نام: آستارا

وجه تسمیه: برخی نام آستارا را برگرفته از ترکیبی در زبان تالشی می ‌دانند. مطابق این نظریه، نام این شهر برگرفته از واژهٔ «آسته‌ رو» در زبان تالشی است. دربارهٔ وجه تسمیهٔ نام این شهر گفته شده که کاروانان و مسافران، زمانی که به این منطقهٔ مردابی و ساحلی می ‌رسیدند، ناچار به حرکت آهسته‌ تر می‌ شدند و واژهٔ آسته ‌رو (آهسته‌رو) تالشی به مرور تبدیل به آستارا شده ‌است.

استان: گیلان

تاریخچه: قدیمی‌ ترین مآخذی که در آن از آستارا یاد شده، کتاب حدود العالم (تألیف ۳۷۲ هجری) است؛ در این کتاب از شهر «استراب» نام برده شده که گویا در محل آستارای امروزی بوده‌ است. سرزمین گیلان در سدهٔ چهارم هجری از لاهیجان تا نزدیکی ‌های باکو را شامل می‌ شده و شامل ۸ ناحیه بوده که استراب یکی از این نواحی به شمار می ‌رفته‌است. آستارا به موجب عهدنامه ترکمانچای که در سال 1828 میلادی میان دولت ایران و روسیه منعقد گردید، به دو قسمت تقسیم شد؛ قسمتی از شهر که در شمال آستاراچای واقع است، به دولت روسیه واگذار گردید و این رودخانه به عنوان مرز میان دو کشور شناخته شد. در واقع دوران شکوفایی این شهر پس از انعقاد قرارداد عهدنامه گلستان و دو تکه شدن آستارای فعلی و آستارای آذربایجان صورت پذیرفت که منجر به شناخته شدن آستارا در بین مردم ایران و خارج از کشور به سبب موقعیت خاص اقتصادی، مرزی و دریایی شد. این منطقه تا مدتها اهمیت فرهنگی بیشتری نسبت به اهمیت اقتصادی داشت. با فروپاشی شوروی و تشکیل جمهوری آذربایجان، به سبب آمد و شدهای رسمی بین دو کشور اقتصاد و بازسازی مناطق توریستی و گردشگری آستارا رونق گرفت که به موازات آن چهرهٔ این شهر از حالت فرهنگی به حالت توریستی و اقتصادی بدل گشت. آستارا تا تقسیمات کشوری سال ۱۳۱۶ خورشیدی یکی از شهرهای استان گیلان تلقی می ‌شد که در همان سال با تصویب قانون تقسیمات کشوری جدید، به یکی از شهرهای شهرستان اردبیل در شرق استان آذربایجان شرقی تبدیل گشت. در سال ۱۳۳۶، آستارا با تأسیس فرمانداری، به یکی از شهرستان‌ های استان آذربایجان شرقی مبدل شد و از خرداد سال ۱۳۳۹ خورشیدی، دوباره به استان گیلان ملحق گردید و از دوره بیستم مجلس شورای ملی، دارای نماینده مستقل بوده است. آستارا به هیچ وجه چهره یک شهر مرزی را که با افکار مردم تداعی می ‌شود را ندارد، و یکی از بی تنش ترین و آرامترین مرزهای زمینی کشور در طول دهه‌ های گذشته به شمار رفته ‌است. این امر زمانی نمود می ‌یابد که خانه‌ های مردم آستارا در ۱۰ متری مرزها ساخته می‌ شود و کشاورزان در روستاهای مرزی نظیر کشفی در یک وجبی سیم خاردارها به کاشت برنج مشغول می ‌شوند.

