منطقه‌ای که هم فیل داشت هم زرافه
منطقه فسیلی مراغه یکی از منحصر به فرد ترین مناطق فسیلی جهان است که فسیل های متنوعی از پستانداران منقرض شده را در خود جای داده است.
این منطقه از سالیان بسیار دور مورد توجه فسیل‌شناسان، دیرین شناسان و زمین شناسان داخلی و خارجی بوده است و در مراحل مختلف کاوش های فسیل شناسی، فسیل های ارزشمند و منحصر به فردی از این منطقه یافت شده است.
از اینرو این منطقه با اتفاق نظر بسیاری از زمین شناسان، «بهشت فسیلی ایران» نامیده شده است. «منطقه فسیلی مراغه» دارای گسترش زیادی از اطراف مراغه و جنوب کوهستان سهند تا تبریز، میانه، ورزقان و بستان‌آباد است.
مراغه با توجه به غنای گونه ای فسیل مهره داران یافت شده، یکی از پنج منطقه مهم فسیل دار جهان محسوب میشود. لایه های فسیل دار و استخوان دار آن مربوط به اواخر دوران سوم زمین شناسی است.
فون فسيلي مراغه به عنوان نخستين سايت داراي فسيل هاي كامل پستانداران نظير زرافه، كرگدن، فيل، ببر دندان شمشيري، اسب آبي، آنتيلوپ و گونه هاي متعدد منقرض شده ديگر، اولين بار توسط مسافران روسي در سال 1840 ميلادي كشف شده است. بخشي از منطقه فسيلي مراغه (مساحت کلي حدود 40000 هکتار برآورد گرديده) به مساحت 1026 هكتار در مراغه و در مناطق كرج آباد (كرجاوه ) نزديك رودخانه مردق چاي، كوپران، شليلوند و كرمجانواقع گرديده و در سال 1383به عنوان " اثر طبيعي ملي " مورد حفاظت قرار گرفته است.
فون مراغه به عنوان حلقه مفقوده فون فسيلي پستانداران جنوب آسيا اطلاعات ارزشمندي از حيات و شرايط اقليمي و روند تغييرات آن در اختيار مي نهد.
بسياري از محققين سازند مراغه را از مناطق مهم حاوي فسيل هاي مهره داران بخصوص پستانداران در ارواسيا مي دانند که به عنوان يكي از حلقه هاي ارتباطي فوناي ساوانا ( 5/9 – 7 سال قبل) و به سبب شباهت با فوناي اروپا حائز اهميت پالئواكولوژيك و پالئوژئوگرافي است. (سازنده مراغه در دامن سهند دارای گسترش زیادی می باشد بطوریکه تا تبریز، میانه، ورزقان، بستان آباد و اطراف شهر مراغه را در بر می گیرد.)
غير ازمراغه در مناطق اهر، ورزقان، شمال غرب تبريز (ايوند ) و نزديك ميانه نيز رسوبات مشابه سازند مراغه يافته شده و از روستاي آبخاراي ورزقان فسيل فيل دينوتريوم اكتشاف و استخراج گرديده است.
منطقه فسيل دار شامل اهر، ورزقان وايوند در شمال غرب كوه هاي مورو، ممقان در غرب و شمال غرب سهند و دامنه هاي شمالي سهند (باسمنج و .. ) مي باشند.
موقعیت مکانی این منطقه:
همانطور که ذکر شد بخشي از منطقه فسيلي مراغه (مساحت کلي حدود 40000 هکتار برآورد گرديده) به مساحت 1026 هكتار در مراغه ودر مناطق كرج آباد (كرجاوه ) نزديك رودخانه مردق چاي، كوپران، شليلوند و كرمجانواقع گرديده و در سال 1383به عنوان " اثر طبيعي ملي " مورد حفاظت قرار گرفته است.
وسعت منطقه اي که در آن فسيلهاي مختلف حيواني بدست مي آيد در حدود 40000 هکتار است ولي منطقه اي که توسط سازمان حفاظت محيط زيست مورد حفاظت قرار گرفته و به ثبت ملي رسيده است، 1026 هکتار ميباشد که حدودا مابين دو رودخانه مغاجوق چاي در شرق و مردق چاي در غرب قرار گرفته است و ميتوان گفت زمينهاي مابين دو روستاي شليلوند در شمال و قرتاول در جنوب را در بر گرفته است. اين منطقه با اينکه از مناطق حفاظت شده ملي محيط زيست ميباشد ولي بر خلاف تمام قوانين حدود 700 هکتار از اين منطقه داراي مالک خصوصي ميباشد و به شکل باغ سيب و ميوه هاي ديگر در اختيار اهالي ميباشد.
لزوم توجه به سایت فسیلی :
ارزش شناخت و حفظ اين منابع از ديدگاه علمي، تاريخ طبيعي و حتي به عنوان ميراثي فرهنگي قابل ارزيابي است. تدوين برنامه و قوانين جامع، ثبت مناطق ديرين شناختي در فهرست آثار ملي طبيعي، حفاظت علمي و دقيق، شناسنامه دار شدن و ايجاد مديريت منسجم براي صيانت از اين آثار ارزشمند را ضروري مي نمايد. نبود قوانين قاطع، ايجاد جاده، سوزاندن پوشش گياهي، تغيير در کاربري اراضي محدوده منطقه و تخريب از جمله عوامل انساني است كه اين مناطق ارزشمند را تهديد مي كند. اما بيشترين مشكل براي حفاظت از مناطقي که در دسترسي و محدوده مناطق مسکوني و روستايي هستند، نا آگاهي بوميان منطقه است، که تخريب منطقه را در پي دارد. اگر اقدامي عاجل براي حمايت از اين مناطق ارزشمند زيستي و ديرين شناسي نشود، شمار زيادي از اين مناطق كه ريشه در قدمت زندگي روي زمين دارند، منقرض مي شوند. هرساله تعدادي از اين ذخاير ارزشمند ملي به دليل غفلت و به ندرت توسط عوامل طبيعي، آسيب مي بينند، لزوم تحقيقات و پژوهشهاي علمي هرچه بيشتر بر روي آنها احساس ميشود.
منابع:
میراث فرهنگی آذربایجان شرقی
maragheh.ac.ir
farsnews.com
civilica.com
mycityads.ir
eatc.ir
