نام: قشم

نام قدیمی: ابرکاوان، کشم، جسم

استان: هرمزگان

تاریخچه: جزیره قشم به دلیل موقعیت سوق الجیشی خود، در طول تاریخ از زمان ایلامی ها تا کنون همیشه موقعیتی ممتاز و استثنایی داشته و دستخوش تغییر و تحولات مختلفی بوده است. این جزیره در دوران ساسانیان ابرکاوان نام داشته‌است. انگلیسی ها که آخرین اشغال گران قشم بودند، در بندر باسعیدو پایگاهی قوی برای تقویت نیروی دریایی خود در خلیج فارس و همچنین انبارهایی برای سوخت کشتی های خود در جنگ جهانی دوم ایجاد کرده بودند که پس از پایان جنگ جهانی دوم به فعالیت خود در این جزیره پایان دادند. پس از انقلاب اسلامی قشم اهمیت فراوانی یافت و در سال ۱۳۶۸ هـ.ش به عنوان دومین منطقه آزاد تجاری شناخته شد. قشم در سال ۱۳۵۵ به شهرستان تبدیل شد.

تقسیمات کشوری: قشم شامل چهار شهر به نام هاي (قشم، درگهان، سوزا، هرمز) و سه بخش به نام هاي (مركزي، شهاب، هرمز) مي باشد.

موقعیت جغرافیایی: جزیره قشم در شمال غربی تنگه هرمز قرار دارد. طول آن 135 کیلومتر و عرض آن از 10 تا 30 کیلومتر متغییر است. بندرعباس با چند کیلومتر فاصله دریایی، نزدیکترین شهر به قشم است. این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندر لنگه، از شمال خاوری به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیرهٔ لارک، از جنوب به جزیرهٔ هنگام و از جنوب باختری به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود می ‌گردد. قشم در فاصله 20 كيلومتري مركز استان قرار دارد. مسیر بین بندر عباس و جزیره قشم با استفاده از قایق‌های تندرو و لنج طی می‌ شود. قایق‌ های تندرو این مسافت را حدود نیم ساعته و لنج ‌ها بیش از یک ساعت و نیم طی می ‌کنند. در طول روز تا قبل از تاریک شدن هوا امکان استفاده از قایق‌ های تندرو وجود دارد.

جزایر اطراف قشم: جزایر اطرافف قشم، جزیره هنگام، هرمز و لارک هستند. بعضی جزیره‌ های کوچک اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند و هنگام برکشند و فروکشند (جزر و مد) به ساحل جزیره می‌ پیوندند و می‌ گسلند، همین باعث نامگذاری این چند جزیره کوچک بعنوان جزایر ناز شده است که گویی در پیوستن به جزیره ناز می‌ کنند! عمده فعالیت صورت گرفته دراین جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر مورد توجه گردشگران قرار گرفته است، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفین‌ها، آهوها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر می‌ نماید.

اهمیت منطقه: شهر قشم در شرقی ‌ترین نقطه جزیره واقع شده‌ است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و…) از قدیم واجد اهمیّت بوده و عمده ‌ترین سکونتگاه جزیره محسوب می‌ شده‌است. انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری-صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزوده‌ است. قشم به دلیل بازار پر رونق و ورود کالاهای بسیار مهم از کشورهای حاشیهٔ خلیج فارس به این جزیره، و وجود بنادر مهم و همچنین بنادر اختصاصی از اهمیت بسیار برخوردار است.

آب و هوا: قشم در گروه سرزمین‌ های گرم و مرطوب قرار گرفته و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست. یک فصل گرم و مرطوب و طولانی و یک فصل کوتاه و معتدل از ویژگی های آب و هوایی این شهرستان می باشد. دمای متوسط سالیانه جزیره قشم حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد، با متوسط حداکثر و حداقل دمای روزانه به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی ‌گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلی این جزیره بسیار زیاد است. گرم‌ ترین زمان‌ ها ۱۰ تیر تا ۱۰ شهریور و سردترین ماهها دی و بهمن است. در جزیره قشم حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتی‌گراد به ثبت رسیده ‌است.

