نام: قلعه گنج

وجه تسمیه: از آنجایی که قلعه گنج در گذشته به کلات گنج معروف بوده و بعضی از طوایف این منطقه به کلات گنجی معروف هستند، می ‌توان چنین پنداشت که مردمان این نواحی در گذشته صاحب قنات ‌ها، گنج‌ ها، نعمت‌ ها و آبادانی ‌های فراوان بوده‌ اند؛ بنابراین همان ‌طور که از اسمش پیداست سرزمین حاصل خیز و پردرآمدی است و در آن کشت انواع محصولات گرمسیری متداول است.

نام قدیمی: خیال قفص

استان: کرمان

تاریخچه: در حال حاضر در جای جای تاریخ شواهدی از اقوام ساکن در این شهرستان بدست می‌آید، آثار بدست آمده از این منطقه نشانگر قدمت و تمدنی بیش از ۵۰۰۰ سال است. این شهرستان را می ‌توان از نظر تاریخی جزء نواحی غربی کران دانست و علاوه بر این از قرون قدیم تا امروز قلعه گنج جزء برکات رودبارجنوب محسوب می‌ شود، از آنجایی که ساکنان این شهرستان کوچ و قفص هستند در بسیاری از کتابهای تاریخی این شهرستان به خیال قفص معروف بوده است.

تقسیمات کشوری: این شهرستان دارای ۳۹۰ پارچه آبادی و روستا است و دو بخش (مرکزی، چاه دادخدا) و ۵ دهستان (قلعه گنج، سرخ قلعه، چاه دادخدا، رمشک، مارز) دارد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان قلعه گنج در جنوب استان کرمان به فاصله ۴۰۰ کیلومتری از مرکز استان واقع شده است و بین ۳۲ º۲۷ درجه عرضی و ۵۴ º۵۷ و ۵۰ º۵۷ درجه طول جغرافیایی قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به شهرستان کهنوج از جنوب به شهرستان ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان از غرب به شهرستان منوجان و بندر جاسک در استان هرمزگان از شرق به شهرستان رودبار جنوب محدود است.

آب و هوا: این منطقه دارای آب و هوای نیمه مرطوب و اقلیم بیابانی می‌ باشد. بارندگی ‌های این منطقه عموماً تحت تأثیر دو تودهٔ پرفشار و کم فشار است که همه ساله در تابستان از سوی اقیانوس هند (باران ‌های موسمی) و در زمستان از سوی دریای مدیترانه اند که بعضاً سیل آسا هستند. حداکثر دما در تابستان ۵۲ و حداقل دما در زمستان ۲ درجه می ‌باشد.

مساحت: ۱۴۲۰۰ کیلومتر مربع

ارتفاعات: ارتفاعات دستجرد با ارتفاع ۱۴۰۰ متر در ۱۰ کیلومتری غرب شهرستان. ارتفاعات کشیت با ارتفاع ۱۰۰۰ متر در ۱۵ کیلومتری غرب شهرستان. ارتفاعات بشاگرد با ارتفاع ۲۱۰۰ متری در ۱۰۰ کیلومتری جنوب شهرستان. ارتفاعات پایی میخ با ارتفاع ۶۰۰ متری در ۱۴ کیلومتری جنوب شرق شهرستان.

رودها: هلیل رود که از کوهستان هزار و ارتفاعات جبالبارز سرچشمه می ‌گیرد و به هامون جازموریان می ‌ریزد. رودخانه پاسبین از کوه ‌های ده در و اسلام‌ آباد سرچشمه می ‌گیرد و به هامون جازموریان می ‌ریزد. رودخانه سورگاه که از از کوه‌ های درباغ سرچشمه و به هامون جازموریان می‌ ریزد. رودخانه رمشک که از ارتفاعات رمشک سرچشمه می ‌گیرد. لازم است ذکر شود که هیچگونه رودخانه دایمی در این شهرستان وجود ندارد و همه فصلی می‌باشند.

پوشش گیاهی: مناطق جنگلی به طول ۲۵۰ کیلومتری در شمال شرقی قلعه گنج از روستای آهوان شروع و تا جلگه چاه هاشم، دلگان، رودبار و جازموریان منتهی می ‌شود.

محصولات: محصولات عمده شهرستان را گندم، جو ،کنجد، لوبیا ، ماش، ذرت، هندوانه، گوجه فرنگی، خیار و مرکبات و خرما تشکیل می ‌دهد.

فرهنگ و آداب و رسوم: این شهرستان شدیدا وابسته به امور طایفه‌ ها می ‌باشد. غالب جمعیتی که هم اکنون در این ناحیه زندگی می ‌کنند فارس، بلوچ، عرب، بختیاری و پرتغالی هستند. زنان عمدتاً پوشش بندری و بلوچی دارند. در برخی از رسوم مردم قلعه گنج، آداب باستانی زرتشتی دیده می ‌شود.

جمعیت: ۷۶،۳۷۶ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: مردم به زبان فارسی، بلوچی و گویش محلی خود صحبت می‌ کنند که این گویش محلی نسبت به سایر شهرهای همجوار خود تفاوت اندکی را دارا است. گویش محلی این شهرستان تلفیقی از زبانهای پارسی، بلوچی و گویش ‌های بندری و بختیاری است.

جاذبه های گردشگری: شهر پنج هزاره رمشک، شهر حیدر در زیردامنه مارز، تپه تاریخی کلات مالک، تپه تاریخی تم سرخ در چهل منی و آثار باستانی در حاشیه ارتفاعات شهرستان. قلعه گنج همانطور که از نامش پیداست قلعه ها و حصارها بسیاری داشته و دارد. جاذبه های طبیعی آن نیز عبارتند از : دره کشیت، دره در باغ در کوههای دستگرد و انتهای کوههای کهنوج با شیب تند، دره رمشک در قسمت انتهای جنوب شرقی رشته کوه بشاگرد، رودخانه کریشگ، رودخانه پیم جان، تنگ سم سیلی، روستای پشت سر و شهکهان.

سوغات: گندم، ذرت، صیفی جات، مرکبات، خرما

غذای محلی: غذاهای گیاهی از قیبل شهم (درخچه ای در کوه) سلموگ، پیمازوک، زیر (در قدیم رایج بود) مندو، شلک و سمسیل (به عنوان سبزی استفاده می شد) پن پورگ، کلا لنج (کلام پوک همان قارچ). غذاهایی که با خرما درست می شوند (حلوا، چنگال (نونی وباتجگی)، مدل، کاکل (کنجد و خرما)، دوشو مستوک. انواع غذهای دیگر مثل یو پلپل ک، کاتوغ (یاکتگ نخود یاسیب زمینی) لچ.  انواع نان محلی شامل قرسک، تنکی، کودمی، تاوی

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
fa.wikipedia.org
galehganj.persianblog.ir
kermansouth2.persianblog.ir
ghaleganj20.blogfa.com