آبگرم های معدنی سرعین
چشمه هایی که گرمای آنها بالاتر از اندازه های متعارف و نوعاً دارای برخی نمک ها و مواد معدنی است و گاه اثر درمانی نیز دارد. این نوع آب ها که از اعماق زمین سرچشمه می گیرند و معمولاً از شکاف های سطح زمین با فشار بیرون می تراوند.
از لحاظ منشأ دو نوع آبگرم تشخیص داده شده است:
آبگرم های سطحی: که از روی زمین سرچشمه گرفته و نخست حرارت طبیعی دارند، اما پس از فرو رفتن در زمین و گذشتن از لایه های گوناگون آن و گرفتن گرمای آنها و حلّ برخی مواد کانی این لایه ها در خود، از راههای دیگری به سطح زمین باز می گردند.
آبگرم های عمقی: که غالباً از بخار خمیره سنگ های سوزان درون پوسته زمین ناشی می شود. عمق آبگرم ها نوع اول به ۳۰۰۰ متر و نوع دوم گاه به ۲۰۰۰۰ متر می رسد.
گرمای این آب ها وابسته به عمق و سرعت بالا آمدن آنها و گاه دمای آنها به ۱۰۰ درجه ی سانتی گراد می رسد.
چشمه های آبگرم در سراسر ایران و به ویژه در دامنه کوههای البرز و زاگرس و سبلان پراکنده اند و بسیاری از آبادی ها به علت داشتن این گونه چشمه ها، شهرت و اهمیت یافته و آبگرم نام گرفته اند.
برخی از این آب ها به علت در بر داشتن پاره ای مواد شیمیایی دارای رنگ، بو یا مزه خاصی می شود. برخی ترکیب های گوگرد (سولفور و سولفاد ) به آب رنگ شیری یا آبی می دهند، و آبی که ئیدروژن سولفوره داشته باشد، بوی تخم مرغ فاسد دارد.
آبگرم های دارای ترکیب های آهن، رنگ سرخ یا اُخرایی و مزه گس دارند. نمک های دیگر مانند کلرورسدیم (نمک طعام) و یدورسدیم آب را شور یا تلخ می سازند.
برخی آبگرم ها بر اساس ترکیبات خود نامیده می شوند، مانند (آب گوگردی، آب کبریتی، گندو) که حاوی ترکیبات گوگرد می باشند.
برخی دیگر بر پایه رنگ آنها نامگذاری شده اند، مانند قره عین (سیه چشمه) در چالدران، آب سیاه در رامسر، ساری سو در سرعین.
نامگذاری برخی دیگر از این چشمه ها با توجه به خاصیت درمانی آنها صورت یافته است، مانند: اعصاب سوئی در سرعین، آب شفا در محلات.
برخی دیگر از این چشمه ها بر پایه اشتهار یا اختصاص به درمان یک بیماری مشخص نامگذاری شده اند، از جمله: قوتور سوئی برای درمان بیماری گال یا جرب، در محلات. آب کچلی و آب مفاصل سردابه در اردبیل برای درمان یرقان سودمند می باشند.
ظاهراً نخستین پزشکی که درباره فواید و خواص برخی آبهای معدنی رساله نوشته و استفاده از آنها را برای درمان بیماری ها تجویز کرده، انتیلوس جلیب یونانی صده دو میلادی بوده است. در نوشته های جغرافیایی و تاریخی قدیم به برخی چشمه های مشهور آبگرم در سرزمین های اسلامی و خواص درمانی آنها اشاره شده است.
گاومیش گلی سرعین (این مجتمع به صورت سنتی است و چشمه‌ها مستقیماً در محل استخر وجود دارند)
متوسط دما: 46
نوع آب: بیکربنات، استحمام
پر آب ترین چشمه گرم سرعین است و استخری در ابعاد ۳۰×۲۵ متر برای آن ساخته شده است، آبگرم از چند نقطه کف استخر با گاز خارج می شود و از مجرای ضلع شرقی خارج می گردد. حرارت آب گاومیش گولی ۴۵ درجه ، PH آن ۸/۵ و آبدهی آن در حدود ۷۵۰ مترمربع در ثانیه است. این ناحیه را رسوب های آبرفتی دوران چهارم پوشانیده و در بعضی نقاط آثار فعالیتهای آتشفشانی به چشم می خورد.
