نام: نهاوند

واژه شناسی و وجه تسمیه: بنابر پژوهش‌ های پاره‌ای از زبانشناسان ایرانی، واژه نَهاوند به معنی شهر یا آبادی قرار گرفته در پیشِ رو است، زیرا «نَها» در زبان ‌های ایرانی به معنی پیش و وند از فعل کهن «وندیدن» به معنی نهادن گرفته شده ‌است. بنابراین نهاوند یعنی «نهاده در پیش رو». به گفته برخی دیگر از صاحبنظران نهاوند کنونی همان << نوح آوند>> بوده که به گفته آنان محل به گل نشستن کشتی حضرت نوح بوده است. به گـفـته ملک الشعرای بـهـار در عـصـر سلـوکی نهاوند استان بزرگی بوده کـه بـه لـحـاظ سـکونت داشتن ملکه لائودیسه در این شهر به آن لائودیسه هم گفته شده است. نهاوند به گفته برخی پژوهش گران تاریخ ایران به معنی شهر جلو یی و شهر دماوند به معنی شهر عقبی از سمت مغرب زمین می باشد. در نقشه های ایران قدیم و در زمان ساسانیان نهاوند را به صورت nihavand نوشته اند که در همسایگی شهر دیناور و مای و همدان قدیم بوده است.

نام قدیمی: واژه نهاوند در زمان های مختلف و از زبان های متفاوت، به صورت های مختلفی تلفظ شده است که از جمله‌ آنها می توان به: نوح اوند، نیماوند، اینهاوند، نیوهاوند، نیاوند و نیهاوند اشاره کرد. در عصر مادها به نهاوند، نهاوند ماد هم گفته شده است.

استان: همدان

تاریخچه: سفالینه هایی که از تپه گیان بدست آمده، مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. برخی از مورخان نهاوند را محل پهلو گرفتن کشتی نوح می ‌دانند و به استناد تحقیقات باستان ‌شناسان در تپه گیان نهاوند، از پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح تا هزاره اول قبل از میلاد قومی در این منطقه زندگی می کرده که تمدنی شبیه تمدن بین النهرین داشته و بعدها به دست اقوام دیگر از بین رفته اند. شهر نهاوند مقارن انقراض هخامنشیان در حمله اسکندر مورد تاخت و تاز قرار گرفت ولی به کمک دژ و باروهای محکم در امان ماند. سلوکیان پس از فتح آن مدتی در آنجا اقامت داشتند اما در دوره فرمانروایی اشکانیان اوضاع شهر نهاوند به درستی معلوم نیست ولی در دوره ساسانیان، یزگرد سوم دژ محکمی در آن بنا کرد که تابستان ‌ها را در آن به سر می‌ برد. در این زمان نهاوند از نظر سوق‌الجیشی یکی از نقاط مهم محسوب می ‌شد و در حمله اعراب به ایران، سپاهیان عرب با مقاومت سپاهیان ایران در نهاوند روبرو شدند. در زمان ملکشاه سلجوقی، خواجه نظام‌الملک که برای بازدید از نظامیه بغداد راهی این شهر بود، بین راه به دست یکی از فداییان اسماعیلیه به قتل رسیده که از این رو گفته می ‌شود مقبره او در شهر نهاوند است. در دوره قاجار، ناصرالدین شاه ضمن بازدید از این شهر دستور داد تا قلعه نهاوند را که اثری تاریخی محسوب می ‌شد، خراب و ویران کنند. این شهرستان در سال ۱۳۲۰ با تصویب دولت بعنوان شهرستانی از استان همدان شناخته شد.

تقسیمات کشوری: شهرستان نهاوند دارای ۴ بخش شامل: بخش مرکزی و خزل و زرین دشت و کیان و۱۳ دهستان شامل: شعبان، طریق الاسلام، گاماسیاب، فضل، گرین، کیان، سراب، خرل شرقی می ‌باشد.

