نام: شهرستان دامغان

نام قدیمی: نام کهن دامغان گومش بوده است.

استان: سمنان

تاریخچه و وجه تسمیه: بنا به نوشته مورخین، دامغان از شهرهای معتبر قومس و مرکز آن ایالت بوده است. دامغان را شهر صد دروازه یا هکاتوم پیلوس(به زبان یونانی) نیز نام برده اند  که پایتخت دولت اشکانیان نیز بوده است. اهمیت وجودی دامغان از دیر هنگام  قرار داشتن آن بر سر راه شرقی-غربی است که شریان عمده بازرگانی نه تنها ایران ، بلکه جهان متمدن پس از اسلام بوده است. زمانی دور شهر دامغان ، کاملا دیوار کشی بوده وگفته می شود به قدری دیوارها ی ستبری داشته که دو درشکه ازکنار هم بر روی دیوار رد می شدند. بازمانده های  این دیوار هم اکنون هم دیده می شود وبه نام  "دیواربارو" مشهور است. نام کهن دامغان(گومش) در کتیبه  سارگون دوم  آشوری  پات  نانه  آمده  است یعنی شهری که 99 نگهبان دروازه ها دارد. برخی دیگر نیز بر این باورند که واژه دامغان از دوپاره تشکیل شده است "دام" و "غان" که ممکن است "غان" شکل دیگر گان یا کان باشد مانند طالقان، زرقان یا زاوغان . در این صورت دامغان به معنای محل دام است که دام نیز به نوشته متون ساسانی و فارسی میانه به معنای تله و حیوان اهلی است . برخی دیگر معتقدند از آنجا که " دم" به معنای باد شدید است و در بسیاری از سفرنامه ها از باد شدید دامغان یاد شده است دامغان به معنای " مکان باد " است.

تقسیمات کشوری: مرکز آن شهر دامغان است و شامل دو بخش مرکزی و امیرآباد است. این شهرستان شامل شهرهای دامغان، امیریه و دیباج وکلاته رودباراست.

موقعیت جغرافیایی: از شمال با استان مازندران، از جنوب با استان اصفهان، از شرق با شهرستان شاهرود و از سمت غرب با شهرستان سمنان و شهرستان مهدی شهر همسایه‌ است.

آب و هوا: آب‌ و هواي‌ شهر دامغان‌ به‌ علت‌ وزش‌ بادهاي‌ شديد شمالي‌ و بارندگي‌هاي‌ ناشي‌ از بادهاي‌ نواحي‌ گرگان‌ و مازندران‌ زمستان‌هاي‌ سرد و تابستان‌هاي‌ معتدل‌ دارد در فصول گرم سال این شهر از خنکترین شهرهای ایران بشمار میرود.

مساحت: مساحتی برابر 429/11 کیلو متر مربع

جمعیت: جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۸۴٫۶۸۰ نفر بوده‌ است.

زبان محلی: مردم دامغان به زبان فارسی و لهجه دامغانی تکلم می‌کنند.

جاذبه های گردشگری: غار شیربند یکی از زیباترین نمونه‌های غارهای ایران است که در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان واقع شده است. چشمه علی که نام اصلی آن بنا به نوشته مورخین علی بولاغ است در شمال غربی دامغان و در مسیر راه دامغان ـ کیاسر ـ ساری و به فاصله ۳۲ کیلومتری از دامغان قرار گرفته است. در اطراف آن باغات و کوه‌های زیبا و سرسبزی وجود دارد که از آب چشمه علی آبیاری می‌شود. جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان دامغان و در کنار جاده دامغان ـ دیباج ـ گلوگاه ـ بهشهر قرار گرفته است. تنگه زندان از جمله جاذبه‌های بی‌بدیل و نمونهٔ کوهستان شهرستان دامغان است که در طول سال، گردشگران و طبیعت‌دوستان فراوانی را به سوی دیدنی‌های بی‌شمار خود جذب می‌کند. این تنگه در ۱۷ کیلومتری شرق شهر دیباج واقع شده‌ است. منطقه حفاظت شده جهان‌نما که از نام یک دهکده ییلاقی در دامنه آن اقتباس شده است، در سال هزار و سیصدو پنجاه و دو براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با وسعتی معادل سی هزار و ششصد و پنجاه هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید. مهمترین تفریگاه این شهر "چشمه علی" است. تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن وبا قدمت 7000 ساله می باشد. کاوش های باستانی اخیر نشان می دهد که هفت هزارسال پیش دراین منطقه فولاد تولید می شده است. مسجد تاریخانه یا چهل ستون(از آثار مهم دوره سلجوقی) قدیمی ترین مسجد ایران، گنبد پیر علمدار(سال 417 ق)، گنبد چهل دختر(سال 446 ق)، مسجد جامع با مناره ای به ارتفاع 75/26 متر(حدود سال 500 ق)، مدرسه حاج فتحعلی بیگ معروف به پامنار، امامزاده جعفر و امامزاده محمد، گنبد عبدالمعالی و عبدالعالی، مدرسه موسویه و مطلب خان ازبناهای تاریخی ، اسلامی این شهراست .ازجاهای دیدنی وتوریستی قابل توجه آن  " کویر حاج علی قلی " می باشد.

سوغاتی و محصولات: محصول پسته این شهرستان بسیار مشهور است. و محصولاتی چون" انگور و خربزه" ازمحصولات با کیفیت کشاورزی آن می باشد .

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
fa.wikipedia.org
lib.du.ac.ir
semnan.farhang.gov.ir