نام: آشتیان

واژه شناسی: لغت آشتیان معرف معبد و قربانگاه است. کلمه آشتیان مرکب از دو جزء ((یشت)) به معنی پرستش، قربانی، دعا و سرود مذهبی و ((یان)) معرف مکان و جایگاه است.

وجه تسمیه: در دوران باستان در این مکان آتشکده معروفی قرار داشته که زیارتگاه مردم آن زمان بوده است؛ لذا این شهر را «آشتیان» که در زبان پهلوی به معنای پرستشگاه و جایگاه قربانی می‌ باشد، می نامیدند.

استان: مرکزی

تاریخچه: آشتیان از مناطق بسیار کهن ایران، از توابع سرزمین تفرش (گبرش) و از متعلقات عراق عجم بوده و در ایران باستان جزء ماد سفلی یا ماد بزرگ بوده است که مانند تمام مردم ایران، آیین زرتشتی داشته اند . آثار مادی در این شهرستان فراوان به چشم می خورد. اسامی اماکن آن ریشه اوستایی-پهلوی دارند. این اسامی، تعداد زیادی قلاع گبری و وجود آتشکده ها در این منطقه مانند (آتشکده فردجان و فراهان) ارتباط واژه آشتیان را با دین زرتشت نشان میدهد. این منطقه در زمان خلافت عمر توسط مالک بن عام اشعری فتح و مردم آن به دین اسلام گرویدند.

تقسیمات کشوری: آشتیان دارای یک بخش مرکزی و سه دهستان بنامهای گرکان، سیاوشان و مزرعه نو می باشد.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان از شمال به تفرش و قم، از جنوب و جنوب شرق به شهرستانهای دلیجان و اراک، از غرب به شهرستان فراهان محدود گشته است. شهرستان آشتیان در مرکز استان مرکزی و شمال شهرستان اراک قرار دارد و با مرکز استان 80 کیلومتر فاصله دارد.

آب و هوا: شهرستان آشتیان به سبب ارتفاع نسبتاً زیاد، دارای زمستان های سرد و تابستان های معتدل می باشد.

مساحت: ۱۲۳۹ کیلومترمربع

ارتفاع از سطح دریا: حدود ۲۱۰۹ متر

کوهها: از ارتفاعات معروف آن کوه رف قاسم کش، کوه کلاهه و میراب را می توان نام برد.

محصولات: گندم، جو، پياز، سيب زميني، نخود، عدس، هندوانه، چغندر، شاه دانه، شلغم، و يونجه. محصولات باغي مهم منطقه:انگور، بادام، گردو و زرد آلو.

فرهنگ و آداب و رسوم: هنوز هم در چهارشنبه سوری در گوشه و كنار منطقه آشتيان رسم قاشق زني معمول مي باشد. در اين رسم،عمدتآ دختران چادري به سر كرده و بر در خانه اهالي رفته و با قاشق به كاسه مي كوبند، صاحب خانه ها كه مقصود آنان را مي دانند به آنها آجيل و شيريني مي دهند. فالگوش ايستادن دختران دم بخت نيز در غروب چهارشنبه سوری مرسوم است. بازيهاي ويژه شهرستان آشتيان: آلاچین بازی (الک و دولک)، كلا ورداري، خرپشتك، اوچ تاش، يارمالاق، كلاغ پرك، درنه بازي، توپ چرخي، كپه،قاپ بازي، كمربندي بازي، دوزبازي. بازیهای اوچ تاش و يارمالاق بازيهاي مشترك بين دو گروه جنسي بوده و ساير بازيها ويژه جنس مذكرند. بيشتر بازيهاي محلي شهرستان آشتيان گروهی هستند و خصوصيتي رزمي دارند. موسيقي در محل به ويژه در بين اقوام خلج منطقه جايگاه ويژه اي دارد. سه مقام محلي كه در روستاهاي خلج نشين شایع تر است عبارتند از: كور اوغلي، لري، پاپتي. در بين اقوام فارس زبان منطقه مقامهاي چوبي، يلدي و دستمال بازي رايج هستند كه مختص رقص و جشنها مي باشند. انواع رقص محلي شهرستان آشتيان: رقص چوبي (نوعي رقص جمعي با حركات موزون)، رقص كردي (نوعي رقص جمعي با حركات موزون پا)، چوب بازي (در اصل نوعي رقص نمادين رزمي است)، دستمال بازي (رقص زنان محل).