از نظر کیفی در ردیف آب های کلرو بی کرنباته کلسیک و سریک قرار دارد که دارای مقادیری سولفات نیز هست، آب آن کمی ترش، بیرنگ بوده و اندکی بوی سولفوره هیدروژن دارد.
آبگرم بش باجیلار سرعین (بش باجیلار در زبان آذری به معنای پنج خواهران است)
متوسط دما: 41
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
این آبگرم در فاصله سیصد متری جنوب قهوه خانه همت قرار دارد. این مجتمع در سال ۱۳۷۳ احداث و در سال ۱۳۷۹ توسط آب و فاضلاب بازسازی شده است. مساحت فضای ساخته شده آن ۱۰۰۰ متر مربع بوده که با احتساب پارکینگ به ۲۵۰۰ متر مربع بالغ می گردد. از کل مساحت ساخته شده حدود ۴۰۰ متر مربع به فضاهای جانبی مانند رختکن ، دوش و ساختمان اداری اختصاص دارد. این مجتمع دارای یک استخر بزرگ با ابعاد ۲۴×۱۲ متر به عمق ۱۲۰ سانتی متر می باشد و وجه تسمیه آبگرم بش باجیلار وجود پنج چشمه کوچک آبگرم می باشد که در گذشته در این محل وجود داشته است و از طریق این چشمه ها، آب های معدنی با حرارت نسبتاً بالائی از دل زمین به سطح زمین راه می یافته است. بش باجیلار در زبان آذری به معنای «پنج خواهران» نیز می باشد که اشاره به تعداد دهنه چشمه های این آبگرم دارد.
آبگرم ساری سو:
متوسط دما:46
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
آبگرم قره سو (اعصاب):
متوسط دما: 42
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
برای این چشمه دو حوض ساخته اند، اندازه حوض ها ۳/۵×۵ بوده و آب گرم از حوض اول به حوض دوم می ریزد. این حوض را با دیواری بلند محصور کرده اند، حرارت آب گرم قره سو ۴۵ درجه سانتی گراد، PH آن ۶ و آبدهی آن سه و نیم لیتر در ثانیه به صورت دائمی می باشد، از آنیون های مهم آن سولفات، کلرور، بیکربنات و از کاتیون های قابل توجه آن سدیم، پتاسیم و منیزیم می باشد.
آبگرم گئوز سویی:
متوسط دما: 42
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
مقدار آب آن خیلی کم می باشد و اهالی منطقه اعتقاد دارند که آب چشمه برای بیماری های چشم مفید است. حرارت آن ۲۱ درجه و PH آن ۲/۵ می باشد که از دو حوضچه کوچک تشکیل یافته که حوضچه غربی به ابعاد ۶۰/۱ در ۵/۱ متر بزرگتر از حوضچه شرقی است و آب آن از دو نقطه کف حوضچه با مقدار قابل توجهی گاز کربنیک خارج می شود.
آب معدنی ویلادره:
متوسط دما: 15
نوع آب: بیکربنات، برای شرب و درمان
مجتمع آب درمانی سبلان (این مجتمع به صورت مکانیزه و مجزا برای خانم‌ها و آقایان در طول روز و تا ساعت ۱۱ شب سرویس دهی دارد)
تلفن: 4532223264 0
نرخ ورودی: 130000 ریال
این مجتمع نخستین واحد سامان یافته و مجهز به تأسیسات جنبی آبدرمانی در کشور است. ساخته و بهره برداری از این مجتمع در سال ۱۳۷۴ نشان داد که ظرفیت و کشش تقاضا برای تأسیسات مجهز در میان مسافران از استقبال زیادی روبروست. این تجربه را می توان بعنوان الگوئی برای نطباق میان عرضه و تقاضا در منابع آبدرمانی به شمار آورد و آن اینکه در دراز مدت ناگزیر باید شیوه های سنتی و غیر درآمدزا، از گردنه حذف و تأسیسات جدید و مورد علاقه مردم را جایگزین آنها کرد.
