نام: شهرستان یزد

نام قدیمی: ایساتیس، کثه

واژه شناسی: واژه یزد از یزدان گرفته شده و در لغت به معنای مقدس و پاک میباشد. یزد به معنی سرزمین مقدس و شهر خدا است. همچنین واژه یزد نامی است باستانی که ریشه در «یشت» یا «یزت» و «یسن» دارد با مفاهیمی چون ستایش، نیایش، پرستش، ایزد و ... که یکی از فصول پنجگانه اوستا نیز با یکی از این نامها یعنی یشت خوانده شده ‌است.

استان: یزد

تاریخچه: یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان است. اولین صندوق امانات جهان در ۱۷۰۰ سال پیش در حوضه تمدن این شهر بنا نهاده شده است. اوج آبادانی یزد از سدهٔ «هشتم هجری» به بعد بوده و اتابکان یزد از مهم ‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سده‌ های گذشته به‌شمار می‌ روند و نزدیک به ۱۴۰ سال بر این خطه حکومت کردند. قابل ذکر است که بعد از آمدن اسلام و گرایش مردم یزد به دین اسلام عنوان «دارالعباده» به این شهر داده شد. این نام توسط ملکشاه سلجوقی انتخاب شده بود.

تقسیمات کشوری: شهرستان یزد از 4 شهر (يزد، زارچ، شاهديه و حميديا)، 2 بخش و 4 دهستان تشكيل يافته است.

موقعیت جغرافیایی: یزد در منطقه فلات مرکزی ایران واقع شده‌ است. شهرستان یزد در دره‌ ای خشک و پهناور بین کوه‌ های شیرکوه و خرانق، در ۱۵ درجه و ۵۳ دقیقه تا ۴۰ درجه و ۵۴ دقیقه درازای خاوری و ۴۶ درجه و ۳۱ دقیقه تا ۱۵ درجه و ۳۲ دقیقه پهنای شمالی واقع شده است. این شهرستان از سوی شمال به شهرستان ‌های میبد و اردکان از خاور به شهرستان ‌های اردکان و بافق، از باختر به استان اصفهان و از جنوب به شهرستان تفت، ابرکوه و مهریز محدود است.

آب و هوا و شرایط اقلیمی: یزد به علت قرار داشتن بر روی کمربند خشک جهانی دارای زمستانهای سرد و نسبتاً مرطوب و تابستانهای گرم و طولانی و خشک است. قرار گرفتن در بخش مرکزی فلات ایران در بردارنده عوامل طبیعی نامناسب در فلات مرکزی ایران است. بارش اندک همراه با تبخیر شدید، دور بودن از دریا، نزدیک بودن به کویر خشک و پهناور نمک، رطوبت نسبی کم همراه با گرمای زیاد، از عواملی هستند که یزد را به یکی از خشک ‌ترین مناطق ایران تبدیل کرده است. گذشته از آن، در این منطقه نوسان شدید درجه حرارت نیز وجود دارد. در یک عبارت، یزد دارای دو فصل است: فصل بلند گرما (از اسفند تا مهر) و فصل کوتاه سرما (از آبان تا اواخر بهمن).

مساحت: 2397 کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۲۳۰ متر

کوههای اطراف: رشته كوههای شیركوه و خرانق

وضعیت اقتصادی: عمده ‌ترين مراكز صنعتي استان در اين شهرستان تمركز يافته است. صنايع نساجي و پوشاك كه از جمله گروه‌ هاي مهم صنعت استان هستند عمدتاً در اين شهرستان فعاليت دارند. علاوه براين صنايع پائين دست فولاد آلياژي، صنايع شيميائي و پلاستيك، سيم وكابل نيز صنعت غالب شهرستان به شمار میروند. موقعيت شهرستان يزد ازنظر جغرافيايي و سياسي حائز اهميت بوده و وجود گمرگ يزد زيرساخت ‌هاي لازم براي تجارت را فراهم کرده است. در بخش بازرگاني، اين شهرستان داراي پتانسيل ظرفيت سردخانه ‌اي، انبار و مراكز نگهداري كالاي قابل توجهي است. در یزد صنایع بزرگی همچون نساجی فرش، نساجی پارچه‌ های طرح دار و ساده، فولاد و معادن آهن، معادن زغال سنگ و معادن سنگ، کارخانجات کاشی، کارخانه‌ های کابل و فیبر نوری و صنایع غذایی جای گرفته ‌است. صنعت زرگری یا طلا سازی در یزد از مهمترین و مشهورترین صنایع یزد در سطح کشور است.

