نام: شهرستان سنندج

وجه تسمیه: نام سنندج دگرگون شدهٔ سنه ‌دژ است و سنه دژ نیز دگرگون شده نام سینه دژ بوده  و به دلیل واقع شدن در وسط و مرکز یا سینه دژ کوههای آبیدر و رشته کوه زاگرس  به این نام خوانده شده است.

نام قدیمی: سنه

استان: کردستان

تاریخچه: سنندج (سنه یا سنه ‌دژ) که از شهرهای کهن و مقدس است  به آیین مهر و زردشت در این بخش از ایران مربوط میشود. ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت دارد. سنه پیش از سال ۱۰۴۶ هجری قمری روستای کوچکی بود که طایفه‌ای به نام زرین کفش درآنجا زندگی میکردند. تاریخ نگاران نیای این خاندان را که به لهجهٔ کردی «کوش زرین» گفته م ی‌شود را به طوس نوذرپهلوان نامدار شاهنامه نسبت می‌ دهند. شهر سنندج را به علت واقع شدن در دامنهٔ کوه، در قدیم سنه می ‌خواندند و چون قلعه آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنه ‌دژ (قلعه‌ای در پای کوه) می ‌نامیدند که کم‌ کم به سنندج بدل شد. ژاک دمورگان که در اواخر سلطنت ناصرالدین‌ شاه به ایران آمده، همه جا از این شهر با نام سنه یاد کرده ‌است. شهر جدید سنندج در دوره صفوی و در روزگار شاه‌ صفی در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمان‌ خان اردلان پایه‌ گذاری شد. نام سنه به احتمال زیاد از ریشه اوستایی گرفته شده است. تا قبل از دوره قاجار ازاین شهر به عنوان سنه یاد می شده است اما بعد از این دوره به سنندج تغییر نام یافت. منطقه سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت حکام موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان می‌ رسانیدند. خانواده اردلان، به جز یک وقفه کوتاه، در سراسر دوره صفوی قدرت را در دست داشتند. از سال ۱۲۱۴ تا ۱۲۴۰ هجری قمری «امان‌الله خان اردلان» (کبیر) پسر «خسروخان» در سنندج حکومت کرد که در این مدت اصلاحات زیادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج به عمل آمد. در دوره پهلوی اول سنندج بخشی از استان پنجم (استان کرمانشاهان) بود. از سال ۱۳۴۰ به بعد استان کرمانشاه، به استان کردستان و استان کرمانشاهان تقسیم شد و سنندج مرکز سیاسی و اداری استان کردستان و مهمترین و بزرگترین شهر استان جدید التاسیس کردستان بود.

تقسیمات کشوری: سنندج دارای دو شهر و سه بخش است. شهرهای سنندج و شوشه و بخشهای مرکزی، کلاترزان و سیروان.

موقعیت جغرافیایی: این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف، از سمت جنوب به کوه سراج الدین، محدود شده ‌است. سنندج در موقعیت ۱۴ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد.

آب و هوا: سنندج آب و هوای سرد و نیمه‌ خشک دارد. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. حداکثر دما در تیر حدود °۴۴ و حداقل آن در بهمن، °۱۳٫۵- درجهٔ سانتی‌گراد است.

مساحت: ۶/۳۶۸۸ هکتار

ارتفاع از سطح دریا: سنندج در ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متری از سطح دریا واقع شده است.

کوههای اطراف: مهم‌ترین قلل این شهرستان عبارتند از: آبیدر، سلطان سراج الدین، آوالان در جنوب سنندج، شاه نشین در ژاوه رود، کوه کوچک در جنوب غربی و کوه چرخ لان در جنوب غربی سنندج.

رودخانه ها: رود قشلاق به طول ۹۵ کیلومتر از سه کیلومتری مشرق سنندج عبور می ‌کند.

وضعیت اقتصادی: صنایع کارخانه‌ای نساجی، کفاشی، چرم‌ سازی، تولید شیر پاستوریزه، کاغذ سازی، تولیدات شیمیایی، تولیدات برق و الکترونیک و فلزی، تولیدات کانی غیر فلزی، فراورده‌ های غذایی و داروسازی از جمله صنایع شهرستان سنندج هستند. در این شهرستان معادن زیادی نیز وجود دارد که به علت مرغوبیت جنبه صادرات دارند. کشاورزی و دامپروری نیز از منابع درآمد مردم منطقه بشمار میرود.