آب مصرفی در این مجتمع از چشمه گاومیش گولی تأمین می شود. زیر بنای ساختمان حدود ۷۲۰۰ متر مربع است و در آن علاوه بر امکان استفاده از استخر، امکانات جنبی زیادی از جمله وان، جکوزی ، اتاق ماساژ، سونا و … وجود دارد. کیفیت تأسیسات در حد مطلوب بوده و ضوابط عمومی ورود به این مجموعه تا حدود زیادی ریاست می شود. به ویژه این که مشتریان قبل از وارد شدن به استخر ملزم به دوش گرفتن و شستشوی بدن هستند.
آبدرمانی ایرانیان (این مجتمع به صورت کاملاً مجهز است)
تلفن: 04532224951
نرخ ورودی: 170000 ریال
این مجموعه دارای امکانات متعدد از قبیل: استخر آبگرم معدنی با ظرفیت ۵۰۰ متر مکعب، استخر جوانان با ظرفیت ۲۵۰ متر مکعب و استخر کودکان با ظرفیت ۱۰۰ متر مکعب، سونای خشک، بخار، جکوزی های چند نفره و بخشهای ورزشی و درمانی در مساحتی بالغ بر ۴۶۰۰ متر مربع یکی از بزرگترین مجموعه های آبدرمانی در سطح کشور و منطقه می باشد.
قهوه سوئی:
متوسط دما: 43
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
تلفن: 04532222324
نرخ ورودی: 105000 ریال
این آبگرم دارای دو حوض بوده که به وسیله لوله های سیمانی وارد حوض اول می شود. حرارت در مظهر چشمه ۴۷ درجه است، آبدهی این چشمه ۴ لیتر در ثانیه می باشد. وجه تسمیه این چشمه آبگرم بر اساس موقعیت مکانی و همجواری آن با قهوه خانه می باشد که به همین نام نیز خوانده می شود. آب این چشمه تیب کلرور بیکر بناته سریک می باشد. از نظر ظاهری کمی تیره رنگ و اندکی ترش مزه است و بیشتر برای درمان بیماری های عصبی و مفاصل توصیه می گردد.
ژنرال:
متوسط دما: 43
نوع آب: بیکربنات، برای استحمام
تلفن: 4532222082 0
نرخ ورودی: 105000 ریال
در حوضی دایره ای شکل به قطر ۲/۵ متر آب گرم وارد می شود و از مجرایی خارج و به دره ی سرعین ریخته، با فاضلاب تمام چشمه های آبگرم مخلوط شده و نهر بزرگی را تشکیل می دهد و به طرف روستای گنزق جریان می یابد. حرارت آب در حوض ۴۴ درجه ؛ PH آن ۶ و آبدهی آن ۵/۵ لیتر در ثانیه و آب آن کمی ترش مزه و بیرنگ می باشد. آنیون های آن کربنات، کلرور، سولفات و کاتیون های آن سدیم، پتاسیم، منیزیم و کلسیم می باشد.
آبگرم پهنلو:
درجه حرارتش 37/5 و PH آن ۶ است و آبدهی آن ۳ لیتر در ثانیه و به صورت دائمی می باشد. آنیون های و کاتیون های مهم آن کلرور، سولفات ، سدیم و پتاسیم می باشد.
آب یل سویی:
این آب از کف حوض به طول ۷/۴ و عرض ۵/۳ متر خارج می شود و از مجرایی در ضلع غربی خوض به خارج جریان می یابد. حرارت آب در حوض ۴۱ درجه و PH آن ۶/۵ است و آبدهی آن ۵/۲ لیتر در ثانیه می باشد. این آبگرم معدنی در سمت غربی آبگرم های قهوه سوئی در کنار خیابان در سطحی پایین تر از آن قرار گرفته است. آنیون ها و کاتیون های مهم آن کلرور، بیکربنات، سدیم، پتاسیم و … می باشد.
آبگرم معدنی حمام شفا:
حمام شفا در دو طبقه همکف با خیابان ولیعصر و طبقه پایین تر در محدوده مرکز شهر و ضلع شمال غربی آبدرمانی سبلان واقع شده است. آب معدنی آن از چشمه ای با آبدهی ۵ لیتر در ثانیه تأمین می گردد.
