نام: علی آباد کتول
واژه شناسی، وجه تسمیه: کتول از دو واژه اوستایی کته (KATA) و اول (UL) تشکیل شده است. کته به معنای جا و مکان، و اول به معنای شیب، دره و گودال می باشد؛ و کتول به مجموعه آبادیهایی گفته می شود که در درون دره و کوه قرار دارند. در زبان پهلوی نیز کلمه کتول از دو واژه کت KAT به معنای جا و مکان، و اول UL به معنی به بالا یا سوی بالا و بلند بکار می رود و کتول نیز به مجموعه آبادیهایی گفته می شود؛ که در درون دره و شیب واقع شده باشند؛ و این واژه دارای معانی و تعاریف گوناگونی است.
استان: گلستان
تاریخچه: شغال تپه كهن ترین استقرار بشر در شهر علی آباد می باشد كه در مركز این شهر قرار گرفته و به دوران تاریخی تعلق دارد. با انجام عملیات بررسی و شناسایی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان گلستان تاریخ علی آباد کتول ۷۰۰۰ سال برآورد شده است. همچنین در این منطقه محوطه، تپه و بناهای تاریخی شناسایی شده اند که متعلق به دوران اسلامی هستند و شامل ۴ حمام، یک بنای مسکونی یک پل و یک آسیاب آبی است. بیشترین آثار شناسایی شده در بخش جلگه ای شهرستان کتول قرار دارد. «كتول» نام يك طايفه مي با شد و اين نام بعد از مهاجرت عده اي از امراء و بزرگان لشكري سيستاني به اين منطقه در اواخر دوره صفويه رايج گرديد. چنانكه قسمتي از قشون استرآباد را در زمان شاه طهماسب دوم دسته كتول تشكيل مي داد. در اوايل دوره قاجاريه كتول به 18 تيره اصلي تقسيم مي گرديد. در دوران ناصرالدين شاه، كتول يكي از 6 بلوك ناحيه استرآباد بود.علي آباد فعلي همزمان با سكونت و حاكميت علي محمد خان به لحاظ اقتصادي و اجتماعي توسعه فزاينده اي يافت. اين شهرستان در سال ۱۳۵۷ از شهرستان گرگان جدا و مستقل گرديد.
تقسیمات کشوری: برپايه آخرين تقسيمات كشوري شهرستان علي آباد شامل دو شهر علي آباد و فاضل آباد، دو بخش مركزي و كمالان، چهار دهستان ( كتول، زرين گل، شيرنگ عليا و استرآباد ) و 68 روستا است.
موقعیت جغرافیایی: اين شهرستان در حدود 40 كيلومتري شرق شهرستان گرگان واقع شده و از شمال به شهرستان هاي آق قلا و گنبد كاووس، از جنوب به استان سمنان و رشته كوههاي البرز، از شرق به شهرستان راميان و خان ببين و از غرب به شهرستان گرگان محدود است.
آب و هوا: آب و هواي اين شهرستان با توجه به موقعيت طبيعي آن شامل معتدل خزري، سرد كوهستاني و نيمه بياباني است.
مساحت: حدود ۱۱۶۳ کیلومتر مربع
کوهها: ارتفاعات آن در جنوب شهر علي آباد قرار داشته و مهمترين آنان كوههاي شاهوار، چلچلي، زردكمر وزيلان است.
رودها: رودهاي بزرگ و كوچكي در اين شهرستان جاري هستند. رودهاي زرين گل، كبودوال، محمدآباد و جادره از مهمترين رودهاي علي آباد مي باشند. كه تمامي آنها به رود گرگان مي ريزند و سپس روانه دریای خزر میشوند.
پوشش گیاهی: اين شهرستان درحدود 90 هزار هكتار جنگل با گونه هايي از درختان نمدار، توسكا، بلوط دارد.
کشاورزی: كشاورزي ركن اصلي درآمد مردم این شهرستان را تشكيل مي دهد. و محصولات اين ناحيه شامل پنبه، دانه هاي روغني، توتون و صيفي جات است.
فرهنگ و آداب و رسوم: مردم علی آباد کتول اکثرآ از بومیان استان و قومیت های کتولی،ترک های زنجانی و سیستانی،،نیشابوری، کاشمری، سبزواری و فندرسکی هستند. عدهای از اهل تسنن ترکمن و بلوچ و حدود ۱۰ تا ۲۰ خانوار ارمنی که ازروس های مهاجر هستند و به مالقان مشهورند نیز در این شهرستان زندگی می کنند.
جمعیت: 124875 نفر
زبان محلی: کتولی گویشی از زبان مازندرانی است و گویش فندرسکی برگرفته از بخش فندرسک است. اقوام ساکن این شهرستان نیز به گویش خود سخن میگویند.
جاذبه های گردشگری: از مراكز مهم باستانی و گردشگری این شهرستان می توان به آبشار و پارك جنگلی كبودوال، دهكده های ییلاقی (افراتخته، زرین گل و سیاه مرزكوه و...) رودخانه زرین گل، دهنه محمد آباد، امام زاده الازمن، معصوم آباد، نرگس تپه و نوران گلین تپه اشاره نمود.
سوغاتی و صنایع دستی: از صنایع دستی این شهرستان می توان به قالی بافی، نمد مالي، بافت پارچه های ابریشمی و پشمی، خورجین دوزی و چادر شب بافی اشاره كرد. لباس محلی، صنایع دستی چوبی، نان سنتی، دستمال و چادر ابریشمی سوغات این شهرستان هستند.
غذای محلی: ترشو (نوعی آش)، سلف خورشت، بابتو (نوعی شیرینی)، خاکی (نوعی تنقلات)، کندس او (عصاره میوه جنگلی کندس یا ازگیل وحشی)، ترشی آلو گاوی و...
بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان
منابع:
فرمانداری علی آباد کتول
شهرداری علی آباد کتول
fa.wikipedia.org
katoul-afraz.persianblog.ir