نام: شهرستان کرمان
نامهای قدیمی: بوتیا، کرمانیا و گواشیر
استان: کرمان
تاریخچه: در روایات اساطیری آمده است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید. همچنین نشانی هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه ارائه می دهند پس از آن دوران تاریخی این سرزمین آغاز می شود که طبق این اسناد در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید (پادشاه مغلوب شدهٔ بابِل) قرار داده است. نام کرمان را در کتیبه‌های داریوش نیز می بینیم. در نوشته های یونانی کرمان قید شده و مردم کرمان را تیره‌ای از پارسیان نامیده اند. قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرق شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه های آنها برجاست، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته‌است. در دوره حمله اعراب به ایران کرمان نیز همواره مورد هجوم آنها قرار گرفت. در زمان حکومت خلفای عباسی کرمان به شورش های مکرر دست زد ولی هیچ کدام به سامان نرسید تا اینکه سرانجام در سال ۲۵۳ هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، مؤسس سلسه صفاریان درآمد. پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومت های قدرتمند آن دوره مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجقه قرار گرفت. در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم سلب کردند. تنها در عهد سلجوقیان، حکومت ملک قاورد و فرزندانش بود که کرمان روی رفاه و آسایش بخود دید و آثاری چون مسجد ملک پدید آمد. پس از حکومت ۱۵۰ ساله سلاجقه باز با حمله مغول بلای دیگری بر کرمان نازل شد. براق حاجب از سرداران قراختائیان، کرمان را به تصرف درآورد. از اعقاب وی ترکان خاتون بر کرمان فرمانروایی یافت که در آبادانی شهر کوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاکمی فاضل و حامی دانشمندان بود. این سلسله از ۶۱۹ تا ۷۰۳ ه.ق. در کرمان سلطنت کردند. در زمان حکومت قراختائیان بود که مارکو پولو سیاح معروف ونیزی از کرمان دیدن کرد. در سال ۷۱۴ هجری قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد. تیموریان از سال ۷۹۶ تا ۸۳۴ بر کرمان فایق آمدند. سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در کرمان به قدرت رسیدند. سلاطین صفوی از ۹۱۵ ه.ق. کرمان را به تصرف خود درآوردند. در ۱۰۰۵ ه.ق. گنجعلیخان از سوی شاه عباس صفوی به حکومت کرمان رسید که بر اثر تدبیر و تداوم حکومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید. در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه کرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاک و خون کشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به کرمان رسید که بر اثر کشتن رضاقلی میرزا (پسرش) به جنون آدمکشی مبتلا شده بود. او دستور گردن زدن مردم بی گناه کرمان را صادر کرد و یکی از بزرگترین قتل‌عامهای معروف تاریخ کرمان را به راه انداخته از کله مردم مناره هایی برپا کرد. محله پامنار که هنوز هم به همین نام خوانده می شود یادگار آن فاجعه و تجدید کننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف‌انگیز است. کرمان هچنین به دلیل حمایت از آخرین بازمانده زندیه (لطفعلی خان زند) گرفتار خشم آقامحمدخان قاجارشد که به روایت تاریخ، هفت من (به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت) چشم از مردم درآورد.
تقسیمات کشوری: شهرستان کرمان دارای شهرهای کرمان، ماهان، جوپار، شهداد، اندوهجرد، گلباف، زنگی‌آباد، اختیارآباد، راین، چترود و کاظم‌آباد است. این شهر دارای بخشهای مرکزی، ماهان، شهداد، گلباف، راین، چترود میباشد.
موقعیت جغرافیایی: شهر کرمان در عرض جغرافیایی ۳۰٫۲۹ و طول جغرافیایی ۵۷٫۰۶ قرار گرفته‌است.
آب و هوا: شهر کرمان دارای تابستانهای خنک و معتدل و زمستانهای سرد میباشد.
مساحت: حدود ۱۵۰۰۰ هکتار
ارتفاع از سطح دریا: ۱۷۵۶ متر از سطح دریا (کرمان سومین مرکز استان مرتفع ایران بعد از شهرکرد و یاسوج است.)
کوههای اطراف: شهر کرمان در کنار کوه صاحب الزمان قرار گرفته است. کوه های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان که در تمام طول سال برف دارند، از دیگر کوههای کرمان هستند.
