در اکثر کتب قدیمی، شیخ شهاب الدین را با نامهای شهاب الدین محمود تبریزی و شهاب الدین محمود التبریزی العتیقی الاهری نام برده اند. وی در حضور شیخ رکن الدین سجاسی به کسب کمالات معنوی نایل امد و به دامادیش مفتخر گشت. لقب شهاب الدین توسط استاد و مرشد وی، شیخ رکن الدین سجاسی به وی اعطا شده است.
شیخ شهاب الدین محمود اهری فرزند احمد اهری عارف و شاعر قرن هفتم هجری قمری بود که در نیمه شعبان 580 هجری قمری در شهر اهر چشم به جهان گشود. پدرش در همان سنین کودکی قرآن را به وی آموخت، بطوریکه وی در سن ۱۰سالگی قرآن را از حفظ داشت. وی به تحصیل قواعد عربی و سایر علوم پرداخت. شیخ شهاب الدین گویا در دوران تحصیل خویش در تبریز به مناسبت حال و هوای ایام جوانی، کشتی گیر و پهلوان نیز بوده و آنچنانکه درکتاب روضه اطهار صفحه 146 آمده است وی پهلوانی صاحب نام و زورمند بود.
شیخ پس از سیر وسلوک در معنویت، بنا به خواست استاد خویش شیخ رکن الدین سجاسی، بعد از ترتیب خانقاه در محل کنونی بقعهٔ شیخ، به هدایت طالبان حق و طریقت پرداخت و به درجهٔ قطب نایل آمد. اثر مکتوبی از این عارف اندیشمند به نام عشق نامه به جای مانده که متضمن عقاید و آرای عرفانی اوست. این عارف بزرگ در سال 665 قمری چشم از جهان فروبست و در صحن خانقاه خود به خاک سپرده شد.
تاریخ عالم ارای عباسی می نویسد: شاه عباس اول صفوی در سال نوزدهم و بیست و یکم سلطنت خود به اهر آمده و به زیارت تربت شریف شیخ نائل شده است.
آرامگاه حضرت اینک در اهر داخل محوطه پارک شیخ شهاب الدین بنام بقعه شیخ شهاب الدین قرار دارد وزیارتگاه اهل دل است.
مجموعه فرهنگی و تاریخی “شیخ شهاب الدین اهری” گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه ای از آث‍‍ار ناب تاریخی ارسباران می باشد که به طور قطع بازدید و تماشای آن برای گردشگران خالی از لطف نیست.
مسجد و بقعه شیخ شهاب الدین اهری
بقعه شیخ شهاب الدین اهری در شهر اهر در استان آذربایجان شرقی، محل خانقاه و مقبره شیخ شهاب‌الدین اهری می‌باشد. این مجموعه شامل ساختمانهای خود خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره‌ها، و تعدادی غرفه است. این خانقاه از سال ۱۳۷۴ به موزه ادب و عرفان تبدیل شده است که تنها موزهٔ عرفان در ایران است.
این بقعه در دوره صفویه به احتمال زیاد در روزگار شاه عباس اول بر مزار شیخ شهاب‌الدین اهری، در شهر اهر ساخته شده است اما آثاری از دوره های قبل (دوره ایلخانی) نیز در آن وجود دارد. مسجد شیخ شهاب الدین اهری در ضلع شرقی صحن این بقعه ساخته شده است و دارای گچبری ها و تزئینات نقاشی است. دور تا دور دیوار مسجد دستخط هایی وجود دارد که بین آنها دست نوشته هایی را از شیخ بهایی، شاه عباس سوم و ابوالقاسم نباتی تشخیص داده اند.
ساختمان بقعه شیخ شهاب الدین
ساختمان بنا شامل خانقاه، مسجد، ایوانی بلند، مناره ها و غرفه های متعدد است. تاریخ بنا بدرستی معلوم نیست لیکن از قرن هفتم هجری قمری ساختمان بنا دارای تشکیلاتی بوده است. هرچند بعضی آنرا منتسب به زمان شاه عباس صفوی می دانند ولی قدمت بعضی از قسمتها از جمله حصار سنگی مقبره و در شرقی به قبل از صفویه مربوط است. مشخصات دوره ایلخانی که در این بنا دیده می شود عبارتند از بلند سازی ارتفاع بنا، تبدیل مقطع ۴ ضلعی به ۸ ضلعی بوسیله فیل گوشها در نقطه شروع گنبد، گنبد دو پوش.