دمای آب ۴۰ درجه سانتی گراد، ظاهر آب بیرنگ و مزه آن کمی ترش است. آنیون ها و کانیون های مهم آن بیکربنات، کلرور، سدیم، کلسیم می باشد. آب آن در ردیف آب های کلرور بیکربنات سدیک می باشد که در سال ۱۳۷۲ توسط اداره آب بازسازی و به بهره برداری رسید.
مجتمع آبدرمانی شهرآفتاب :
تلفن: 04532220633
نرخ ورودی: 115000 ریال
آب های سرد معدنی سرعین
آب های معدنی به روی بدن انسان و یا مخصوصاً نواحی ویژه ای از بدن دارای اثراتی می باشد که این اثرات در هنگام مصرف مستقیم از آب چشمه (یعنی اولین نقطه ای که آب معدنی ظاهر می شود) شدیدتر می باشد.
آب های معدنی که در نقاط مختلف وجود دارد هر کدام اثر ویژه مربوط به همان آب را دارد زیرا ترکیبات هر آب معدنی ویژه همان منطقه است که ظاهر شده است. مثلاً :
– آب های سولفات کلسیم سرد، خاصیت افزاینده ادرار دارد که در اصطلاح پزشکی به آن مدّر گویند.
– آب های سولفات سدیم و منیزیم ملین است یعنی با خوردن آن یبوست بیمار برطرف خواهد شد.
– آب های سولفوره سدیم رادیو اکتیو گرم برای درمان بیمار های تنفس مفید است.
آب های رادیو اکتیو موجب فعالیت و ترمیم سلول و بافت های بدن شده و باعث ازدیاد کلیسم سازی گشته و می تواند رگ های خون بدن را گشاد نموده مدّر باشد و نهایتاً آرام بخش و باکتری کش است. باید دانست که در استفاده از آب های معدنی علاوه بر ترکیب آب عوامل دیگر چون آب و هوای منطقه و ارتفاع و روش درمان و شرایط در درمان بیماران مؤثر می باشد.
برای درمان بیماری های فلج و راشیتیسم کودکان می توان از آبهای معدنی سرد استفاده کرد. در این صورت هم پزشک باید نظارت مستقیم داشته باشد. درمان این بیماری ها به صورت غوطه خوردن در استخر است.
آب معدنی ارجستان
از این آب معدنی به دو صورت آبمعدنی بسته بندی شده در قالب بطری های یک و نیم لیتری و نیم لیتری توسط کارخانه آبمعدنی مس کو و همچنین به صورت چشمه ای دائمی که روی مظهر آب حوضچه ای سیمانی سرپوشیده ساخته شده که آب آن بعد از پر شدن حوضچه به وسیله لوله ای دو قسمت شرقی به بیرون سرازیر شده و مورد استفاده اهالی گردشگران قرار می گیرد. آب معدنی دارای آب سرد بی بو با مزه گس گازدار بوده که عمده گردشگران آب را به مقدار زیاد به محل سکونت خود برده و آب آن را بصورت نوشیدنی طبیعی و مفید استفاده می کنند.دمای آب در حدود ۱۰ الی ۱۵ درجه سانتی گراد و آنیون های آن کلرور، بیکربنات و کاتیون های مهم آن کلسیم، منیزیم و پتاسیم می باشد. دارای گاز کربنیک بوده و دارای منشاء آبمعدنی نیمه عمیق می باشد.
چشمه آب معدنی بیله درق (ویلا دره)
این آب معدنی در ارتفاع ۱۸۰۰ متری در دامنه تپه ای قرار گرفته است. ارتفاع آن از نقطه پائین دره حدوداً ۱۰۰ متر می باشد که به وسیله پله های سیمانی از پائین تپه تا ورودی سنگی، امکان دسترسی و صعود به آن ممکن می شود. اطراف چشمه را رسوبات آبرفتی حاصل تخریب و تجزیه سنگ های آذرین سخت منطقه قرار گرفته و در برخی نقاط طبقات سخت و تشکیلات آذرین دارای رخ نمونه هائی نیز می باشد. برای آب معدنی بیله درق حوضی به مساحت ۱۳ متر مربع درست کرده اند و آب آن به وسیله لوله ای به حوض جریان می یابد و مقدار آب اضافی آن بعد از پر شدن حوض به سوی دره جریان می یابد. آبدهی آن ۱۸ لیتر در ثانیه، دمای آب ۱۷ الی ۱۸ درجه سانتی گراد، PH آن ۶/۶ ، مزه آب کمی ترش و بی رنگ و بی بوست و دارای مقدار زیادی گازکربنیک می باشد، آب آن از دسته آبهای بیکر بناته کلسیکب آبایبانی می باشد.
