.jpg)
محوطه باستانی گنزق شامل قبرستان تاریخی، تپه و دخمه های صخره ای به هم پیوسته ای است که شواهد سطحی الارضی محوطه نشانگر استقرار قبل از اسلام می باشد. خانه هاي صخره اي که در سراشيبي تپه اي به صورت خانه هاي زيرزميني و با اشکال مختلف حفاري شده اند. جنس اين خانه ها از سنگهاي رسوبي و ماسه فشرده است. برخي از منابع آگاه قدمت اين خانه ها را به هزارة اول قبل از ميلاد نسبت ميدهند. اكثر ورودي هاي اين خانه ها به موازات هم و غالباً در يك رشته امتداد قرار دارند. سرتاسر دامنه تپه را كنده هاي صخره اي با اشكال و پلان هاي متفاوت پوشانده است.
در قدیم این روستا راه ارتباطی سرعین به اردبیل به شمار می رفته است. غار های (خانه های زیرزمینی) باستانی این روستا مورد توجه گردشگران، به ویژه توریست های خارجی قرار گرفته است.
در دوره های اسلامی روی محوطه قدیمی خانه چینه ای و خشتی ساخته شده و به عنوان محل زندگی استفاده می شد که طی زلزله سال ۱۳۷۵ تخریب و هم اکنون این محوطه متروک و دخمه ها نیز در زیر انبوهی از آوار ناپدیده شده اند.
مشخصات جغرافیایی روستا:
روستاي«گنزق» از توابع بخش سرعين شهرستان اردبيل، با مختصات جغرافيايي 48 درجه و 8 دقيقه طول شرقي و 38 درجه و 9 دقيقه عرض شمالي، در سه کيلومتري شهر سرعين واقع شده است. اين روستا از شمال به اراضي اردي‌موسي، از جنوب به روستاي تاريخي کلخوران، از شرق به روستاي آق قلعه و از غرب به شهر توريستي سرعين محدود شده است. ارتفاع اين روستا از سطح دريا 1550 متر است.
الگوي معيشت و سکونت
براساس سرشماري سال 1375، روستاي«گنزق» 833 نفر جمعيت داشته است. جمعيت اين روستا در سال 1385، حدود 1025 نفر گزارش شده است. بيشتر مردم روستا به فعاليت هاي زراعي، دامپروري و صنايع دستي اشتغال دارند. گندم، جو، عدس و سيب زميني از عمده ترين محصولات زراعي اين روستا است. چمنزارها و مراتع غني پيرامون روستا، امکان فعاليت هاي دامپروري را فراهم آورده است و پرورش دام، جايگاه ارزشمندي در اقتصاد اين روستا دارد. پرورش زنبور عسل نيز در روستاي«گنزق» رواج دارد. توليد صنايع دستي مانند گليم، جاجيم، فرش، جوراب و شال گردن پشمي در ميان زنان و دختران روستايي مرسوم است.
روستاي کوهستاني«گنزق» با بافتي متراکم، در جوار يکي از دره هاي زيباي سبلان استقرار يافته است. بافت کلي روستا طرحي منظم و الگويي شطرنجي دارد. خانه هاي صخره اي و زيرزميني که ابعادي متنوع و استقراري ناهمگون دارند، از ويژگي هاي اصلي اين روستا به شمار مي روند. برخي از اين خانه ها داراي روزنه و نورگير استوانه اي و برخي ديگر، دايره اي شکل و يا غيرهندسي هستند. در اين خانه هاي صخره‌اي طاقچه هايي با طاق هاي قوسي يا کنده کاري تعبيه شده است. نمونه نزديک به اين نوع خانه ها را ميتوان در بافت سنتي روستاي ميمند در استان کرمان نيز ملاحظه کرد. در خانه هاي جديد روستا مصالح تيرآهن، آجر، سيمان، گچ و سنگ به کار رفته است. چشم انداز کلي روستا تلفيقي از کوه، درخت زار و خانه هاي صخره اي است. بنابراين دو نوع الگوي سکونت قديمي و جديد در روستا وجود دارد.
