مسجد بازار مرند

محل دفن همسر حضرت نوح

آدرس:
آ‌ذربایجان شرقی٬ مرند٬ بازار مرند
چکیده: مسجد بازار مرند

مسجد بازار مرند بعنوان محل دفن همسر حضرت نوح شناخته میشد و در طول تاریخ، در جریان  كشاكش هاي مذهبي و قومي تغيير شكل داده، و در نهایت به صورت مسجد درآمده است. عده‌اي نيز معتقدند كه از اول كليسا بوده و محمد پسر بعيث آن را به مسجد تبديل كرده‌است.

مشخصات کلی
نام
مسجد بازار مرند
قدمت
5000 سال که بعنوان محل دفن همسر نوح شناخته میشود
بازسازی
1268 هجری قمری
سازنده
حاجی شیخ علی مجتهد مرندی
ویژگی خاص
بعنوان محل دفن همسر نوح شناخته میشود
پیشنهادات
مدت زمان بازدید
نیم ساعت
فعالیت مناسب برای یک روز بارانی؟
مسیر دسترسی
آدرس
آ‌ذربایجان شرقی٬ مرند٬ بازار مرند
امکانات
پارکینگ
سرویس بهداشتی
بوفه
رستوران
اقامتگاه
نزدیکترین جاذبه ها و محل اقامت به مسجد بازار مرند
متن کامل: مسجد بازار مرند

این مسجد که به نامهای مسجد پیر بالا، مسجد امام ومسجد بازارشناخته میشود، یکی ازمستندات باستانی بودن منطقه ی مرند را می ر ساند چراکه گواهی است از طوفان نوح ودفن همسر حضرت نوح دراین شهر، یعنی حداقل پنج هزار سال پیش شهر مرندی وجودداشته که حضرت نوح به آن وارد شده ودرنهایت همسرش را دراین شهر دفن نموده است.

 اين مسجد در مرکز بازار مرند واقع شده  در ابتدا بقعه گنبد بوده‌است. مکان اصلی بقعه در اولین شاه نشین جنوب غربی مسجد واقع بوده است واحتمالاً محل دفن همسر نوح نبی بوده است . عبدالرحيم کيا مى نويسد: (مطابق نوشته هاى تورات مادر حضرت نوح در اين مکان مدفون است) در روايات باستانى ارامنه آمده است که خود حضرت نوح در اين مکان مدفون است. ولى سياحان معروف جملى کاررى و تاورنيه نوشته اند قبر زن حضرت نوح را در اين مکان مى دانند.

 

مسیحیان باین مکان احترام خاصی قائل بوده وبه زیارت آن می آمده اند (همانطوریکه مسلمین، همسران حضرت محمد(ص) را ام المومنین میدانند. مسیحیان ارمنی هم از روی ارادتی که به حضرت نوح وهمسر او داشته ودارند همسر اورا مادر می نامند وحتی گفته می شود نام مرند (مانر)و(ماتر) بعنوان مادر است که در اثر کثرت تلفظ به مرند تبدیل شده است.) پس ازتبدیل این مکان به مسجد نیز، مسیحیان به جهت احترام به عقاید مسلمانان نوار پارچه سفید طولانی تهیه می کردند و از جلو بالکن تا مکان بعقه روی حصیرهای مسجد، (همچون راهرو باریکی) پهن می کردند و پس از زیارت، پارچه را جمع کرده به مجاور مسجد هدیه می دادند.

 

