نام: دهگلان

وجه تسمیه: چون در هنگام بهار گلهای زرد و سفید به طور وسیع در محل فعلی دهگلان و روستاهای اطراف می روئیده لذا نام آن را ده (آبادی) گلان (گلها) یا به عبارت دیگر آبادی گلها نامیده اند.

نام قدیمی: دیولان (دیولان از ترکیب دو کلمه (دیو) به معنی خدا (دیو یکی از واژه های کهن است و قدمت آن به دوران آریاییان می‌رسد)، و (لان) به معنی جایگاه که معنی کلی (دیولان) جایگاه خدا می باشد.)

استان: کردستان

تقسیمات کشوری: این شهرستان شامل دو بخش به نام های ( مرکزی وبلبان آباد )، پنج دهستان به نامهای ( ئیلاق شمالی، حومه، قروچای، سیس وئیلاق جنوبی)، دو شهر دهگلان و بلبان آباد میباشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان دهگلان از شمال به شهرستان های بیجار ودیواندره، از شرق به بخش مرکزی شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان های کامیاران و سنقر کلیایی و از غرب به شهرستان سنندج محدود می شود. این شهرستان بین 35 درجه و1 دقیقه تا 35 درجه و 39 دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا و 47 درجه و 7 دقیقه تا 47 در جه 36 دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ واقع شده است.

آب و هوا: دارای زمستان ‌های بسیار سرد و تابستان‌ های با هوای دلنشین و معتدل است. بطور کل آب وهوای کوهستانی دارد.

مساحت: ۲۰۵۰ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۹۰۶ متر

کوهها: شیدا، خسرو کش و عبدالرحمن

رودها: دهگلان، چرخه بیان، تروال و میرکی

محصولات: گندم، جو، ذرت، آفتابگردان، سیب زمینی، نخود، پیاز، دانه های روغنی و ...

فرهنگ و آداب و رسوم: حدود 85% از ساکنین این شهرستان از اکراد گوران و بقیه از مهاجران ایلات، بیلوند، شیخ جعفری و... هستند که با تاثیر پذیری از مراودات و ارتباطات فرهنگی تا حدودی آداب ورسوم خویش را حفظ نموده اند که مهمترین این شاخصه های فرهنگی باقیمانده را در ازدواج، عزاداری، مراسم آیینی و آمد و شدهای خانوادگی می توان دید از جمله این آداب می توان به موارد زیر اشاره کرد که در نوروز رایج هستند. مثلا جوانان به صورت دسته جمعی در غروب آخرین شب سال به پشت بام ها می روند و شال ابریشمی را از دودکش یا ایوان پشت بام ها آویزان می نمایند و هر خانواده پیشکش و هدیه سال تازه اش را که نشانگر بخشش و برکت است در گره پایین شال گذاشته و آن را تکان می دهد تا شال را بالا بکشند. این هدیه معمولاً شامل گردو، کلوچه های محلی، تخم مرغ های رنگی، سکه و... می باشد. بازی هیلکه ماران نیز در ایام نوروز رایج است. هیلکه در زبان کردی همان تخم مرغ است که معمولاً در این منطقه در اویل نوروز آن را به رنگ ها و نقش های زیبا در می آورند وآن را به رسم هدیه روی سفره ها می چینند یا به بچه ها می دهند. در روزهای اول سال بچه ها تخم مرغ های هدیه ای را در یک بازی به نام «هیلکه ماران» بهم می کوبند. برگزاری مراسم عزاداری نیز در دهگلان و علی الخصوص در روستاها از تشریفات خاصی برخوردار است بدین معنی که پس از فوت متوفی مخصوصاً اگر از افراد سرشناس و با نفوذ باشد در وسط میدان آبادی یک کرسی نهاده و کلیه البسه شخص متوفی را روی آن در معرض دید عموم می گذارند، در این مراسم که اصولاً از کلیه دهات اطراف دعوت بعمل می آید و یا خود به صورت گروهی و از صبح روز بعد از فوت حضور می یابند، صاحبان عزادار میدان ده به صف ایستاده و مدعوین پس از رسیدن به محل با نظم و ترتیب خاصی با صاحبان عزادار دست بلند کرده و در این مراسم از دام وحشم باقی مانده از شخص فوت شده بهترین آن را ذبح و گوشت آن را در این پذیرایی ها به مصرف می رسانند.

جمعیت: ۶۲۸۴۴ (سال ۱۳۹۰)

زبان محلی: کردی

جاذبه های گردشگری: سند سنگ‌ سیاه باشماق، کوه سلطان سرج، کوه شیدا، روستای گزگزاره و...

سوغاتی و صنایع دستی: فرش، جاجیم و گلیم

غذای محلی: دوینه و شه لمین، آبگوشت، که لانه، ساوار، گردول،ترخینه، هتیمچه ، شل کینه، آش دوغ مخصوص کردستان و ... از غذا های سنتی هستند

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
فرمانداری دهگلان
fa.wikipedia.org
kurdtoday.ir