نام: تفت

وجه تسمیه: واژه تفت، در اوستا «تفته» به معنی «گرم شده»است. مردم تفت بر این باورند که به دو دلیل این شهر تفت نامیده می ‌شود. یکی به دلیل وجود تفته کوه در جنوب شهر، که هنگام تابش خورشید، بسیار داغ و سوزان شده و به اصطلاح محل تفتیده می شود و دیگر سبد و طبق میوه که در گویش محلی به آن ها «تفت» می گویند، که هر دو مورد درست بوده و کاربرد دارند.

استان: یزد

تاریخچه: تفت منطقه‌ای باستانی و کهن است. برخی از روستاهای این شهرستان مانند توران پشت قدمتی بیش از ظهور اسلام دارند که به دستور توراندخت ساسانی بنا گردیده است. نام تفت در منابع تاریخی و عرفانی از قرن نهم هجری به بعد همراه با نام شاه نعمت‌الله ولی گره خورده است. در برخی منابع این شهر به دراز شهر معروف است زیرا تمام خانه ها و ساختمانهای آن اطراف یک خیابان طولانی واقع شده اند.

تقسیمات کشوری: شهرستان تفت یکی از شهرستان های استان یزد است که تقریبا به مرکز استان چسبیده است. این شهرستان دارای سه بخش "مرکزی" "نیر" و "گاریزات" می باشد که دو نقطه شهری "تفت" و "نیر" در آن وجود دارد.

موقعیت جغرافیایی: تفت در هجده کیلومتری جنوب غربی مرکز استان قرار دارد. شهرستان تفت، در کنار راه یزد–شیراز در باختر استان قرار دارد. این شهرستان از سوی شمال به شهرستان یزد، از باختر به شهرستان های یزد و ابرکوه، از جنوب به شهرستان های ابرکوه و مهریز و از خاور به شهرستان مهریز محدود می گردد.

آب و هوا و شرایط اقلیمی: تفت به دلیل قرار گرفتن در دامنه ‌های شیرکوه از آب و هوایی خنک نسبت به دیگر شهرستانهای استان برخوردار بوه و یکی از مناطق خوش آب و هوای این استان است. در تاریخ یزد، همواره آب تفت زبانزد عام و خاص بوده و اکنون نیز کوچه ای بنام (آب تفت) در شهرستان یزد وجود دارد که نشانه ای از توجه به طراوت شهرستان تفت است. اکثر جهانگردان در سفرنامه های خود از تفت به عنوان جایگاهی سرسبز و زیبا با باغهایی پر از درختان میوه و انار و گلهای خوشبو یاد نموده اند. این شهرستان ناحیه ای کوهستانی است و بیش از شصت درصد روستاهای آن، در دامنه کوه ها قرار دارند. آب و هوای تفت نیمه بیابانی است، که به دلیل قرار گرفتن در دامنه شیرکوه نسبت به یزد، دارای تابستانهای ملایم تر و بارندگی بیشتری است. بیشترین درجه حرارت، در تابستان 34 و کمترین آن در زمستان 12 درجه سانتی ‌گراد است.

مساحت: ۵۸۴۶ کیلومتر مربع

اقتصاد: جمعیت این شهرستان به کشاورزی و باغ ‌داری اشتغال دارند. شهرستان تفت یکی از بزرگترین مراکز پرورش کرم ابریشم و تولید انار در استان است. امروزه مشال دیگر از قبیل خدماتی، صنعتی و...نیز در این منطقه رایج شده است.

محصولات: از فرآورده‌ های کشاورزی این منطقه می توان گندم، جو، بنشن، تره بار، انار، هلو، زردآلو، گوجه و گردو را نام برد که انار تفت فراوان و از کیفیت خوبی برخوردار بوده و به نقاط دیگر صادر میشود.

فرهنگ و آداب و رسوم: بازیهای محلی تفت عبارتند از: چوب پله، هفت سنگ، کامست، درنگ درنگ شاه و وزیر، کولو غوک، ترترک بازی، بازی هرشو (بازی مختص روستای نصراباد) در زمینه موسیقی نیز اربونه ساز محلی این منطقه است. مراسم نخل گردانی ماه محرم تفت نیز مشهور است.

جمعیت: در سال ۱۳۸۵ جمعیت شهرستان تفت ۴۵۳۵۷ نفر بوده است.

زبان محلی: مردم این شهرستان به زبان فارسی و لهجه شیرین یزدی سخن میگویند. زرتشتیان ساکن در این شهر با گویش ویژه خودشان سخنی می گویند.

محله های قدیمی تفت: هم اکنون تفت دارای ۲۴ محله است. از محله های قدیمی آن میتوان به این موارد اشاره کرد: حوض بلبل، پاچنار، باغ گلابدان و باغ موردان (باغ مورتین) محله باغ خندان و باغ گلستان و محله راحت آباد محل سکونت اقلیت زرتشتی تفت است. هر محله دارای حداقل یک حمام عمومی، (مسجد)، حسینه و آب انبار بوده که امروزه آب انبارها و حمام ‌ها به عنوان آثار تاریخی کاربرد دارند.

جاذبه های گردشگری: ده بالا از معروفترین روستاهای شهرستان تفت است که به دلیل دارا بودن آب و هوای خنک کوهستانی تفرجگاه مردم استان یزد در فصل تابستان است. مسجد جامع علی آباد، آتشکده چم، پیست اسکی سخوید، قلعه گاریز، سرو دوقلو در روستای مبارکه، غار زمرد (چرخ الماس)، چشمه تامهر، کاروانسرای دهشیر، باغ علی نقی خان تفت، قلعه و روستای تاریخی توران پشت، خانقاه شیخ علی بلیمان، غار نباتی، آسیاب آبی، کوه ارنان، کوه عقاب (فراشاه)، آبشار دره گاهان، باغ حافظی و...از جمله مناطق گردشگری شهرستان تفت هستند.

رویدادهای مهم: سیزده به در، مراسم عزاداری، گلاب گیری، انار چینی، جشن سده در روستاهای چم و محله راحت آباد تفت

سوغات و صنایع دستی: مهم‌ ترین صنایع دستی این شهرستان را گیوه دوزی و قالی بافی تشکیل داده است. قالی‌ های این منطقه با طرح کاشان بافته می ‌شوند. زنان روستایی با ابزار ساده رویه گیوه را می بافند و یا به قول خودشان می چینند. ماده اولیه گیوه نخ پنبه ای است پس از مرحله بافت؛ بایستی رویه به تخت دوخته شود. کار تهیه تخت و دوخت به وسیله مردان انجام می ‌شود. گیوه های این منطقه از شهرت زیادی در استان برخوردار هستند. انار دانه، رب انار، توت خشک، آلبالو خشکه، محصولات منبت کاری، انواع عرقیجات از سوغات این شهرستان هستند.

غذای محلی: آش گندم، آش کدو، آش کلم، سوروک (کلوچه محلی برای خیرات)، انواع اشکنه، انواع شولی

مسیرهای ارتباطی: مسیرهای ارتباطی این منطقه به اطراف عبارتند از:
- راه تفت – یزد به سوی شمال خاوری و به درازای 20 کیلومتر
- راه تفت – ده نو – ده شیر به سوی باختر و سپس به سوی جنوب
- راه تفت – ترزجان به درازای 24 کیلومتر
- راه تفت – منشاد – ده بالا
- راه تفت – ابرکوه به درازای 150 کیلومتر
فاصله هوایی شهر تفت تا تهران، 520 کیلومتر است.

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
میراث فرهنگی استان یزد
فرمانداری تفت
شهرداری تفت
seeiran.ir
fa.wikipedia.org