اهمیت ویژه منطقه: آستارا مهم‌ ترین پل ارتباطی راهبردی میان ایران و جمهوری آذربایجان، دروازهٔ ورود به منطقهٔ قفقاز، دروازهٔ طلایی ورود به اروپا، دارای بزرگ‌ ترین صادرات کشور در زمینهٔ تجارت چمدانی، سومین مرز فعال کشور در زمینهٔ صادرات و واردات، یکی از قدیمی‌ ترین گمرکات کشور با بیش از ۲۰۰ سال سابقه، رتبهٔ نخست صادرات و بزرگ‌ ترین گمرک زمینی شمال کشور، از امن ‌ترین و پرتردد ترین مرزهای زمینی کشور، دومین منبع درآمد گمرکی استان گیلان و دارای بیشترین سهم ارزشی صادرات چمدانی در کشور است.  مرز آستارا، تقریباً تنها مرز امن و دست نخورده و بدون تنش ایران در حداقل ۸۰ سال گذشته‌ است که خود تأثیر بسزایی در امنیت اقتصادی و سیاسی این شهر دارد. آستارا نزدیک به ۳۷٫۵ کیلومتر مرز زمینی و با حدود ۱۵ کیلومتر مرز استراتژیکی دریایی در حساس ترین نقطه ممکن با دولت آذربایجان قرار دارد. آستارا تنها مرز زمینی استان و اتصال دهندهٔ گیلان به سرزمین ‌های قفقاز می‌ باشد علاوه بر مرز زمینی، مرز دریایی آستارا نیز به فعالیت خود در پاسداری از حوزهٔ آبی می ‌پردازد. آستارا در محل  تقاطع سه راه خشکی اصلی بازرگانی واقع شده و مبادلات تجاری بین بازار باکو و روسیه ، بازار اردبیل و آذربایجان، بازار رشت و ایران از این طریق انجام می گیرد.

تقسیمات کشوری: شهرستان  آستارا دارای دو بخش مرکزی و لوندویل است که شامل شهرهای آستارا، لوندویل و چهار دهستان حیران، ویرمونی، چلوند و لوندویل میباشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان آستارا از شمال با کشور جمهوری آذربایجان، از غرب با شهرستان نمین (استان اردبیل)، از جنوب با شهرستان تالش همسایه ‌است. همچنین از شمال به رودخانه مرزی آستاراچای، از جنوب به رود قره‌ سو و از غرب به کوه‌ های تالش محدود می‌ شود. در شمال این شهرستان رودخانه آستارا یا آستارا چای قرار  دارد که خط مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است و آستارا را به دو بخش آستارای ایران  و آستارای آذربایجان تقسیم می کند .

آب و هوا: با توجه به موقعیت جغرافیایی و ارتفاع از سطح  دریا و نزدیکی به کوهستانهای گردنه حیران و اقلیم کوهستانی از طرف دیگر، آب و هوای  مرطوب و معتدل آن اندکی خنک تر از مناطق پست جلگه ای دیگر نقاط استان گیلان است. میانگین دمای آستارا ۱۵٫۴ درجهٔ سانتی ‌گراد و کمینه دمای ثبت شده در این شهر، ۷٫۸- درجهٔ سانتی ‌گراد است.

مساحت: ۳۴۴ کیلومتر مربع

اقتصاد: از نظر اقتصادی می ‌توان گفت آستارا به هیچکدام از شهرستان‌های هم تراز خود شباهتی ندارد. وجود نقطه صفر مرزی با شوروی در زمان گذشته و جمهوری آذربایجان در حال حاضر و همچنین دارا بودن مرز آبی و خاکی با این کشور از جمله دلایل این ناهمگونی است. شغل اکثر مردم آستارا صادرات یا واردات کالا از آذربایجان و کشاورزی است. همچنین این شهرستان همه ساله به خصوص در فصل‌ های بهار و تابستان میزبان گردشگران بسیاری است که از شهرهای مختلف ایران و کشورهای قفقاز به این شهر مسافرت می‌ کنند. وجود بازارچه ساحلی، پاساژهای متعدد نیز باعث رونق وضعیت اقتصادی این شهرستان شده است. از دیگر فعالیتهای اقتصادی شهرستان زنبورداری است که از رونق زیادی برخوردار است. دامداری نیز در این شهرستان رایج است. صید ماهی از  طرف شیلات و صیادان آزاد یکی دیگر از منابع عمده درآمد مردم منطقه است.

پایانه ترانزیت: ترمینال ترانزیت آستارا دریچه ای مرزی برای وصل کردن اروپا، روسیه و کشورهای آسیای میانه به پایانه راه آهن آستارای آذربایجان در مرزهای ایران - آذربایجان به وسیله خط آهن است. همچنین ترمینال آستارا به عنوان محل ورود برای کالاهای حمل شده با کشتی از طرف اروپا و کشورهای آسیای میانه به کار می رود. این کالاها از طریق ایران به وسیله تریلرهای جاده ای به عراق ترانزیت می شوند. صادرات محموله های ایرانی به وسیله جاده به آستارا و از آستارا به روسیه و کشورهای آسیای میانه و اروپا با خط آهن از دیگر مزیت های ترمینال آستارا است. کالاها با راه آهن از اروپای غربی در مدت ۱۵ روز یا ظرف مدت ۱۰-۵ روز از روسیه و کشورهای آسیای میانه، به آستارا می رسند. از آستارا، به وسیله جاده، به مقاصد نهایی در ایران فرستاده می شوند.