مساحت: ۱۷۳۰ كيلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۳۰متر

پوشش گیاهی: اولین و مهم ‌ترین جامعه گیاهی جزیره در جنگل‌ های حرا مشاهده می ‌شود که گونه‌ ای از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلی سینا، دانشمند پرآوازه ایران) است و گستره‌ای بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر مربع از مساحت جزیره را به خود اختصاص داده ‌اند. گیاهان قشم خشکی پسند و حرارت ‌خواه بوده و نیاز به رطوبت زیاد در تابستان دارند و بیشتر به شکل درختچه‌ های نیم ‌بیابانی کوتاه قد قابل مشاهده هستند. از جمله این درختان می‌ توان به درختان کهور، چِت (با کسره زیر چ)، کرت، و کنار نام برد؛ که بیشتر آنها کهور و چت هستند. بوته ‌های جر نیز در کنار این درختان پوشش گیاهی جزیره را تشکیل می‌ دهند. نخل‌ ها در این جزیره تنها در باغ‌ های نخل یافت میشوند.

زیست جانوری: در آب ‌ها و خشکی ‌های جهان سه سیستم حیاتی از نظر تنوع زیستی از بیشترین تنوع جانوری و گیاهی برخوردارند. این سه اکوسیستم عبارتند از جزایر مرجانی، جنگل‌ های حرا و جنگل‌ های بارانی. در جزیره قشم و آب ‌های پیرامونی آن دو اکوسیستم‌ های اول و دوم وجود دارد. گونه ‌های شناسایی شده پستانداران قشم عبارتند از چهار گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌ خوار است، خفاش میوه‌ خوار بزرگ ‌ترین خفاش کشور بوده و بیشتر در قشم موجود است. یک نوع خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه و دو نوع نمسی و یک نوع جبیر یا غزال ایرانی نیز در قشم شناسایی شده ‌اند. سه نوع مار و ۱۷ گونه مارمولک و یک نوع دوزیست در قشم شناخته شده‌ اند. بارزترین پدیده طبیعی قشم گوناگونی پرندگان آن است. از میلیون ‌ها سال پیش به این سو حدود چهارمیلیون پرنده مهاجر به‌ طور منظم در فصل‌ های مختلف سال، به خلیج فارس همانند یک زیستگاه ویژه، پناه می‌ آورند. به‌طور کلی، در گشت و گذاری چند روزه در جزیره قشم به آسانی می ‌توان تا ۱۰۰ گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد.

فرهنگ و آداب و رسوم: علاوه بر جمعیت بومی و ساکن، جزیره قشم دارای جمعیت غیربومی و مهاجر بسیاری است که به‌طور عمده در بخش‌ های تجارت، بازرگانی، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتی و ارگان‌ ها، بانک‌ ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌ های خدماتی به فعالیت اشتغال دارند. ضمن آن که شمار قابل توجهی گردشگر نیز به ‌ویژه در فصل‌ های پاییز و زمستان و تعطیلات نوروزی وارد جزیره می ‌شوند. از بازیهای محلی قشم میتوان به دارتوپ، کلمچ، گوپ زنی، کری بری، هفت سنگ بالا، مالوک، تیلا، مایه، جیم بردست اشاره کرد.

جمعیت: ۱۱۷۷۷۴ نفر

زبان محلی: زبان اصلی مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی است ولی با گویش بندری سخن میگویند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت می ‌کنند قابل درک و فهم است. لهجهٔ محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. به‌طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته‌ای از زبان های عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.

