نام: تنکابن

واژه شناسی: پسوند بُن در زبان این منطقه به معنی پایینِ است و در اسامی مکان‌ های زیادی در منطقه شمال وجود دارد. تنکا نام قلعه ای در این منطقه است. در نتیجه تنکابن به معنی پای یا زیر تنکا می ‌باشد.

نام قدیمی: شهسوار šahsavār به معنی: شوالیه

استان: مازندران

تاریخچه: سکنه باستانی تنکابن را منتسب به آماردها می ‌دانند، دردوران بسیار کهن یعنی درزمانی که شاهنشاهان هخامنشی برایران فرمان می‌ راندند، در کرانه جنوبی دریای خزر سه قوم کادوسی و تپوری وآماردها می ‌زیستند که پیوستگی نژادی آنهابا نژادآریایی کاملا مشخص نشده‌ است. تپورها در مازندران و طبرستان و کادوسیهادرگیلان سکونت داشتند، اما درموردمحل سکونت مردها یا آماردها اطلاعات کاملی در دست نیست. گروهی ازمورخین محل سکونت آماردها را درنواحی کوهستانی بین آمل و تنکابن قلمداد کرده اند. چنین به نظرمیرسد که محل سکونت آماردها بین دو طایفه کادوسیها و تپورها بوده ‌است، یعنی از آمل فعلی (رود اراز یا هراز) به طرف مغرب تنکابن تا دیلمان. آبادانی تنکابن مربوط به دوره صفویه است که حکومت آنها بر این منطقه با انقراض سلسله کیایی بدست  شاه عباس صفوی آغاز گشت و میتوان گفت پس از صفویه در تمام  طول دوران حکومت افشاریه و زندیه تنکابن همچنان بعنوان مرکز ی آباد و فعال موجودیت خود را حفظ کرد. تا اینکه در اوایل دوران قاجار ضمن آخرین انتزاع تنکابن از گیلان اتحادیه محال ثلاث شامل کجور و کلارستاق و تنکابن  به مرکزیت خرم آباد شکل گرفت. در اوایل دوران پهلوی اول نام تنکابن به شهسوار تغییر یافت و شامل شهرستانهای فعلی میان نور و لاهیجان بود که از سال ۱۳۲۰ به بعد بتدریج هر یک از نقاط ذکر شده خود بعنوان شهرستانی مستقل در آمدند. پس از انقلاب نیز مجددا نام  شهرستان از شهسوار به تنکابن تغیییر یافت.

تقسیمات کشوری: براساس آخرين تقسيمات سياسي اين شهرستان داراي سه بخش، چهار شهر، هفت دهستان است و شهرهای آن بترتیب از غرب به شرق عبارتند از: شیرود، تنکابن، خرم آباد، نشتارود. شهر تنکابن بعنوان مرکز شهرستان بیست متر پایین تر از سطح دریاهای آزاد قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان از سمت غرب به شهرستان رامسر، از شرق به شهرستان چالوس، از جنوب به رشته‌ کوههای البرز و از شمال به دریای خزر متصل است. این شهرستان از نظر جغرافیایی در ۵۲ درجه و ۵۰ دقیقهٔ درازای خاوری و  ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقهٔ پهنای شمالی قرار گرفته و فاصله آن تا تهران 252 کیلومتر و تا ساری 230 کیلومتر است

آب و هوا: از نظر ناهمواریها و آب و هوا این شهرستان از دو بخش کوهستانی سرد و نیمه مرطوب و  جلگه ای معتدل و مرطوب تشکیل شده است. تابستانهای شرجی و طاقت فرسا و همچنین زمستان تقریباً سرد از ویژگیهای این منطقه است. منطقه تنکابن دارای یکی از طولانیترین سواحل بین شهرستانهای شمال کشوراست. از سوی دیگر تنکابن بیشترین تعداد رودخانه در بین شهرستانهای کشور را به خود اختصاص داده است.

مساحت: ۲۱۴۰ کیلومتر

ارتفاع از سطح دریا: ۲۰- متر

کوهها: بلندترین قله تنکابن سیالان به ارتفاع ۴۲۵۰ متر می ‌باشد، عَلَم کوه، تخت سلیمان، کوه بلور، پیت غار، نَواس کوه، سیاه کَل، اَسب چَر، سَرگُل، بِلِس کوه، توله سَر، گردنه «قلعه گردن» از کوههای این منطقه هستند.

رودها و چشمه ها: چشمه کیله (سه هزار)، دوهزار، چالَک رود، صفارود، اِزارود (هزاررود)، گرمارود (شاخه اصلی سه هزار)، نشتارود، تنگه چال، تیرِم (شیرود)، وَلَم رود، تیله رود و رودخانه میرشمس الدین. این رودها پس از آبیاری اراضی شهرستان به دریای خزر می ‌ریزند. همچنین این شهرستان دریاچه‌ های کوهستانی و چشمه ‌های آب گرم و معدنی دارد که از جمله آنها می ‌توان به آب گرمهای فلکده در لیرسر، آب گرم روستای میانرود و آب گرم سه هزار را که به گرمای حضرت سلیمان معروف است، اشاره کرد. همچنین چشمه آب معدنی شلفت که درسه هزار و درنزدیکی چشمه آب گرم سه هزار واقع شده‌ از دیگر آبهای معدنی تنکابن است.

پوشش گیاهی و زیست جانوری: پوشش گیاهی تنکابن شامل: توسکا، شمشاد، بلوط، مَمْرَز، افرا، راش، زبان گنجشک، گون، گل گاوزبان و مراتعی برای چرای دام است. از جانوران نیز دارای شغال، گراز، پلنگ، خرس، قِرقی و قوش است. در رودهای آن انواع ماهی یافت می ‌شود، از جمله قزل آلا، سفید، آزاد، کفال و کپور.

اقتصاد: این شهرستان دارای باغهای کیوی و پرتقال و همچنین زمینهای کشت چای میباشد. بزرگترین مرکز پروش و صادرکننده انواع گل ‌ها و گیاهان زیبا و زینتی است. تنکابن با دارا بودن مراکز پرورش ماهی متعدد در شیرود، دوهزار و ... قطب پرورش ماهی ایران است و همچنین مرکز تحقیقات ماهیان سردابی کل کشور است. انواع مرکبات، کیوی، برنج، گل‌ های زینتی و چای مهم‌ ترین صادرات این شهرستان را تشکیل می ‌دهند.

محصولات کشاورزی: محصولات مهم زراعی این شهرستان عبارت است از: برنج، چای (رتبه اول تولید در مازندران)، گندم، خرمالو (یکی از مهمترین تولید کنندگان درسطح کشور) جو، لوبیا، انواع صیفی و علوفه دامی. مرکّبات آن از جمله پرتقالِ که از تولید کنندگان مهم درسطح کشوراست، مشهور است. همچنین کیوی (۹۰٪تولیدی کشور)، فندق، گلابی، سیب، آلو و آلوچه درآن به عمل می‌ آید که بعضی از این میوه ‌ها صادر می ‌شود.

جمعیت: در سال ۱۳۸۹ جمعیت این شهرستان بالغ بر ۲۰۲۳۷۵ نفر بوده است.

زبان محلی: گیلکی

جاذبه های گردشگری: تنكابن حدود صد و پنجاه اثر تاريخي دارد كه سی و سه مورد آن در فهرست آثار  ملي به ثبت رسيده است. دریای خزر، منطقه دوهزار، منطقه سه هزار، آبشار فرهاد جوی، دشت دریاسر، پارک جنگلی چالدره، قله سیالان، آبگرم سه هزار، آبگرم فلکده، آب معدنی شلف، پل چشمه کیله تنکابن، پارک های طبیعی متعدد چون پارک محلی خشکه داران و غارهایی چون غار خرم آباد از جاذبه های گردشگری این شهرستان میباشند.

سوغاتی و صنایع دستی: نمد مالی، گلیم بافی، جوراب بافی، چادرشب بافی، لاکتراشی (هنر جنگل نشینان که با چوب محصولاتی همچون قاشق، پارچ و دیگر ادوات تزئینی تولید می ‌کنند)، سالی بافی (تور ماهیگیری) سفال‌ گری (گمج، کوزه و...) و ساخت انواع ادوات ساده مربوط به کشاورزی (همچون داس، تبر، کرباس، گاجمه، بلو، گرباس، فیکا) و...از صنایع دستی این منطقه از خطه سرسبز شمال ایران هستند.

غذای محلی: مرغ ترش، ماهی شکم پر، بادمجان کباب، میرزا قاسمی، باقالی قاتق، ترش تره، کوکوسیر، غورابه، اسفناج واویج، بورانی بادمجان، بورانی اسفناج، زیتون پرورده، کوکو اشپل، کباب ترش، ماهی شور

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
فرمانداری تنکابن
شهرداری تنکابن
fa.wikipedia.org
100raz.com
mazi-handicrafts.blogfa.com