جاذبه‌هاي گردشگري
روستاي «گنزق»در دامنه کوه سبلان و در کنار دره اي زيبا واقع شده است. بيدزارهاي حاشيه دره، يونجه زارهاي سرسبز و نيز هواي بسيار تميز و پاک از مهمترين جاذبه هاي طبيعي روستا به حساب مي آيند.
خانه های صخره ای یا غارهاي باستاني كنزق
از زير معبد آناهيتا تا روستاي كنزق از دوران مادها تونلهاي زيرزميني تودرتو و دهليزهاي چند اطاقه ايجاد شده است كه براي زندگي جمعي استفاده مي شده است. اين راه زير زميني دو در بزرگ يكي در جلوي آبگرم «گاوميش گلي» و دوم در وسط دره «ساري دره» در مقابل يك چشمه آب آشاميدني سرد قرار دارد كه انبوهي از درختان جلوي آن را پوشانيده اند. اين دو در رمزدار فقط براي مردمان آشنا با رمز قابل استفاده بوده است. در داخل تونل ها در هر بيست قدم مشعلدانهائي به چشم مي خورد. اين تونلهاي تودرتو به سالن بزرگي به طول ۲۰ و عرض ۵ متر متصل مي شوند. در ادامه به دره با ابعاد ۱×۲ متر به سالن خان بزرگ يا اتاق فرماندهي موسوم به آغ قالا منتهي مي شود. سقف اين بنا گنبدي شكل با روزنه بزرگ و به اندازه نشستن شصت نفر مي رسد كه احتمالاً بر در مجالس خاص مورد استفاده قرار مي گرفته است. جايگاه نگهبانان نيز در اندرون به وضوح مشخص است. تونل هاي زيادي در داخل تونل هاي اطراف گنبد و آخورهاي فراواني كه نشانه نگاه داري حيواناتي مانند اسب است در آن وجود دارد.
تا كنون نزديك به ۳۰ واحد صخره اي كوچك و بزرگ بصورت منفرد يا مجتمع شناسائي شده اند. اكثر اين واحدهاي صخره اي داراي درهاي ورودي باريك به فضاي منفرد يا مجتمع با پلان هاي متفاوت و فضاهاي عريض و طويل منتهي مي شود، برخي از آنها داراي نورگير و روزنه استوانه اي شكل و برخي حالت دايره و غير مهندسي نامنظم دارند اما تنها برخي از آنها داراي ستون هستند هر چند برآمدگي هائي بصورت نيم ستون بعنوان پايه و تفكيك كننده در داخل آنها وجود قرار دارد. در اغلب اين منازل صخره اي جاچراغي ها و تاقچه هاي طاق قوسي وجود دارد.
پيدا شدن سفالهاي خاكستري در محدوده داخلي و خارجي اين منطقه قدمت آن را به هزاره اول قبل از ميلاد مي رساند. به روايت ديگر اين دهكده را مي توان از آثار دوران آیین میترا تلقي نمود.
آرامگاه امامزاده سيد صادق «گنزق» که از نظر مردم روستا، از نوادگان امام جعفر صادق (ع) مي باشد، زيارتگاه روستاييان است. اين آرامگاه که رو به روي روستاي قديمي «گنزق» قرار دارد، در اثر زلزله سال 1375 کاملاً تخريب گرديد و سپس نوسازي شد. در گذشته بناي اين آرامگاه با آجرهاي قرمز پخته شده و طرح هشت ضلعي ساخته شده بود. در ميان مردم روستا برگزاري مراسم محلي، مذهبي و آيين هاي ملي با استقبال ويژه اي همراه است.