جاذبه های گردشگری: غارهای خربَس، قلعه لافت، چاه های تلالافت، قلعه پرتغالی های قشم، قلعه لارک، مسجد و مقبره برخ، مسجد جامع قشم، زیارتگاه شاه شهید، سدباستانی بالاتل، برکه بی بی، چهار طاقی مکتب خانه، جنگل های حرا، درخت زیبای لور، خانه زعفرانیه، دره ستاره ها، بام قشم، غارهای نمکی قشم، کوه های فرسایش، تنب شور، سواحل ماسه ای، جزایر ناز، برکه های گیاهدان، درگهان، گرد، کووه، جلوی، برگ، هشتادگردی، سدهای گوران، ملاحاجی، پی پشت، دم، آب انبارهای 27 واحدی، قصر صورت، هلر، وزیر، قبرستان های گیاهداران، زندیان، نوریان، تم سنتی، لارک، بامعبدو بقعه های شیخ زین العباد، سیدحسن منصور، سیدان، خواجه ابوالخیر، پیررمکان، شیخ اندرآبی، شیخ اسود، مساجد خالدی، هلوری، توریان، زندیان، پیررمکان، رمچاه، جی جان برج های تیرانداز، ناقوس، گلک، گل، تیاتنگ، خضر، کولغان، کوره ترتپک، قصرهای صورت، نامی، حوضچه بنگالی، چهارطاقی هرمز، شهر قدیم هرمز، مدرسه معلم کرنجاه، مدرسه دکتر شریعتی (جری کولاک)، پاسگاه قدیم هرمز، دره چاه کوه، بافت قدیمی روستای نمونه گردشگری لافت و لارک جاذبه های این شهرستان هستند. میتوانید گردشگری دریایی  قشم – لارک را از طریق موسسات گردشگری مرکز شهر و همچنین راهنمایی اهالی، تجربه کنید. سواحل زیتون، سیمین، جزایر ناز، سوزا، مسن، شیب‌ دراز، سلخ و دوستکو از دیدنی ‌ترین سواحل جزیره قشم محسوب می‌ شوند. از ویژگی ‌های ساحل شناختی این جزیره، تنوع سواحل صخره ‌ای، ماسه ‌ای و گلی آن است که چنین خصوصیتی به‌ طور یک جا در کمتر جزیره‌ای یافت می ‌شود. ساحل صخره‌ ای ریگو معروف به ساحل لاک ‌پشت ‌ها نیز از دیگر سواحل زیبای جزیره قشم است که لاک‌ پشت‌ ها در آنجا برای نفس ‌گیری و تغذیه به روی آب می‌ آیند. سواحل زیبای جزیره هنگام در دو کیلومتری خط ساحلی جنوب جزیره قشم زیستگاه دلفین ‌های باهوش و بازیگوش است که این مسئله موجب جذب گردشگران علاقه‌مند به قشم و جزیره هنگام شده است. لازم به ذکر است که از قشم می توان با سفر دریایی، به مناطق مختلفی از جمله کیش و بندر چابهار عزیمت کرد.

سوغاتی و صنایع دستی: گلابتون دوزی، خوس دوزی،شک بافی، گرگوبافی، سوندبافی

غذای محلی: کینگسور، زبیونی، برنج محمد، ماهی با صدف، هریسه، کلون با گوشت ماهی، هواری، پلو بریانی ، کهیله تخم مرغ، نان فوگایالی گی مات، نان گروس، نام دارچو، نان تهر، نان لیح، نان چیپاتی و ...نان تُمُشی نیز نوعی نان محلی بسیار نازک است که در قشم آنرا با سس مخصوصی می ‌پزند. در این نان تخم مرغ و پنیر می ‌ریزند که همزمان با نان می‌ پزد. نوشیدنی مخصوص قشم چایی شیر است. خورش قلیه‌ ماهی از غذاهای محلی این جزیره است.

بهترین زمان بازدید: اواخر زمستان و اوایل بهار

توصیه: پیش از سفر به جزیره قشم، اطلاعات سفر را با اداره گردشگری هرمزگان بررسی کنید.

منابع:
استانداری هرمزگان
صدا و سیمای خلیج فارس
fa.wikipedia.org