جمعیت: ۱۷،۱۰۵

زبان محلی: امروزه زبان اهالی این شهرستان فارسی است و عده ای از آنها به زبان ترکی تکلم می کنند. گویش آشتیانی تا چند دهه پیش متداول بوده ولی امروزه به طور پراکنده توسط کهنسالان محل به‌ کار می ‌رود. گویش آشتیان از زبان ‌های مرکزی ایران به شمار می ‌آید و باقی‌ مانده زبان‌ های ایرانی پهلوی اشکانی (پارتی) است. نکته قابل تأمل دربارهٔ گویش آشتیان این است که در مدت زمانی کمتر از نیم قرن کاملاً به دست فراموشی سپرده شده است و تنها متن باقی مانده، نسخه اشعار میرزا محمد علی بلبل آشتیانی (شاعر قرن ۱۱ هجری) است.

جاذبه های گردشگری: کارگاههای صابون سازی یکی از جاذبه های مهم اقتصاد سنتی این شهرستان محسوب می شود. قلعه های باستانی آشتیان شامل قلعه مستوفی الممالک (معروف به قلعه آقا)، قلعه لنجرود، مهربان، سیاوشان، راچان، کهنه، وثوق، میرزا کوچک، خرابه، سر بادامی، اسد آباد، هزارخانی در(آهو)، امروده و سرخه می باشند. آسیابها شامل آسیابهای جفتی (ساخت قبل از قاجاریه)، خرابه، میرزا حسن، میرزا یوسف، صادق بیک، مهربان، اسد آباد، میرزا مهدی، کربلایی عابدین، علی جان، مشهدی تقی، میرزا، چاله، میان باغات، سینه زرد، لنجرود، زاغه، اگر، مستوفی، آدینه و سر بوده است. آب انبارها: آب انبار امین نظاره، آب انبار میرزا رضا، آب انبار نرگسک، آب انبار لاقه (کریم بیک)، آب انبار میرزا باقر (در محله لاقه) و پل آسیاب جفتی

مشاغل سنتی: عطاری، صباغی، علافی، حدادی، ندافی، دباغی، بزازی، حلوایی، عصاری، سقط فروشی، فخاری، گیوه کشی (محله مازری)، صابون پزخانه (اوایل قاجار حدود 600کارگاه)، دواتگری، چیلاتگری، نمد مالی، یخچالی، پاره دوزی، آهنگري، نجاري، مسگري، سفالگری و بسیاری مشاغل دیگر.

محله های قدیمی شهر آشتیان: محلات معروف این شهر عبارتند از: صادق بیک، مازری، باغچه حلاری، آقازیارت، محنت آباد، باقرآباد، بازار، دشت، گلشن، حسن‌آباد، شهرک سجادیه، شهرک جوادیه، لاقه وکله پشته می ‌باشد.

سوغاتی و صنایع دستی: از جمله سوغات شهرستان آشتیان می توان صابون، گردو و بادام را نام برد. قالي بافي، جاجيم بافي، نمد مالي و پالان دوزي و در سابق پارچه بافي و گليم بافي نيز در منطقه رواج داشته است.

غذای محلی: انواع آش مثل آش تُرماش ترشی، آش ترماش قره قروت، آش قره قروت، آش باران، آش ترخنه شیر، آش تِرِک-پِرِک، آش ترخنه دوغ، آش یارمه دوغ، آش پلته دوغ، آش اماجک، آش پشت پا، آش دیگی، آشهای دیگی عبارتند از:آش ترشی، آش جو، آش حلیم، آش غوره، آش وشیل، آش ساده، آش سمنو، آش شیر، آش دوغ.

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
fa.wikipedia.org
ashtian59.blogfa.com