خانقاه
فضای بزرگی که زیر گنبد دو پوش قرار گرفته مقطعی مربعی شکل دارد و در اصطلاح محلی به قوشخانه معروف است. در طرفین خانقاه اتاقهایی بصورت قرینه ساخته شده اند که به چینی خانه (محل نگهداری ظروف چینی) معروف شده است.
مسجد
این قسمت در شرق بقعه واقع شده و با گچ بریها و نقاشی هایی تزئین یافته و دور تا دور دیوارهایش حاوی دستخط هایی است که از میان آنها دست نوشته های شیخ بهائی، شاه عباس سوم، ابوالقاسم نباتی شناخته شده است.
حصار سنگی مقبره
حصار سنگی مقبره بصورت مستطیلی شکل در دور صحن کشیده شده و با نقوش اسلیمی و هندسی بصورت مشبک حجاری شده و از شاهکارهای حجاری اسلامی است. در قسمت ورودی و در سمت راست کتیبه ای با خط کوفی و با عنوان الله ـ محمد ـ علی بصورت حجاری دیده می شود.
از کرامات شیخ
روایت می‌کنند زمانی که تیمور لنگ، با لشکر خود و جمعی از اسرای چینی، از شهر اهر عبور می‌کرده، به دیدار شیخ شهاب الدین می‌آید. امیر تیمور در این ملاقات از شیخ می خواهد که به او غذایی بدهد که تا حال در عمرش نخورده باشد. شیخ دو انگشت خود را جلو چشمهای امیر تیمور گرفته و می‌گوید : « از بین دو انگشتم نگاه کن و ببین چه می بینی؟» امیر تیمور نگاه کرده و می بیند که صحن و حیاط خانقاه شیخ، به چمنزاری با صفا تبدیل شده و آهو های زیادی در آنجا هستند. شیخ می‌گوید: «از شیر آن آهوان به تو شیر برنجی خواهم پخت که در عمرت شیر آهو نخورده ای!» امیر تیمور بعد از این جریان، از شیخ می خواهد که در قبال این احسان، از او چیزی درخواست کند. شیخ می گوید: «من از تو فقط این در خواست را دارم که به تعداد افرادی که در این اتاق جا می گیرند، از اسرا آزاد کنی!» امیر تیمور نگاهی به اتاق کوچک شیخ کرده و می‌گوید: خواستهٔ کوچکی است. با اینحال قبول دارم. اسرا را وارد اتاق می‌کنند و اتاق پر نمی شود تا سرانجام همهٔ 2000 اسیر آزاد می شوند.
شاگردان و مریدان و پیروان: (فرقه شهابیه)
حضرت مولانا شیخ شهاب الدین اهری همچون دیگر عرفا مریدان و شاگردان زیادی داشته که چهار نفر از آنها معروفند:
1_ سیدجمال الدین تبریزی
2_ باله حسن بنیسی
3_ بابافرج وایقانی
4_ شیخ جلال الدین تبریزی
چرا باید از این مکان دیدن کرد؟
با ورود به محوطه پارک و آرامگاه که بین مردم اهر به شیخ معروف است، آرامشی خاص را با دل و جان تجربه میکنید و دلتان نمی آید آن مکان را ترک کنید.
چه فعالیتهایی در این مکان میتوان انجام داد؟
علاوه بر زیارت از بقعه و موزه ادب وعرفان اهر که در خانقاه این بقعه دایر است، از گردش در محوطه و پارک زیبا و دلنشین آن لذت ببرید.
منابع:
kanoonahar.blogfa.com
fa.wikipedia.org
digitaliran.com
beytoote.com
aharnews.ir
eachto.org
dini-v.com
aparat.com