موریس دو کوتز بوئه که اهل آلمان بوده و در معیت سفیر کبیر روسیه در سال 1817 میلادی (حدود 190 سال قبل) در زمان حکومت فتحعلی شاه از ایران دیدن کرده در کتاب خود بنام مسافرت به ایران می نویسد: .«... ارامنه، قصۀ معمولی خودرا در موضوع مرند هم ذکر می کنند. بدین نحو که می گویند، اعقاب حضرت نوح در این شهر سکنی داشته اند و زن آن حضرت هم در این شهر مدفون است، مسلمین نیز در نقطه ای که می گویند مدفن این حضرت است مسجدی بنا کرده اند که دیوارهای آن بر طبق قوانین اسلامی ساده و   بی آرایش ساخته شده ومعلوم نیست که خیلی جدید باشد ، موقعیکه این مسجد ساخته شده کسی نمی دانسته قبر زن نوح نبی کجا است و اگر ارامنه آن را حدس می زدند فعلاً قریب چهل سال است که خداوند محل حقیقی آن را به طریق اعجاز به مردم شناسانده ، بدین ترتیب که در ضمن زمین لرزه ای ، سنگ قبری در زمین ظاهر شده و دوباره در همان شکاف پنهان گردیده دو نفر ملا که یکی از آنان هنوز حیات دارد با عده ای از مردم شاهد این قضیه می باشند.

 

در مسجد بازار جمعا سه عدد کتیبۀ مرمری وجود دارد که با خط زیبایی نوشته شده است.

 

آنطور که از کتیبه های سه گانه مسجد بر می آید ساختمان فعلی مسجد در سال 1268 هجری قمری بر روی بقعه در هم کوبیده شده و یا تعمیرات اساسی شده است . مساحت فعلی مسجد حدود 600 متر مربع است.

 

یکی از این کتیبه ها در بالای محراب قرار دارد و دو کتیبه دیگر در چایخانه و بالای سر در وردودی اصلی مسجد جای گذاری شده است.

 

درروی کتیه بالایی چایخانه که در حدود 35×45 سانتیمتر است سه بیت شعر نقر گردیده است در بیت سوم نوشته شده است:

 

 هزار و دو صد شصتهشت اینچنین           زهجرت گذشته نهادیم این

 

و در پائین آن اضافه شده :(من کلام علی بن هادی الحسن 1268)

 

دیگری کتیبه ای است که در حدود 50×60 سانتیمتر اندازه دارد.  بر اساس این سنگ نبشته، تعمير اساسى آن در سال ۱۲۶۸ هجرى قمرى صورت گرفته است. متن سنگ نبشته بزبان عربى است و ترجمه آن چنين است:

(اين مسجد شريف به طورى که بين مردم مشهور است، قبر مادر نوح در آن واقع شده است. به مباشرت شيخ على مرندى شاگرد مشايخ بزرگ محمد حسين صاحب الفصول و شيخ ازهد صاحب مفاخر و زبده اوائل و اواخر شيخ مرتضى سلمه الله در تاريخ ۱۲۶۸ ه.ق تعمير يافت) از این تابلو بر می آید که این مسجد توسط حاجی شیخ علی مجتهد مرند ی تعمیر کلی شده است. شیخ علی در سال 1310 هجری قمری در نجف وفات نموده است و از آن زمان یکی از اولاد ذکور این خانواده در اداره مسجد عضویت داشته ودارد. پوسیدگی های بیرونی دیوار و کف مسجد با سنگ های مخصوص را ه آهنی در سال 1372 هـ.ق تحت نظارت مرحوم حاجی میرزا محمد آقا (نجفی) تعمیر شده بود وتا این سال که کف مسجد فقط حصیر پوش بوده وفقط در مراسم سوگواری کف مسجد با زیلو و جاجیم هائی که از منازل آورده می شد وبعد جمع کرده می بردند، با مبالغ جمع آوری شده توسط این مرحوم که مشهور بود که پنابات های مسجد را بدهید مسجد هم تعمیر و هم مفروش زیلویی گردید .(پنابات = پناه آیاد = ده شاهی)

 

در سال 1355 شمسی سنگ فرش کف مسجد والحاق بالکن به فضای مسجد تحت نظارت حاجی سید خلیل آقا حسینی اقدام شد.

 

برای سنگفرش کردن کف مسجد حدود دو متر از خاک نمور کف مسجد بیرون ریخته شد تا نسبت به قیر گونی کردن پی ها و پایه های ستون ها اقدام شود .

 

در این خاکبرداری سه مورد اساسی  به چشم خورده است:

 

1-   پایه ستون ها توسط سنگ ها بزرگی که با سرب به هم متصل شده اند به پای سنگ پی دیوار ها رسیده و با آنها جفت شده اند واین بر استحکام پی و ستونها افزده است (نوعی شناز تاریخی !)