آب معدنی چشمه اسد
این چشمه در حدود یک صدمتری چشمه معدنی گلعلی در سطح پائین تر واقع شده است. اطراف چشمه اسد نیز تشکیلات آذرین دیده می شود ولی با تشکیلات آذرین اطراف چشمه گلعلی تفاوت دارد. آبدهی آن ۲ لیتر در ثانیه دمای آب ۲۴ درجه سانتی گراد و ظاهری متفاوت و دارای آبی گوارا، بی رنگ و بی بو می باشد. PH آن ۴/۵ می باشد و آب آن در ردیف آبهای بیکر بناته کلسیک می باشد و هدایت الکتریکی برای ۲۵ درجه حرارت ۶۰۰ است.
آب معدنی گوزسوئی آتشگاه
در روستای باستانی آتشگاه (آغ امام) در محوطه ورودی مسجدی که به مسجد سیدلر معروف می باشد، چشمه آب معدنی طبیعی است که آب آن بعد از پر شدن حوض به وسیله ی لوله ای به نقطه دیگر انتقال یافته و به مصارف گوناگون می رسد. آبدهی آن در حدود یک لیتر در ثانیه و بصورت دائمی و جوشان در جریان بوده و دارای ظاهری شفاف، مزه ای ترش، بی رنگ و بی بوست. دمای آب ۲۰ درجه سانتی گراد، PH آن ۲/۵ و آب آن در ردیف آب های بیکر بناته کلسیک قرار دارد. ارتفاع چشمه از سطح دریا ۱۸۳۰ متر می باشد.
چشمه بئیش بولاغی
در حدود ۱۰۰ متری جنوب غربی گوزسوئی در دامنه شیب دار چشمه آب معدنی سرد وجود دارد که آب آن به وسیله ای لوله ای به حوضچه های سنگی جریان می یابد. آب این چشمه در نزد اهالی روستا اهمیت خاص دارد و آب بطور سنتی جهت مداوای بیماری ها و امراض پوستی مورد استفاده قرار می گیرد. آب این چشمه سرد، بی رنگ ، بی بو و زلال است.
برخی دیگر از آب معدنی های سرد سرعین:
گورگور:
متوسط دما: 7
نوع آب: نوشیدنی
آتشگاه:
متوسط دما: 10
نوع آب: نوشیدنی
ساری دره:
متوسط دما: 10
نوع آب: نوشیدنی
تقدس چشمه ها:
چشمه ها از کهن ترین روزگاران مورد تقدس مردمان بوده و گاه نیز وسیله تقرب به خدایان شمرده می شده اند. در فرهنگ ایران باستان نگهبانی آب رود ها و چشمه ها و افزایش آب آنها بر عهده ناهید یا آناهیتا ( الهه آب ) بوده است.
حفظ احترام آب و به ویژه پاکیزه نگاهداشتن چشمه ها وظیفه ای وجدانی به شمار می رفت و آلوده ساختن آب و افکند چیزهای پلشت در چشمه ها گناه بود.
در فرهنگ اسلامی نیز آب عمده ترین پاک کننده و مورد احترام است ، برخی چشمه های آبگرم به علت خواصّ درمانی، حرمت و تقدس بیشتری یافته اند.
تاريخ سرعین جدا از تاريخ آذربايجان بخصوص اردبيل نیست. با توجه به ناميده شدن قسمتي از آذربايجان بخصوص شرق آن به نام زيكرتو (سنگ كن) و ساگارتي در دورة مادها و هخامنشي در هزاره اول قبل از ميلاد با توجه به انبوه دهكده ها و معابد و منازل زير زميني كنده شده در دل صخره ها و تپه هاي باقيمانده از آن دوران بيانگر اين است كه اين منطقه بخش وسيعي از سرزمين زيكرتو يا ساگارتي اشاره شده در سنگ نوشته و كتيبه هاي دوران هخامنشی و آثار مورخين مي باشد.