محصولات: از محصولات مهم کشاورزی آن می ‌توان برنج، گندم، جو، ذرت، مرکبات و میوه‌ های دانه دار، کیوی، ازگیل، خرمالو، محصولات جالیزی و سبزیها را نام برد.

معماری: در گذشته تولید سفال سقف در آستارا بسیار رایج بود و شهر آستارا به «شهر بام ‌های سفالین» مشهور شده بود. سفال در تابستان عایق خوبی در برابر گرما بود و هنگام وزش باد شدید به صورت بادشکن عمل می ‌کرد و در زمستان هم برف ‌روبی آن آسان‌ تر بود. حتی در ساختمان برخی از امامزاده‌ های تاریخی منطقه با قدمت بیش از ۴۰۰ سال نیز از سفال استفاده شده ‌است. با وجود اینکه تا چند سال پیش، کارگاه‌ های تولید سفال سقف در آستارا به عنوان مهم‌ ترین منبع درآمد مردم مطرح بود، امروزه دیگر از آن کارگاه‌ ها اثری نیست.

فرهنگ و آداب و رسوم: نژاد مردم آستارا از نژاد اصیل کادوس ( کادوش ) می باشد و کادوسیان ایرانی الاصل بوده و از هزار و پانصد سال قبل از مسیح در این منطقه به طور اجتماعی زندگی می کردند و تا امروز زبان تالشی را از گزند روزگار حفظ کرده اند. ارتفاعات غربی نیز که دنباله سلسله جبال البرز به شمار می آید، به علت سکونت قوم کادوس سلسله جبال تالش شهرت یافته است و حتی قبل از آمدن آریایی ها کادوسی ها در این منطقه می زیسته اند. آداب و رسوم: در آخرین شب چهارشنبه سال اگر چیزی از وسایل و اثاثیه خانه (مخصوصاً الک) چنانچه در نزد همسایه باشد فوراً پس گرفته می شود و تا غروب آفتاب به خانه بر می گردانند و عقیده دارند که چنانچه اشیاء امانت تا غروب به خانه بر نگردد برای صاحب اشیاء در سال جدید بد شگون خواهد بود. همچنین پانزده روز به عید مانده دسته های نورشید (مخفف نوروز شده می باشد و معنی خورشید نو را می دهد) در کوچه ها راه افتاده و می خوانند : (نورشید شد، نورشید شد، عالم بابا فیروز شد، باشد مبارک نوروز ) و به این شیوه از مردم و صاحبخانه ها عیدیانه (عیدی) که شامل پول، تخم مرغ، برنج و سایر چیزها است، دریافت می کنند.

جمعیت: در سال۱۳۹۰ شهرستان آستارا دارای جمعیتی بیش از ۸۵۰۰۰ نفر بوده است.

زبان محلی: جمعیت غالب مردم این شهرستان به ترکی آذربایجانی صحبت می ‌کنند. گرچه در مناطق کوهپایه ای شهرستان نظیر عنبران محله به زبان تالشی سخن میگویند.

جاذبه های گردشگری: از جاذبه‌ های طبیعی گردشگری آن می ‌توان به تالاب استیل، آبشار لاتون، تله کابین حیران، گردنه حیران، ساحل صدف و ارتفاعات سرسبز و جنگلی آن که همه ساله مسافران و گردشگران زیادی را به خود جذب می ‌کند اشاره کرد. اکنون قدیمی ‌ترین بنای منطقه متعلق به دوره ایلخانی بوده و تعداد دیگر از آثار دوران صفویه و قاجاریه این بنای کهن را همراهی می ‌کنند. شایان ذکر است که بناها و آثار دوران اسلامی منطقه شهرستان آستارا اکثراً شامل قبور قدیمی و بقاع و آرامگاه‌ هایی هستند که در دامنه کوه‌ ها و جنگل‌ ها به صورت متروک و برخی بدون تاریخ و بنا واقع شده‌ اند و از لحاظ فیزیکی وضعیت مناسبی ندارند.