فرهنگ و آداب و رسوم: مراسم عروسی، اعياد ملی و مذهبی نظير عيد نوروز، عيد فطر، عيد غديرخم، عيد مبعث و سالروز تولد پيامر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به ويژه نيمه شعبان به طرزی باشکوه و مفصل برگزار می ‌شود. مراسم و اعياد زرتشتيان نيز از جذابيت خاصی برخوردار است. مراسم عروسی و همسر گزينی طی مراحلی خاص صورت می ‌گيرد. خواستگاری، وکيل‌‌ پرسان، گواه ‌گيران، عروس‌ کشان و پاتختی از جمله اين مراحل است. جشنهای ماهانه (برابر شدن نام روز با نام ماه مثلاً روز فروردين با ماه فروردين)، جشنهای فصلی موسوم به گاهنبارها، نوروز جمشيدی و مراسم پنج روز پايان سال، روز تولد آشو زرتشت پيامبر ايرانی (روز خرداد از ماه فروردين مصادف به ششم فروردين) و جشن سده يا جشن بزرگداشت آتش اهورا مزدا منصوب به هوشنگ پادشاه پيشدادی در روز دهم بهمن ماه از مهمترين مراسم شادی هستند که از سوی هموطنان زرتشتي باشکوه خاصی برگزار میگردد. مراسم عيد پسح يهوديان نیز به مدت هشت روز به مناسبت نجات قوم بنی‌ اسرائيل توسط حضرت موسی (ع) در کنيسه «هاداش» يزد از طرف اقليت بسيار کوچک يهودی برگزار می ‌شود. بد نیست بدانید یزدی ها با کلوخ اندازان به استقبال ماه مبارک رمضان می روند. در این مراسم خانواده ها در کنار همدیگر جمع می شوند و یک روز را به شادی می گذرانند. علت نامگذاری این روز به کلوخ اندازان مشخص نیست ولی شاید بتوان آن را بهانه ای دانست که افراد در کنار بزرگ تر خانواده جمع شده یا برای تفریح و شادی به دامن طبیعت پناه ببرند. در این روز غذاهای محلی پخته می شود که در مرکز آنها، آش محلی شولی قرار دارد.

مراسم نخل گردانی یزد

جمعیت: حدود چهارصد و پنجاه هزار نفر

زبان محلی: مردم یزد به زبان فارسی رایج با لهجه یزدی سخن می‌ گویند و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده ‌اند. در استان یزد برخی ویژگی ‌های گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است. گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیهٔ ایرانیان) است. هموطنان زرتشتی در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن گفته و مراسم و آداب و رسوم خود را به زبان بهدینی برگزار میکنند.

معماری: بافت و ساخت معماری ویژهٔ منطقهٔ یزد از بارزترین نمونه‌ های معماری خاص اقلیم‌ های گرم و خشک در جهان است. تناسب آن با نیازها و شرایط اقلیمی- فرهنگی مردم منطقه، گذشته از زیبایی خاص این معماری، از ویژگی‌ های آن است. در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، کارگاه‌ های کوچک، جوی آب (برای دسترسی به قنات) قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پابرجا هستند. مشخص ‌ترین وجهه شهر، معماری خاص کویری آن است. بادگیرها، مناره‌ ها و گنبد ها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. در این معماری بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنک کردن فضای ساختمان به کار می ‌رفته‌است.

خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: در مجموع ۷۷ محله از مجموعه محلات شهر یزد به دلیل قرار گرفتن در محدوده بافت تاریخی و یا در حریم آن، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیده ‌اند. برخی از محلات قدیمی یزد عبارتند از: میدان امیر چخماق، محله فهادان، محله لب خندق، كوچه بیوك، خرمشاه، سرجمع، میرقطب، یعقوبی، شش بادگیری و..

جاذبه های گردشگری: مسجد جامع‌‌ کبير، مدرسه ضيائيه،‌ مجموعه اميرچخماق، باغ ‌دولت ‌آباد، آتشكده زرتشتيان، دخمه یزد، خانه لاری ها و.. در اين شهرستان واقع شده است.

محصولات: در اين شهرستان محصولات كشاورزي چون گندم، جو، زعفران، انار، پسته، انگور، محصولات گلخانه‌اي توليد مي ‌شود.

سوغات: قطاب، باقلوا، حاجی بادام، پشمک، سفال، حلوا ارده، زیور آلات طلا، شعربافی، ترمه یا انگشت بافت، زری ‌دوزی، مخمل، دارایی ‌بافی (ایکات)، شمد، چادرشب، روتختی، دستمال یزدی و...

غذای محلی: آش شولی، آش گندم، آش آلو، آش آبغوره، آش ماش، آش کدو، آش انار، خورش قیمه‌ نخود، خورش به‌‌ آلو، قلیه کدو، کوفته لپه‌، کوفته نخودچی یا کوفته یزدی و...

صنایع دستی: دارايي از بافته‌ هاي زيبا و ويژة يزد است. صنعت بافندگی و شیرینی پزی در یزد سابقه ای طولانی دارد.

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 36210006 -36216004 - 36210007 (035)

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:

• استانداری یزد
• فرمانداری یزد
• میراث فرهنگی و گردشگی استان یزد
• fa.wikipedia.org
• tabnakyazd.ir
• kojaro.com
• irandeserts.com
• tebyan.net