مقبره دو کمال تبریز

متن کامل: مقبره دو کمال تبریز

مقبره دو کمال؛ آرامگاه کمال‌الدین بهزاد(نقاش سدهٔ دهم هجری) و کمال‌الدین مسعود خجندی (شاعر سده‌های هشتم و نهم هجری) می‌باشد که در محله بیلانکوه شهر تبریز قرار دارد.

باغ دو كمال ، مدفن جمعی از ادبا ، عرفا و اهل هنر این سرزمین است كه از آن میان میتوان به بزرگانی چون شیخ كمال الدین مسعود خجندی (عارف و شاعر پارسی گوی قرن هشتم هجری) ، كمال الدین بهزاد هراتی (نگارگر بزرگ عصر صفوی) اشاره کرد، همچنین نظام الدین سلطان محمد نقاش (نگارگر مكتب تبریز) ، استاد سلطان محمود مجلد (هنرمند جلد ساز دوره صفوی) ، مولانا طوسی و مولانا مشربی شروانی و ... نیز در این مکان دفن شده اند که اکنون از قبرهای آنان اثری نیست.

کمال‌الدین بهزاد نقاش و نگارگر (مینیاتوریست) چیره‌ دست ایرانی قرن دهم هجری قمری و نگارگر مکتب هرات است.

بهزاد در شهر هرات به دنیا آمد و دربار سلطان حسین بایقرا و نزد امیر علیشیر نوایی در هرات تقرب یافت و بعد از استیلای شاه اسماعیل اول صفوی بر ازبکان ودر زمان فتح هرات به تبریز آمده و ریاست کتابخانهٔ سلطنتی صوفیه را در این شهر برعهده گرفته و به شاه طهماسب نقاشی صورت آموخت ؛ امضا ها ی او بر نقاشی های بوستان سعدی در کتابخانه ملی قاهره موجود هستند .

وي در زمان شاه اسماعيل صفوي و شاه طهماسب در تبریزحرمت زيادي داشت ودر آنجا درگذشت. او هنر مينياتور بيجان را حال و هواي تازه بخشيد و در مدت كوتاهي مكتب بهزاد در گستره هستي پيچيد و بالاخره در سال 942 ه. ق دار فاني را وداع گفت و در كنار آرامگاه شيخ خجندي به خاك سپرده شد.

حضور بهزاد در تبریز ، مكتب هنری این شهر را به درجه اعتلا رساند. از معروفترین آثار بهزاد می توان به نگاره های : بنای كاخ خوریق ، خلیفه در حمام ، یوسف و زلیخا ، جنگ شتر ها و نگاره های بهزاد در بوستان سعدی اشاره كرد.

کمال‌الدین مسعود خجندی از شعرا وعرفای معروف قرن هشتم و نهم هجری قمری است. وی در شهر خجند تاجیکستان به‌دنیا آمد. او هنگام بازگشت از سفر حج به‌ دلیل علاقه به طبیعت و فرهنگ شهر تبریز دراین شهر ماندگار شد و به سرودن اشعار و غزليات خود پرداخته ، تحت حمایت سلطان جلایر قرار گرفت. از آنجا که سلطان حسین جلایری یکی از ارادتمندان کمال‌الدین خجندی محسوب می‌شد، در محله بیلانکوه باغچه‌ای را به شیخ هدیه کرد و در آنجا خانقاهی برای وی بنا نمود و از این زمان باغ مذکور به «باغ کمال» مشهور شد.در سال 793 ه. ق درگذشت و در خانقاهي كه در باغش قرار داشت، آرام گرفت.

كمال خجندی، تبریز و باغچه خود در ولیانكوی را بسیار دوست می داشت، این موضوع در برخی از اشعار مشهور وی نیز قابل مشاهده است:

زاهدا تو بهشت جوی كه كمال ولیانكوی خواهد و تبریز

پس از خاكسپاری كمال خجندی در این باغ، در دوره صفویه نگارگر بزرگ این دوره، کمال الدین بهزاد نیز در باغ كمال مدفون شد.

همه ساله حدود 50-60 نفر از شهروندان تاجیکستان، یعنی هم وطنان کمال خجندی، به زیارت این مکان می آیند.یک مسئول سفارت ایران در تاجیکستان در همایشی در باره کمال خجندی پیشنهاد کرده بود که میان شهرهای خجند و تبریز یک مسیر تازه هوایی ایجاد شود، تا هموطنان این شاعر بزرگ بتوانند به آسانی مقبره او را زیارت کنند.

یكی دیگراز هنرمندان بزرگ مكتب نگارگری تبریز ، نظام الدین سلطان محمد نقاش است. نقش سلطان محمد را در اعتلای مكتب هنری تبریز در عصر صفوی همپای بهزاد می دانند. از مهمترین آثار سلطان محمد می توان به نگاره های : معراج پیامبر (ص) ،پیرزن و سلطان سنجر ، دربار كیومرث و ... اشاره كرد.

از دیگر بزرگان مدفون در باغ كمال می توان از سلطان محمود مجلد هنرمند جلد ساز دوره صفویه نام برد. در عصر صفوی و دوران شكوفایی مكتب هنری تبریز ، هنر كتاب سازی و كتاب آرایی به بركت حضور بزرگانی چون سلطان محمد و بهزاد رونقی تمام داشت ، سلطان محمود مجلد به عنوان یكی از هنرمندان این مكتب در خلق شاهكارهای هنری این دوره با دیگر هنرمندان همكاری داشته است. به نظر می رسد همان تواضع ذاتی كه نزد برخی هنرمندان گذشته سراغ داریم به وی اجازه نداده تا نام خود را بر روی آثار خود ذكر نماید و این موضوع اسباب گمنامی و مهجوری وی را فراهم ساخته باشد.

باغ كمال که به مرور زمان به گورستانی متروكه مبدل گشته بود در سال 1338 خورشیدی توسط فرهنگ‌ دوستان شهر تبریز کشف و در دهه 50 انجمن آثار ملی كشور نسبت به سازماندهی باغ و مقبره آن اقدام نمود و لوح یادبود در آن نصب شد.در چند سال اخیر این مکان «دانشگاه دو کمال» یا «مرکز آموزش نگارگری» عنوان گرفته است.

بنای مقبره تقریبا در وسط محوطه باغ قرار گرفته است و در ورودی این بنا در قسمت شمالی باغ واقع است. پس از پایین رفتن از پله ها می توان به درون مقبره راه یافت.

باغ كمال تبریز در سال 77 تحت شماره 2056 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. همزمان با تدارك برگزاری همایش بین المللی كمال الدین بهزاد در سال 1382 ، عملیات اجرایی طرح توسعه باغ كمال و ایجاد مركز آموزش نگارگری در این مكان با تملك املاك مجاور باغ آغاز و هم اینك از حدود 50 درصد پیشرفت فیزیكی برخوردار است.

منابع:

bultannews.com

tabrizemodern.blogfa.com

mokem.blogsky.com

goja-tabriz.mihanblog.com

fa.wikipedia.org

armansafar.com