند. اینها نمادی از فرشتگانی هستند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره های طاق حک شده اند.
این طاق میان دو كوه نزدیك به هم ساخته شده و بنایی آجری است كه در قسمت بالا و یا تاج آن سنگ به كار رفته است.
مسیر دسترسی و امکانات رفاهی منطقه
برای رسیدن به آبگرم مرتضی علی و طاق شاه عباس باید از روستای خرو بگذرید و بعد، وارد دهانه دره ای میشوید.
روستای خرو یک روستای توریستی در 20 کیلومتری شرق طبس و دارای جاده آسفالته مناسب است. در روستای خرو نیز محلهای اقامتی یک روزه و چند روزه مناسب وجود دارد. از روستای خرو تا ابتدای ورودی مجموعه تاریخی و طبیعی کال سردر با خودرو پنج دقیقه است. در محل، پارکینگ مناسبی نیز وجود دارد. سرویس بهداشتی مناسب و همچنین چشمه گوارای آب قنات قرار دارد. حدود پنج كیلومتر را با پای پیاده طی کنید كه بیشتر این مسیر از داخل آب می گذرد. پس از حدود 45 دقیقه پیاده روی خلاف جهت حرکت آبی که درون دره جاریست، به چشمه های متعدد آب و بخصوص چند چشمه آب گرم می رسیم که بزرگترین چشمه از درون حفره ای نشأت می گیرد که به آبگرم مرتضی علی معروف است. بالاتر از این چشمه ، دره بسیار بسته و تنگ میشود و از دو طرف چشمه های کوچکی به درون دره سرازیر می شوند. در ادامه مسیر به بند شاه عباسی (طاق شاه عباسی) می رسیم که بنایی است تاریخی و زیبا، با قدمت بسیار.
منابع
میراث فرهنگی استان خراسان جنوبی
tabasenc.ir
tebyan.net
koobiki.com
