سه گنبد ارومیه

سه گنبد نام تپه ای است در شهر ارومیه که این بنا آرامگاه بوده و در سال ۵۸۰ قمری در جنوب شرقی ارومیه ساخته شده. مقبره یا برج آجری سه گنبد که متعلق به قرن ششم هجری است، دارای سه کتیبه به خط کوفی در ورودی میباشد. برخی از مورخین عقیده دارند که این بنا به جای آتشکده ای از دوره ساسانی احداث شده است، ولی هیچگونه سند معتبری مبنی بر صحت ادعای خود ندارند. کتیبه های مدخل بنا را که به خط کوفی است، از سنگ تراشیده اند و در پایان کتیبه، محرم سال ۵۸۰ هجری خوانده میشود. از این رو شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دانست. طبق این کتیبه این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده است.

مشخصات معماری بنا

از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بخصوص مقابر مراغه و سایر مقبره های دوره های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد. بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است. قطر بنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر می باشد. ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه هایی وجود دارد. طبقه اول به نام سردابه خوانده می شود که دارای پوششی قوسدار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا میشود. درب کوچک طبقه اول ۱ متر و ۷۰ سانت ارتفاع دارد. طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده میشود دارای دری به ارتفاع دو و نیم متر است. به عبارت دیگر، بنای استوانه ای شکل مدور دارای دخمه ایست که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانه ای برج تعبیه شده است؛ درگاه ورودی آن در میان طاقهای سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی به آن بخشیده است. سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماما سالم و بر جا می باشد. طبقه دوم بنا مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است. تزیینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کم نظیر میباشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزیین شده است. مصالح قسمتهای تحتانی بنا از سنگهای تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش میباشد.

برخی از باستان شناسان معتقدند که در گذشته دو بنای دیگر در اطراف این برج وجود داشته است که مجموعا به این سه بنا، سه گنبد می گفتند.

منابع:

aryazamyn.com

fa.wikipedia.org

citypedia.ir