نام: زنجان

نام قدیمی: قدیمی‌ ترین نامی که به این منطقه اطلاق شده است آندیا Andia و سپس زندیگان به معنای اهل کتاب زند بوده است.

استان: زنجان

تاریخچه: نام زنجان عربی ‌شده واژه زنگان است. مردم منطقه هنوز هم تلفظ زنگان را به کار می ‌برند. بنای شهر زنجان در زمان اردشیر بابکان ساخته شده و در آن زمان نام شهین یعنی منسوب به شاه به آن اطلاق می‌ شده است. هم اکنون روستایی چسبیده به شهر با نام سایان وجود دارد که به احتمال قوی تغییر یافته شاهین ویا شهین بوده است. شهر تاریخی زنجان به لحاظ وجود مقاومتهای مردمی و منطقه‌ای درمقابل سپاهیان اسلام از شهرهای دشوارگشا بوده‌ است، این شهر برای بار دوم در پاییز سال ۶۲۸ هجری قمری در فتنه مغول تخریب شده و شدت آن به حدی بود که شهر برای مدتی از قید حیات ساقط شد. به ویژه انتخاب سلطانیه به پایتختی در دوران ایلخانی و گسترش شهر مزبور در ایام حکومت غازان ‌خان و خدابنده و اولجایتو در اواخر قرن هفتم هجری قمری، به علت نزدیکی این دو شهر، در متروکه شدن شهر زنجان عامل موثری بود. به عبارت دیگر در تمام ایام شکوفایی شهر سلطانیه، شهر زنجان به حالت نیمه ویران باقی ‌مانده است. پس از برچیده شدن حکومت ایلخانی و مغول، شهر زنجان برای بار سوم در نیمه دوم قرن هشتم هجری قمری با یورش امیرتیمور گورکانی مواجه و پس از قتل‌ عام اهالی به طور کلی با خاک یکسان شد. شهر فعلی از دوران صفویه تکوین و توسعه پیدا کرده‌است. از اواخر دوره قاجاریه به علت استقرار ایل خمسه نام خمسه نیز بر آن نهاده شد.

تقسیمات کشوری: بخش های شهرستان زنجان عبارتند از قیدار (خدابنده) ،ماهنشان ،طارم علیا که جمعاً ۹۵۳ پارچه آبادی دارد.

موقعیت جغرافیایی: شهر زنجان در دره زنجان‌ چای (از شاخه‌ های قزل ‌اوزن قرار گرفته و سر راه شوسه و راه‌ آهن تهران به تبریز می ‌باشد. شهر زنجان از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از شرق به سلطانیه و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان ماهنشان محدود است

آب و هوا: شهر زنجان بعلت واقع شدن در منطقه کوهستانی دارای زمستان سرد و برفی و تابستان معتدل است.

مساحت: مساحت شهر زنجان حدود ۸۱ کیلومترمربع است

ارتفاع از سطح دریا: ۱۶۶۳ متر

رودخانه ها: رود زنجان

وضعیت اقتصادی: استان زنجان یکی از قطب های مهم کشاورزی و دامداری غرب کشور به شمار می آید که به دو شیوه صنعتی و سنتی صورت می گیرد. در بخش صنعت و معدن نیز این منطقه دارای موقعیتی خاص است.

فرهنگ و هنر: نخستین کتابخانهٔ زنجان به دستور سلطان محمد خدابنده در سلطانیه تأسیس شد. این کتابخانه حاوی نسخه‌ های ارزشمندی به زبان عربی بود که در قطع بزرگ با حروف سیاه و طلایی نگارش یافته بودند. همچنین مردم زنجان در برپایی مراسم محرم دارای ویژگیهای خاص خود هستند. جمعیت دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون نفر می ‌باشد که به عنوان دهمین میراث معنوی کشور ثبت گردیده است. در صدا و سیما، از دسته حسینیه اعظم زنجان به عنوان بزرگترین دسته عزاداری جهان نام برده شده است.

جمعیت: جمعیت این شهر در سال 1391 ، 388،796 بوده است.

زبان محلی: امروزه زبان مردم زنجان ترکی آذربایجانی با لهجه زنجانی است. فارسی نیز در برخی خانواده ‌ها رایج است.

خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: محلات دود قلی، مسجد یری پایین، نصرالله خان، محله زینبیه و محله قهرمان

جاذبه های گردشگری: بازار زنجان، مسجد میرزائی، مسجد جامع، مسجد جمیله خانم، رختشویخانه، موزه باستانشناسی (موزه مردان نمکی)، غار کتله خور، کوههای رنگی (آلا داغلار)

سوغاتی: مرسوم ترین سوغاتی زنجان چاقو و چاروق (نوعی کفش) است.

غذای محلی: خورش «‌شش‌انداز» (مخصوص شب چهارشنبه سوری)، ماهی با رشته پلو یا زعفران پلو (غذای شب عید) خوراک دنك كه در هنگام دندان در آوردن كودك پخته می‌شود، قاتق لش، چكرمه، یاغ‌ چوربا، «قره‌چوربا» و...

صنایع دستی: ورشوسازی و نقره‌ سازی و ملیله کاری و چاروق‌ دوزی و چاقوسازی و فرش‌ بافی (فرش زنجان)

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان
 

منابع:
شهرداری زنجان
fa.wikipedia.org
tebyan.net
citypedia.ir
zanjan.irib.ir