در دوره ساسانيان نيز آذربايجان دو كرسي به بنام اردبيل و گنزق داشته است. مردمان آن زمان بر اساس اعتقادات خود معابد و آتشكده هائي در مناطق مورد توجه خود مي ساختند.
معابد آناهيتا و آتشكده آذر فريق باقيمانده از آن دوران نشان دهنده اهميت اين منطقه در نزد آنها مي باشد، به طوري كه معبد آناهيتا ساليان سال محل عبادت و رياضت مغ ها و موبدان زرتشتي بوده است و اين معبد و حوالي آن به نام ساري قيه ييلاق و آسايشگاه تابستاني حكام ساساني بوده است.
ساری دره در شمال ساری قئیه (سرعین کنونی) واقع است. ساکنان آن زمان به خاطر وجود سنگهایی به رنگ زرد و خاکهای زعفرانی و سنگ گداخته های آتش فشان زرد رنگ در قدم به قدم سرعین نام ساری قئیه را برای این شهر انتخاب کرده بودند.
زرخیز بودن این مکان باز دلیل بعدی می توان باشد، نام ساری قئیه بعد از سقوط امپراتور ساسانی و با ظهور اسلام رفته رفته در اذهان مردم کم رنگ تر شد.
در نزدیکی سرعین روستایی هست به نام “درگه سران” که امروزه به نام ورگه سران معروف است، درگه سران چون جزء مناطق نشیمن گاه سران ساسانی بود و کسانی که به دیدار موبد موبدان می آمدند به اصطلاح خودشان می گفتند به درگه سران میرویم تا احتیاجات خود را از آن درگاه و از آن مقام دریافت نماییم، به این نام نامگذاری شده است.
موقعیت جغرافیایی:
شهر سرعین در ۰۴/۴۸ درجه طول شرقی و ۰۹/۳۸ درجه عرض شمالی با مساحتی بیش از ۱۲۸۰۰۰۰ متر مربع در ۲۸ کیلومتری غرب شهر اردبیل قرار دارد. ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می باشد.
ویژگی های فرهنگی و هنری:
برای بررسی فرهنگ مردم سرعین باید فرهنگ مردم آذربایجان بالاخص اردبیل را مورد بررسی قرار داد. این مردم خالق یکی از غنی ترین گنجینه های ادبیات شفاهی ملل خاورمیانه و ایرانند. جهانگردان شیفتهٔ فولکور آن شده اند. ادبیات شفاهی این خطه از سابقه ای کهن برخورداراست. شالوده ادبیات آذربایجان برفولکوربنا نهاده شده است و فولکور خود به معنای حکمت خلق یا آفرینش خلق می باشد. در جای دیگر فولکور عبارت است از اداب و روسم توده مردم، تصنیف های عامیانه و توده شناسی و مجموعه ترانه ها و هنرهای سادهٔ یک ملت.
امکانات اقامتی و رفاهی:
سرعین به جهت داشتن چشمه های آب گرم متعدد معروف است و همه ساله در فصل تابستان پذیرایی ایرانگردان و جهانگردان فراوانی است. در این شهرحدود ۲۵۰ هتل - هتل آپارتمان و مهمانسرا وجود دارد. علاوه بر این مردم منطقه خانه های مسکونی و ویلاهای خود را به عنوان مهمانپذیر اجاره می دهند.
جاذبه های گردشگری:
آتشكده آذر فريق، تپه باستاني «آناهيتا»، غار باستاني كهل لر، غار روستاي ورگه سران ، قلعه های باستانی سرعین، درياچه يخچالي دره الوارس، آبشارها، در بند ورگه سران، دره جنگلي ورنياب، دهكده صخره اي كنزق، ويند كلخوران و...
منابع:
میراث فرهنگی استان اردبیل
شهرداری سرعین
mehrnews.com
fa.wikipedia.org