فرهنگ و آداب و رسوم: تقریباً تمامی مردم شهر کرمان همچون سایر مناطق مرکزی ایران از قوم آریایی و فارس هستند. کرمان مرکز فعالیت و تجمع شیخیه در شاخه کریمخانیه این شهر میباشد. برای این فرقه این شهر مقدس است که مسجد ابراهیمی نیز در کرمان متعلق به ایشان است. جمعیت چند هزار نفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان (یهودیان) نیز در کرمان زندگی می کنند. در این شهر اقلیت های دینی مراسم و جشن های آیینی خود را برگزار می کنند. جشن باستانی سده که در نوع خود بزرگترین جشن زرتشتیان و ایران باستان می باشد همه ساله در بهمن ماه در کرمان برگزار می شود. جشن سده کرمان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار فرهنگی ملی ایران ثبت گردید.
جمعیت: ۷۲۲٬۴۸۴ نفر (۱۳۹۰)
زبان محلی: در شهر کرمان زبان اهالی زبان فارسی و لهجه کرمانی می باشد. به دلیل مهاجرت اقوام مختلفی از جمله ترک، لر، لک و بلوچ به منطقه کرمان در طول تاریخ، تنوع زیادی در لهجه و گویش محلی در شهرستان های مختلف این استان نیز ایجاد شده و هم اینک گویش ها و لهجه های متفاوت و متنوعی در این استان به چشم می خورد.
خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: محله بازار شاه، بازار عزیز، باغ نشاط، پامنار، توكل آباد، جانی آباد، دولت خانه، دوازده امام، زرتشتیان، سلسبیل، شاه عادل و... از محله های قدیم كرمان هستند
جاذبه های گردشگری: گنبد جبلیه، باغ شازده ماهان، آسیاب بادی، سه گنبد، موزه های مختلف کرمان، آتشکده زرتشتیان، کنیسه کلیمی ها، مسجد ملک، مسجد جامع، مجموعه گنجعلی خان، باغ فتح آباد، آرامگاه شاه نعمت الله ولی، یخدان مویدی و...
آداب و رسوم و رویدادهای مهم: جشن سده هر سال در دهم بهمن ماه بعنوان جشن ملی با مشارکت اکثر مردم کرمان در این شهر با شکوه خاصی برگزار می گردد.
افراد سرشناس: ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی (ریاضیدان و منجم قرن سوم ه. ق)، ابوحامد کرمانی (مورخ، شاعر، فیلسوف و پزشک قرن ششم ه. ق)، زرتشت بهرام پژدو (شاعر قرن هفتم ه. ق)، خواجوی کرمانی (شاعر و عارف بزرگ قرن هشتم ه. ق)، شاه نعمت الله ولی (عارف و شاعر بزرگ قرن نهم ه. ق)، گنجعلیخان (حاکم دادگر کرمان در دوره صفویه)، مشتاق علی شاه (عارف بزرگ قرن دوازدهم ه. ق)، صدیقه سامی نژاد (اولین بازیگر زن سینمای ایران)، مهناز افخمی (فعال حقوق زنان، دومین وزیر زن در ایران، وزیر مشاور در امور زنان از ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷) و...
سوغاتی: قالی، پته، زیره، قاووت، کلمپه، کماچ سهن، قطاب، مسقطی، فالوده کرمانی، پسته، گردو، کتیرا، گلاب، ظروف مسی، ورشو و عرقیات گیاهی
غذای محلی: فالوده کرمانی، آش شولی (اوماچو)، روغن جوشی، چغوک بریزو، حلیم بادمجان، آش آماج، آش شلغم، آش جو (کرمانی)، آش مخلوط، آش کدو، آبگوشت کرمانی، توکی، گندم شیری، کاکل کنف شادانه، قاتق تخمه، قاتق، قاتق بنه، زیر جوش، کشک گردو، کشک یونجه، سردوش، اشکنه، کشک کدو، کشک سیب، گورماست، سیراب بنه، کله جوش، بز قرمه، کشک و بادمجان، نان پز، کاچی، قاتق شیر، برشتو، نان پر، نان چرب و شیرین، خرماست، خرما تخم مرغ، کپو، روغن جوشی و چنگ مال
صنایع دستی: قالی کرمان، مسگری، پته دوزی
بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان
منابع:
fa.wikipedia.org
vista.ir