موقعیت جغرافیایی: نهاوند توسط رشته کوه های زاگرس احاطه شده ‌است. این شهرستان دارای  مختصات جغرافیایی ۳۴ درجه و ۱ دقیقه طول شرقی در جنوب غربی استان همدان، به فاصله ۴۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهر تهران و ۱۶۰ کیلومتری جنوب شهر همدان واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان تویسرکان، از شمال غرب و غرب به استان کرمانشاه، از جنوب و جنوب شرق به استان لرستان و از شرق به شهرستان ملایر محدود می ‌گردد.

آب و هوا: زاگرس به واسطه این که از نم بادهای مرطوب مدیترانه ای برخوردار است در ماههای پاییز و زمستان از برف و باران کافی برخوردار می باشد. هوای این شهرستان معتدل کوهستانی است .

مساحت: ۱۴۶۰ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۶۴۴ متر

رودخانه ها: رودخانهٔ خرم‌ آباد ملایر و قُلقُل رود تویسرکان از رودهای نهاوند هستند. هر دو رود ازشمال با برشی که در ارتفاعات شمالی نهاوند ایجاد کرده ‌اند وارد دشت نهاوند شده و به رودخانهٔ گاماسیاب می ‌پیوندند. رودخانه گاماسیاب اصلی ‌ترین رودخانه و زهکش طبیعی منطقه و همچنین ملایر و تویسرکان است.

کوهها: نهاوند توسط رشته کوه ‌های زاگرس احاطه شده‌ است. کوه چل تن (چهل تن)، کوه آردشان، کوه چله، کوه بان سره، گوه گرین از کوههای این منطقه هستند.

محصولات: گندم، چغندرقند، كلزا، یونجه، گشنیز، ذرت، گیلاس و آلو، سیب و هلو، زردآلو، شلیل، انگور، گلابی، حبوبات بویژه نخود و....

فرهنگ: ۹۹ درصد شهرستان نهاوند لر و لک و ۱ درصد کرد و ترک هستند.

جمعیت: ۱۸۱٬۷۱۱ نفر

زبان محلی: گویش مردم شهر نهاوند، نهاوندی و باقیمانده زبان‌ های کهن ایران است که از گویش پهلوی برآمده است. گویش لری شمالی از نهاوند آغاز می ‌شود. دانشنامه ایرانیکا گویش لری نهاوندی را جزء گویش‌ های لری شمالی دسته‌ بندی کرده و موقعیت آن را شمالی ‌ترین نقطه گویشوران زبان لری بیان کرده است.

جاذبه های گردشگری: ترکان ترکان، قناتهای نهاوند (قیصریه، چشمه، پهلوان، گلشن)، حمام حاج‌آقا تراب (موزه مردم شناسی)، معبد سلوکی (لائودیسه)، سراب گاماسیاب، سراب ملوسان، سراب فارسبان، سراب کنگاور، کهنه جنگل ‌و سراب گیان، خرابه ‌های قلعه سرسام گبری، تپه باستانی گیان، مسجد جامع نهاوند، مقبره شیخ‌ ابوالعباس نهاوندی، مقبره نعمان‌ابن مقرن، شاهزاده محمد وعلی، تالاب وسج، تالاب (آب‌بند) رودباری و بوستان جنگلی ابوذر از جمله مکان‌ های دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌ آیند. نهاوند با داشتن 264دهنه سراب، چشمه و رشته قنات به شهر سراب ها معروف است و از این نظر بسیار غنی بوده و جایگاه نخست را در استان همدان دارد.

سوغاتی و صنایع دستی: سفال، معرق روي چوب، گليم، گز آردی، لواشك، خمیر سنل، آلو، خيارشور، حلوا گردويي، عسل، نقل، کَلوا (کلوچه محلی)

غذای محلی: ورکواز، کشکک، ترخینه، حلیم بادمجان و...کلوا یک نوع نان روغنی است که مخصوص ایام عید می باشد، قدمت آن معلوم نیست به چه زمانی می رسد و تاکنون تهیه و پخت آن ادامه یافته است. در ایام عید خانواده های فقیر و غنی هر کس به اندازه وسع مالی خود اقدام به تهیه آن می کند.

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
fa.wikipedia.org
mehrnews.com
behzad82.blogfa.com
ordup.com
garoo.ir
bornanews.ir