علاوه بر معبد تپه باستانی آناهیتا كه در سال 1341 ه.ش از میان رفت، تپه قلعه «گوی ترك» از تپه های جالب این ناحیه است. «گوی ترك» از سرداران ماد كوچك « آتروپاتن» و كرسی دار «ساری قیه» بوده است كه قبر وی در پائین قلعه قرار دارد.
این قلعه كه اكنون ویران شده است به بنای «گازیر بولاغی» و « كهریزان» در « سلیمان گوزه سی » نزدیك امامزاده صادق «گنزق» قرار گرفته است. سنگ قبر های روستای « گنزق» و چله خانه قدمت این ناحیه را به دوران ساسانی می رساند. برخی این چله خانه را امامزاده ای مربوط به دوران خلفای عباسی می دانند و برخی قدمت آن را به دوران شیخ صفی الدین اردبیلی جد خاندان صفوی نسبت می دهند.
آداب و رسوم:
مراسم «شال سالاما» که در شب چهارشنبه سوري توسط پسران جوان انجام مي گيرد، از آداب و رسوم این روستا است. در اين مراسم جوانان روستا، شال يا روسري بزرگي را از روزنه پشت بام خانه هاي فاميلي آويزان کرده و از صاحب خانه هديه اي طلب مي کنند. صاحب خانه نيز هديه اي بافتني يا خوراکي به شال يا روسري مي بندد. در پايان مراسم، هديه هاي جمع آوري شده مابين جوانان شرکت کننده تقسيم مي شود. در عيد نوروز، پس از مراسم تحويل سال، بزرگ ترها به افراد کوچ خانواده عيدي مي دهند و دسته جمعي به ديدار از خانواده هاي يکديگر مي پردازند و يا به زيارت امامزاده مي روند.
در ايام نوروز مردم روستا با اجراي بازي هايي از قبيل تخم مرغ بازي جلوة خاصي به اين جشن مي بخشند.
روستاييان کنزق در برپايي مراسم سوگواري ايام محرم، با مشارکت در عزاداري به سينه زني و نوحه خواني مي پردازند و در شب هاي احياء ماه مبارک رمضان با تجمع در مسجد روستا ضمن عبادت و اجراي مراسم اين شب ها، تا سحر شب زنده داري مي کنند.
لباس اهالی روستا:
لباس مردان روستا مشتمل بر کت و شلوار است. برخي از مردان از کلاه شاپو استفاده مي کنند. در گذشته مردان اين روستا شلوار گشادي را که از پشم بافته میشد مي پوشيدند و کلاه پوستي بر سر مي نهادند. جوراب پشمي بلند، پاتاوه (ساق‌بند) و چاروق نيز به عنوان پاپوش مورد استفاده قرار مي گرفت. لباس زنان روستا بيشتر از نوع لباس هاي محلي است. آنان پيراهن گلدار بلند و دامني چين‌دار (شليته يا تنبان) بر تن مي کنند و با «يايليق» (روسري) سر خود را مي پوشانند. تنوع رنگ در لباس هاي زنان و دختران اين روستا چشم‌گير است.
غذای محلی روستا:
از انواع غذاهاي محلي روستاي کنزق مي توان به «آش دوغ» (دوغا آشي يا آيران آشي)، «خشيل»، «سوغان سو»، «بزباش»، «شوربا»، «سوتلي پلو»، «قيقناغ»، انواع کباب و نان لواش محلي اشاره کرد.
سوغات و صنایع دستی:
مهمترين سوغات روستاي«گنزق» عبارت است از: انواع صنايع دستي مانند گليم هاي زيبا و منقش، جاجيم، فرش و همچنين انواع توليدات دامي، لبني و عسل.
مسیر دسترسي:
روستای تاریخی «گنزق» از طريق شهر سرعين قابل دسترسي بوده و در سه کیلومتری آن قرار دارد.
منابع:
سایت روستاهای ایران
شهرداری سرعین
tebyan-ardebil.ir
ganzagh.blogfa.com
