نام: فومن

نام قدیمی: دارالاماره، پومن، فومنات

واژه شناسی: فومن یا پومن واژه‌ ای بازمانده از زبان ایران باستان است که در مجموع از دو بخش «فو» یا «پو» و «من» تشکیل شده است. پو و پویی در زبان اوستایی به معنای در آغاز پناه بخشیدن آمده و «من» نیز به معنی دریافتن و اندیشیدن می‌ باشد که بنابراین فومن را می ‌توان پناهگاه اندیشه یا اندیشمندان معنا نمود. شاید این منطقه در آغازکانون و محل گردهم آیی اهل تفکر و ریاضت و یا صاحبان اندیشه بوده و به همین سبب به فومن (پومن) معروف گردیده است. همچنین در فرهنگ فارسی معین واژه فوم به معنای سیر آمده است. این واژه به همراه پسوند ن=ان معنای جایگاه کشت سیر یا کشتگاه بقولات و مانند آن می ‌دهد؛ بنابراین از آنجا که در این ناحیه سیر به عمل می ‌آمد، آنجارا فومن نام نهادند. احتمالا «فومن» عربی شده پومن است.

استان: گیلان

تاریخچه: فومنات یا بیه پس منطقه‌ای باستانی در گیلان است که اقوام مختلفی همچون گیل‌ها و تالش‌ها در آن زندگی می‌کردند. فومن در دوران اسلامی به عنوان مرکز بخش بیه پس ( بخش غربی گیلان ) شناخته می شد. فرمانراوایان این منطقه را عمدتاً از خانوادة ‌«آل اسحاق» می دانند که نسب خود را به خاندان های باستانی ایران از جمله به اشکانیان می رسانیدند. در زمان امیر دیباج، فومن به تصرف مغولان درآمد. پـس از قـدرت یافتن دودمان صفوی و تصمیم شاه عباس به برچیدن حکومت های محلی، «خان احمد» (آخرین فرمانروای لاهیجان از دودمان آل کیا) و «محمد امین خان » آخرین فرمانروای فومن از دودمان آل اسحاق نیز از سپاه قزلباش شکست خوردند و سرتا سر گیلان زیر فرمان حکومت صفویه درآمد. در سال ۹۸۰ ه. ق به دستور شاه تهماسب صفوی مرکزیت گیلان از فومن به رشت که در آن زمان قریه ‌ای در فومنات بود واگذار شد و به تدریج دیگر مناطق فومنات اهمیت خود را از دست دادند. قیام جنگلی ها نیز از تولم آغاز شد و فومن، پناهگاه مهم میهن پرستان و آزادی خواهان شده بود. در دوران قاجاریه منطقه فومنات به شهرستان رشت ملحق شد و تا سال ۱۳۲۳ جزوی ازَ شهرستان رشت به حساب می‌ آمد که پس از آن به شهرستان فومنات تبدیل شد که شهرستان ‌های امروزی صومعه سرا، شفت و فومن را شامل می ‌شد و به مرکزیت شهر فومن بود. در ۱۶ آبان ۱۳۳۸ صومعه سرا و دهات توابع آن تحت نام شهرستان صومعه سرا از شهرستان فومنات جدا شده و نام شهرستان فومنات نیز به شهرستان فومن تغییر کرد. همچنین شفت نیز در سال ۱۳۷۴ از شهرستان فومن جدا شد. فومن قدیم دارای بازار بزرگ هفتگی به نام سه ‌شنبه بازار بوده است که آوازه آن حتی در آن زمان از مرزهای استان گیلان نیز فراتر رفته بود.

تقسیمات کشوری: شهرستان فومن طبق تقسیمات کشوری دارای دو بخش مرکزی و سردارجنگل می باشد و بخش مرکزی دارای چهار دهستان لولملن، رودپیش، گشت و گوراب پس بوده و بخش سردارجنگل دارای دو دهستان آلیان و سردارجنگل می باشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان فومن در جنوب غربی استان گیلان در 48 درجه و 51 دقیقه تا 49 درجه و 26 دقیقه طول جغرافیایی شرقی و 37 درجه و 01 دقیقه تا 37 درجه و 17 دقیقه غربی عرض جغرافیایی شمالی واقع شده است. فومن از شمال به شهرستان صومعه سرا، از جنوب و جنوب غربی به خط الراس سلسله جبال البرز (که مقسم المیاه کوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارم است)، از شمال غرب به ماسال (طالش) و از خاور به رشت محدود می‌ شود. فومن در ۲۵ کیلومتری غرب رشت قرار گرفته و حدود سه متر از سطح دریا پایین تر است.

آب و هوا: آب و هوای این شهر نیز همانند سایر نقاط جلگه ای گیلان، معتدل مرطوب خزری است.

مساحت: ۹۳۶ کیلومتر مربع

اقتصاد: برنجکاری، کشت چای و توتون و پرورش کرم ابریشم از فعالیتهای اصلی فومن است.

فرهنگ و آداب و رسوم: ساکنان فومن را گیلکها و تالشها تشکیل می دهند. اکثریت و جلگه نشینان این شهرستان گیلک ‌ها هستند و تالشان بیشتر در نواحی کوهستانی غرب شهرستان زندگی می ‌کنند. ترک‌ های آذربایجانی و کردها نیز که از مهاجرین هستند در برخی نقاط شهرستان ساکنند که زبان و فرهنگ مختص به خود را دارا می ‌باشند.

جمعیت: در سال ۱۳۸۳، جمعیت این شهرستان ۱۰۳٬۱۹۰ نفر بوده است.

زبان محلی: گیلکی، تالشی، ترکی، کردی

جاذبه های گردشگری: شهرستان فومن یکی از قطب ‌های گردشگری ایران است. از جاذبه‌ های دیدنی این شهرستان می‌ توان به شهرک تاریخی ماسوله، دژ قلعه رودخان و همچنین شهر تاریخی فومن اشاره کرد. همچنین چشم ‌اندازها، دشت ‌ها، رودخانه‌ ها و کوهستان‌ های بسیار زیبایی نیز در این شهرستان قرار دارند. فومن را به خاطر مجسمه‌ های زیادی که در آن وجود دارد به عنوان شهر مجسمه ‌ها نیز می ‌شناسند. همچنین از زیبایی های دیگر این شهر می توان به وجود درختان چنار بسیار زیاد در خیابان های آن اشاره کرد. این شهرستان با داشتن پیشینه تاریخی و مناظر زیبا هرساله میزبان گردشگران زیادی است.

سوغاتی و صنایع دستی: از سوغاتی ‌های معروف این شهرستان می‌ توان به کلوچه فومن، برنج، چای، توتون، مرکبات، صیفی جات، حصیر و گمج (نوعی ظرف گلی پخت‌ وپز غذا)، صنایع دستی اشاره کرد.

غذای محلی: انواع غذاهای استان گیلان مانند میرزا قاسمی، باقلاقاتق، مصرف ماهی و برنج به اشکال مختلف و.... در شهرستان فومن نیز رایج است.

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

راههای ارتباطی: فومن بر سر راه شهر تاریخی و زیبای ماسوله قرار دارد و به هیمن دلیل مسافران زیادی در آن توقف می کنند، توسعه راههای ارتباطی آسفالته فومن را به رشت، سراوان، پونل، ماسوله به ماجلان و شفت وصل کرده است.

منابع:
فرمانداری فومن
fa.wikipedia.org