فرهنگ و آداب و رسوم: مردم سنندج نیز مانند دیگر مردمان کُرد جشن‌های چهارشنبه سوری و نوروز را به عنوان جشن ملی و باستانی برگزار میکنند.. از آیین ‌های سالانه که در سنندج برگزار می ‌شود عاشورا است که در بین مردم سنندج به روز قتل معروف است. در این روز شهر تعطیل شده و مردم شیعه و سنی در آن شرکت می ‌کنند. از دیگر جاذبه‌ های شهر سنندج مراسم عرفانی دراویش است که به صورت هفتگی در برخی تکایای آن اجرا می شود و گردشگرانی از این مراسم دیدن می ‌نمایند.

جمعیت: در سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهر ۳۷۳٬۹۸۷ نفر بوده است.

زبان محلی: زبان مردم، کردی سورانی اردلانی است.

معماری: سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت ‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی و با ارزش برخوردار است و بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن هنوز باقی ‌است. این شهر دارای محدودهٔ بافت تاریخی فرهنگی با وسعتی معادل ۱۱۲ هکتار است. بخش های زیادی از شهر سنندج برروی تپه ‌ها واقع شده است. وضعیت توپوگرافی شهر و کوه‌ های اطراف آن باعث گردیده‌ که شهر به صورت طبیعی در یک دره نسبتاً مسطح محصور شود و در جهات دیگر گسترش پیدا کرده‌ است. همچنین شکل گیری شبکه معابر و خیابان ‌های اصلی و فرعی، کوچه‌ ها و محلات بر حسب شیب زمین میباشد. اغلب کوچه‌ ها باریک و پر پیچ و خم و پله ‌ای می ‌باشند.

خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: محله‌های «شمال شهدا»، «پیرمحمد و بهارمست»، «گلشن»، و «چم حاجی نسه»

جاذبه های گردشگری: از عمارت و خانه‌ های تاریخی شهر سنندج می ‌توان به عمارت خسروآباد، موزه سنندج، عمارت مشیر دیوان، عمارت امجدالاشراف، عمارت وکیل الملک، عمارت احمدزاده، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، عمارت ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام، عمارت ملک التجار، مجموعه عمارت شیخ محمد باقر غیاثی، عمارت سالار سعید (موزه سنندج)، عمارت آصف وزیری (خانه کرد)، خانه پیر مرادی، خانه معمار باشی، خانه آیت‌الله شیخ محمد مردوخ کردستانی، خانه گله داری و خانه مجتهدی اشاره کرد. مشهورترین و تاریخی ترین بازارهای سنندج عبارتند از بازارتاریخی سنندج و بازار سرتپوله. بازار سنندج در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال ۱۰۴۶ ه. ق همزمان با مرکزیت شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلان‌ ها ساخته شده است. از حمام ‌های تاریخی سنندج می‌ توان به حمام شیشه، حمام خان، حمام صلاحی، حمام عبدالخالق، حمام عمارت آصف، حمام عمارت ملالطف الله شیخ الاسلام، حمام وکیل الملک، اشاره کرد. پل تاریخی قشلاق واقع در شرق سنندج، بر روی رودخانه قشلاق ساخته شده که از آثار دوره صفویه و زندیه است. از جاذبه های طبیعی این شهر میتوان پارک جنگلی آبیدر در غرب سنندج را نام برد.

افراد سرشناس: مستوره اردلان، سید علی‌اصغر کردستانی خواننده، کامکارها،

سوغاتی: شیرینی های سنتی سنندج مانند شیرینی کنجدی، بادام سوخته و آدامس سقز از سوغات این شهر هستند. تخته نرد سنندج نیز از سوغات های معروف آن است.

غذای محلی: خورشت ریواس، شکلینه، قایرمه، آش عدس بلغور، خورشت تره کردی، آش دانه کولانه، آش پرپوله، که لانه، برونشین، سه نگه سیر و..

صنایع دستی: انواع قالی و قالیچه ، گلیم ، تخته نرد و شطرنج سنندج شهرت و اعتبار جهانی دارد. شهر سنندج یکی از مراکز مهم قالی‌ بافی ایران است که قالی‌ های آن به صورت بسیار ظریف و تک‌ پود با گره متقارن بافته می‌ شود.

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 3285725 0873

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

---

---

منابع:
میراث فرهنگی استان کردستان
fa.wikipedia.org
eneshat.com