 

2-   کل کف مسجد پس از یک متر خاکبرداری به صدها قبر رسیده است که استخوانهای آنها را جمع آوری و در گوشه ایی از مسجد، قسمتی نیز در گورستان شهر دوباره مدفون گردانیده شد.

 

3-   موقع خاکبرداری پس از حدود دو متر به بعد به قبرهایی رسیده اند که جنازه ها بصورت قبرهای (شامی) دفن شده بودند واز استخوانهای آنها فقط یک لایه نازک پودر کرم رنگ باقی مانده بود.

 

دفن شامی بدینصورت بود ه که پس از گود برداری عمودی گور (تا رسیدن به خاک سفت ) که حداقل دو متر عمق داشت قسمت جنوبی گودال را به اندازه جسد، بصورت افقی خالی می کردند ودر حقیقتت گور بصورت (L ال  انگلیسی ) در می آمد . جنازه را درگودال افقی به پهلو قرار داده  و به پشت آن چند کوزه شکسته ویا ترک دار (بصورت سرو ته ) می چیدند و سپس گودال را پر می کردند . در این نوع خاک کردن جنازه امکان بیرون آورده شدن جسد توسط حیوانات مرده خوار (مثل کفتار) که گویا در مرند زیاد بوده است تقریباً منتفی می شد.

 

اين مسجد داراى ۴ ستون سنگى ۱۲ ضلعى و ۹ گنبد آجرى زيبا است که بنا به نوشته مورخان بر پايه هاى مسجد يا معبد قبلى که در قرون دوم يا سوم هجرى وجود داشت ساخته شده است. 

 

سابق بر  این شمال مسجد را یک بالکن شرقی ، غربی تشکیل می داد که در تعمیرات سال 1355 به فضای مسجد ملحق شد که فعلاً فضای کفش کنی و نماز خانه و چای خانه مسجد را تشکیل مید هد.

 

قسمتی از حیاط و فضای متعلق به مسجد توسط دکان ها وبالکن احداثی دکانهای شمالی تصرف شده ست. ورودی اصلی مسجد توسط دو عدد در ضخیم چوبی که در گوشه شمال شرقی و شمال غربی روبه بالکن قرار دارد تأمین می شده است.

 

این مسجد از معدود مساجد ایران و بخصوص آذربایجان است که حدود اربعه آن را فضای آزاد تشکیل میدهد. 70-60 سال قبل چهار طرف مسجد همچون خندقی گود بود و با پلکان به مسجد راه داشت.

 

در سال 1370 شمسی نسبت به رو کار کردن نمای بیرونی مسجد با سنگ های کریستال و نیز تعویض پنجره های چوبی با پنجره های آهنی اقدام کردند که متأسفانه این تعمیرات بر وجهة تاریخی مسجد اثر منفی گذاشته است و ضروری است که برای عودت وجهة تاریخی مسجد این سنگ ها فرو ریزانده شوند.در تعمیرات سال 1370 شمسی ، به غیر از لطمه زدن ، به اصالت مسجد، بارو نما کردن سنگ کریستالی شاه نشین ها ی مسجد نیز برداشته شده است.



منابع:

marandilar.blogfa.com

marandim.blogfa.com

eachto.org

دکترسیدمرندی مدیر وبلاگ م (کاربر عضو نشده)
1399-10-12 15:15
باسلام وتشکرازپرداختن به آثار تاریخی، البته اگر باکمی دقت همراه باشد!
چراکه دوعکسی که دراین پست گذاشته اید هیچکدام به بازارمرندمربوط نیست!!
عکس سنون دار که نمی دانم متعلق به کدام شهراست!! چون مسجدبازارمرند فقط وکلا 4 عددستون دارد!
عکس کوچک دوم زیریش هم به مسجد جامع مرندتعلق دارد.


-------
با تشکر از توجه تون. اگه عکس مناسبی برای این مطلب در دسترس داشتین لطفا با ما به اشتراک بگذارید.
شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: