نام: شهرستان ایرانشهر

نام قدیمی: پهره

استان: سیستان و بلوچستان

تاریخچه و وجه تسمیه: نام اولیه و کهن ایرانشهر  پره، پهره و معرب آن فهره می باشد که با توجه به متون مورخان(ایرانی و غیر ایرانی) باستان به این ناحیه گدروزیا  یا بلوچستان جنوبی اطلاق می شده است. مورخان و جغرافی نویسان اسلامی نیز از این مکان با عنوان فهره و یا فهلفهره یا فهرج در ناحیه مکران یاد نموده اند نام کنونی ایرانشهر از قدیم الایام  به عنوان یکی از کانونهای استقرار بشر تا کنون مطرح بوده است به گونه ای که در تمامی نقاط این شهرستان میتوان شواهد  متعددی از آثار سکونت بشر یافت نمود سایت های باستانی همچون بمپور، چاه حسینی، خوراب، اسپیدژ، سعید آباد، دامن از این جمله اند ایرانشهر در دوره های تاریخی و اسلامی نیز از شکوه و رونق خاصی برخوردار بوده است به گونه ای که قلعه بمپور از دوران تاریخی(ساسا نیان) و شمار فراوانی گواه بر این مدعاست . بمپور در دوره افشاریان تا قاجاریه بعنوان مرکز حکمرانی بلوچستان جنوبی(مکران) ایفای نقش می نموده است.
ایرانشهر در میان سایر شهرستان های بلوچستان از نظر تعداد دارای بیشترین و از نظر اهمیت با ارزش ترین آثار باقی مانده از دوران پیش از تاریخ را در خود جای داده است که متاثر از موقعیت استراتژیک آن بعنوان شاهراه ارتباطی تمدن های بزرگ نیمه شرقی فلات ایران در هزاره های چهارم و سوم قبل از میلاد و همچنین وجود شرایط مناسب زیست محیطی و دستیابی به منابع غنی آب می باشد که باعث شده مناطق مختلف آن زیست بوم مناسبی برای انسان و گیاه و جانور گردد.

تقسیمات کشوری: این شهرستان دارای تعداد ۴ مرکز شهری و ۲ بخش، ۵ دهستان و ۵۴۵ آبادی دارای سکنه است. در سال ۱۳۸۶ بخش دلگان شهرستان ایرانشهر از این شهرستان جدا و به شهرستان دلگان ارتقاء یافت.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان از شمال به شهرستان های خاش، از شرق به سراوان، از جنوب به شهرستان های سرباز و نیکشهر و از غرب به استان کرمان و دشت جازموریان محدود است .

آب و هوا: شهرستان ایرانشهر دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می‌باشد. عموما دارای آب و هوای گرم و خشک و گاها شرجی بوده که تحت تاثیر باد های موسمی منطقه قرار دارد.

مساحت: ۳۰٬۲۰۰ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: با ارتفاع متوسط 591 متر از سطح دریا

جمعیت: ۳۱۹٬۷۹۶ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: مردم شهرستان ایرانشهر به زبان بلوچی و فارسی تکلم می‌کنند زبان مردم ایرانشهر در بلوچستان بلوچی می باشد که در مناطق مختلف بلوچستان با گویش های مختلف و متفاوت رواج دارد این زبان همانند زبان های رایج گیلکی و کردی ریشه زبان پهلوی میانه دارد .

جاذبه های گردشگری: در شهرستان ایرانشهر 9 چشمه آبگرم معدنی وجود دارد که معروفترین آنها چشمه آبگرم بزمان است.
دهانه غلامان در واقع بقایای شهری عظیم از روزگار هخامنشیان است. روستای تمین در جنوب غربی شهر میر جاوه، منطقه ای زیبا و سرسبز  است که در قسمت شمالی قله تفتان قرار دارد. قلعه مچی در 60 کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل حد فاصل شهر سوخته و تاسوکی واقع است. شهر سوخته این شهر بزرگ، شناسنامه پر افتخار سیستان است. اولین و بزرگترین استقرار شهر نشینی در شرق فلات ایران که با توجه به بررسی های به عمل آمده کمتر ابزار جنگ درآن کشف شده است و در صلح و آرامش زندگی می کردند. منطقه لادیز دارای آبشارو چشم انداز های زیبا با پوشش گیاهی گز می باشد. قلعه پرتغالیها در ساحل شرقی خلیج چابهار، دهانه دره تنگی بین زبانه‌های انتهایی دو کوه پیل‌بند و شهبازبند بر روی تپه سنگی مرتفعی قرار دارد که سراسر آنرا خرده سنگهایی شکسته کوهستان فرا گرفته است. دره نگاران بزرگترین نگارخانه سنگی در ایران و کتیبه فرهنگی عصر شکار در هفتاد کیلومتری شمال غرب شهر سراوان و در فاصله 36 کیلومتری شمال غربی روستای ناهوک بخش جالق شهرستان سراوان واقع شده است.
قلعه زیبای کنت در روستای کنت بخش هیدوج شهرستان سراوان واقع شده است. این مجموعه روی صخره ای طبیعی در سه طبقه ساخته شده است. قلعه به دستور حکام محلی و توسط معماران بومی در دوره افشاریه ساخته شده است. کوه های مینیاتوری  این کوهها از دیدنی های حیرت انگیز چابهار به موازات ساحل از منطقه کچو تا نزدیکی خلیج گواتر  کشیده شده ،از پدیده های  مورفولوژی این ناحیه محسوب می شود. قلعه "سب" سالمترین و زیباترین قلعه دوره اسلامی بلوچستان می باشد. این قلعه زیبا در روستایی به همین نام در شهرستان سراون واقع شده است. قلعه ایرندگان این بنا در روستای ایرندگان و در 65 کیلومتری شهر خاش واقع شده است. مسجد جامع خاش در مرکز شهر و در حاشیه خیابان امام خمینی واقع شده است. احداث ساختمان اولیه  مسجد به حوالی سال 1307 ه.ش باز می گردد. گل افشان درشمال غرب چابهار در زمینی مسطح دو تپه کوچک گلفشان و یک تپه بزرگ به ارتفاع 50 متر وجود دارد. گل افشان کنارک مهمترین گل افشان ناحیه کرانه بلوچستان است. این اثر طی یک پدیده مرفولوژیکی ایجاد شده که بیانگر فعالیتهای تکتو نیکی منطقه است. گل خروجی از این تپه به رنگ خاکستری فشرده و سرد از جنس رس و مارن به همراه گاز می باشد و هنگام خروج گل از ترکیدن حباب صدایی شنیده می شود. کوه تفتان تنها آتشفشان نیمه فعال در جنوب شرق ایران است که از دهانه ان دود گوگرد متصاعد می شود.هوای لطیف وپوشش گیاهی و چشمه اب معدنی سرد و گرم به همراه دامنه های زیبا و دریاچه بر فراز کوه توجه گردشگران را به خود جلب می نماید.

صنایع دستی: صنایع دستی سنتی مانند گلیم بافی و حصیر بافی، سکه دوزی و آئینه دوزی و سفالگری و همچنین مشاغل صنعتی بازرگانی اشاره نمود.

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
fa.wikipedia.org
iranshahr.sbportal.ir
sbportal.ir