بازارهای آستارا: در شهرستان آستارا بازارهای متعددی وجود دارد که در این بخش به تعدادی از آنها اشاره میکنیم: بازار بزرگ ساحلی آستارا (بساط): این بازار به عنوان یکی از مراکز مهم تجاری گیلان به شمار می‌ رود، که از سال ۱۳۶۸ پس از بازگشایی مجدد مرز ایران با کشور تازه استقلال یافته جمهوری آذربایجان با نام «بساط یا تخته بازار» رونق گرفت و مشهور شد. در بازار بزرگ ساحلی آستارا بالغ بر ۱۵۰۰ مغازه موجود است که سهم بسزایی در اقتصاد این شهر ایفا م ی‌کند. روبروی بازار بزرگ ساحلی از پل فارابی تا پارکینگ بازار بزرگ ساحلی، پاساژها، بازارها و مجتمع ‌های تجاری متعددی قد علم کرده‌اند؛ که با این وجود می ‌توان تعداد مغازه‌ های بازار بزرگ ساحلی آستارا را به انضمام ۲۸ پاساژ، بازار و مجتمع تجاری مذکور به چیزی در حدود ۲۵۰۰ مغازه تخمین زد. مجموعه بازارهای نور:  پس از بازار بزرگ ساحلی، مجموعه بازارهای نور از مهمترین و معروفترین بازار های آستارا میباشد. این بازار که در مرکز شهر آستارا واقع شده‌ است بیش از پنجاه سال قدمت دارد و پاساژها و بازارهای مدرن متعددی در آن احداث شده ‌است. از پاساژها و مجتمع ‌های مجموعه بازارهای نور می ‌توان پاساژ نور، پاساژ بزرگ رضا، بازار بزرگ عمیدی، پاساژ وصلی، پاساژ حیدرزاده، مرکز خرید ایده‌آل و بازار روس را نام برد. پاساژ ولیعصر: پاساژ ولیعصر اواخر دهه ۷۰ شمسی در خیابان شهید نادر حاجی عباسی (مرکز شهر) احداث شد. پاساژ سیدان: پاساژ سیدان روبروی بانک توسعه صادرات ایران شعبه آستارا پس از راه ‌اندازی پاساژ ولیعصر افتتاح شده است. این پاساژ از لحاظ قوانین در نوع خود منحصربه ‌فرد است، زیرا مغازه ‌ها در طول روز نباید به هیچ وجه بسته شوند و ساعت ورود و خروج مغازه داران از سوی مدیریت پاساژ  تعییین می‌ شود. اکثر اجناس مغازه داران به مانند پاساژ ولیعصر درجه یک بوده از کشورهایی نظیر ترکیه و جین خریداری می ‌گردد. پاساژ ایده آل: پاساژ ایده‌آل در خیابان شهید نادر حاجی عباسی در مجاورت پاساژ ولیعصر، پس از راه‌ اندازی پاساژ ولیعصر و سیدان احداث شد.

سوغاتی و صنایع دستی: کلوچه ویژه آستارا (شور چرگی)، شیرینی بیشی رضاپور، عسل گردنه حیران، رب ازگیل، به، انار، آلوچه محلی، دوشاب محلی، گلیم، تورماهیگیری، ماهی، سیر و پیاز شیرین، یمیش یا همان خربزه محلی و...

غذای محلی: لونگی از معروف‌ ترین غذاهای شهر آستارا محسوب می ‌شود که در هنگام پذیرایی از مهمانان خود سعی در پختن این غذا دارند. در چیله گئچسی (به فارسی: شب یلدا) و همچنین عید نوروز و چهارشنبه سوری این غذای محلی آستارایی در بیشتر خانه‌ ها پخت می ‌شود. چغرتما، باستیرما و بورانی پلو از دیگر غذاهای معروف و محلی خاص آستارا به شمار می ‌آید.

مسیرهای ارتباطی: راه جنوبی آن به بندر انزلی و رشت، راه شمالی آن به آستارای جمهوری آذربایجان و باکو و راه غربی آن نیز که از گردنهٔ حیران می‌ گذرد، به اردبیل و تبریز منتهی می‌ شود.

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
fa.wikipedia.org
touristeastara.com
zafarmand.ir
my-gilan.blogfa.com