نام: مسجد سلیمان

نام قدیمی: آساک، سیماش، پارسوماش، جهانگیری

استان: خوزستان

تاریخچه: مسجدسلیمان منطقه ای تاریخی در میان کوه‌ های زاگرس و از شهرهای بختیاری‌ نشین استان خوزستان در ایران است. مسجدسلیمان را در دوره تمدن ایلام آساک می‌ نامیدند که بخشی از منطقه سیماش عیلام تلقی می ‌شد؛ ولی پس از حمله آریایی ‌ها و شکست عیلامیان نام آن به «پارسوماش» تغییر پیدا کرد. بین سدهٔ نه تا اوایل سدهٔ هفت پیش از میلاد قومی آریایی به نام ‍ «پارسوا» از دامنه‌ های شمال غربی زاگرس و کوه‌ های بختیاری به جلگه خوزستان فرود آمده و مسجدسلیمان کنونی از جمله مناطقی بود که در آن سکنی گزیدند. این قوم نیمه بدوی که متکی بر معیشت شبانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچ‌نشینی، در نواحی کوهپایه ‌ای جلگه، شهر تازه ‌ای بنا نهادند و آنرا به یاد سرزمین گذشته خود که «پارسوا» نام داشت، «پارسوماش» خواندند. در شمال شرقی مسجدسلیمان برروی تپه‌ ای باستانی بنام سرمسجد آتشکده ‌ای مربوط به آن دوران وجود دارد که پروفسور گیرشمن باستان‌شناس فرانسوی این آتشکده را مربوط به دوران پارس ‌ها می ‌داند و معتقد است که زادگاه چیش پش اول هخامنشی جد کوروش بزرگ بوده است. مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد می ‌نامیدند و علت آن وجود این آتشکدهٔ باستانی بود. در زمان حمله اعراب تازی ‌ها می‌ خواستند آنرا از بین ببرند اما ایرانیان به دروغ به آنها گفتند که این معبد ساخت سلیمان پیامبر است و چون سلیمان بسیار مورد احترام اعراب بود آنها از این عمل سر باز زدند. در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی هنگام بازدید رضاخان از سرمسجد وقتی که او این ماجرا را شنید دستور به تغییرنام سرمسجد به مسجد سلیمان داد و بدین ترتیب در سال ۱۳۰۵ و به تصویب مجلس شورای ملی نام مسجدسلیمان را بر این شهر نهادند.
اعتقاد ایرانیان به آتش به عنوان نمادی از اهورامزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکده‌ های همیشه جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی نیز به شدت اهمیت یافت، به گونه‌ ای که آتش این آتشکده تا زمان «هارون الرشید» نیز روشن بود. اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد شد که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می کردند؛ لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان باقی ‌مانده و نام «مسجدسلیمان» نیز در همین راستا بر آن اطلاق گردید.
طلوع دوبارهٔ مسجدسلیمان، بعد از گذشت چندین سده در ۴ بامداد ۵ خرداد ۱۲۸۷ هجری شمسی (1908 میلادی) با فوران نفت از میدان نفتی شماره یک در میانه مسجدسلیمان کنونی آغاز شد. فورانی که حیات اقتصادی و اجتماعی مسجدسلیمان و بعد ایران را دگرگون کرد. عملیات استخراج نفت، برای نخستین بار در خاورمیانه در سال 1908 میلادی توسط کنسرسیوم دارسی از چاه شماره یک مسجد سلیمان آغاز گردید که یکی از عوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان بود. مسجدسلیمان تا سال 1928 میلادی تنها منبع استخراج نفت ایران بود تا دراین سال در میدان نفتی عظیم هفتگل نیز فوران نفت آغاز و مسجدسلیمان در تولید نفت از انحصار خارج شد. اگر بگوییم این شهر نخستین شهر صنعتی ایران است گزاف نگفتیم. وجود اولین چاه نفت خاورمیانه، اولین پالایشگاه نفت خاورمیانه، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین کارخانه تولید برق و … خود گواه بر این مدعاست.

تقسیمات کشوری: این شهرستان از بخش مرکزی تشکیل شده که شامل شهر گلگیر، دهستان تل بزان، دهستان تمبی گلگیر و جهانگیری میباشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان مسجدسلیمان بین 48 درجه و 55 دقیقه تا 49 درجه و 53 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و بین 31 درجه و 42 دقیقه تا 32 درجه و 37 دقیقه عرض شمالی از خط استوا در حاشیه شرقی استان خوزستان واقع گردیده است.

آب و هوا: شهرستان مسجدسلیمان مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و نسبتا خشک است و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین دما کمتر از 4- درجه سانتی گراد در زمستان و بیش از ۵۰ درجه سانتی‌ گراد در تابستان می ‌باشد.

مساحت: 5882 کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۳۷۲ متر

رودها: مهمترین رودخانه مسجدسلیمان، رود کارون است که از کوه‌ های زاگرس سرچشمه می ‌گیرد و پس از عبور از سدهای شهید عباسپور و مسجدسلیمان از کنار شهر می ‌گذرد. همچنین رودخانه تمبی در جنوب شهر وجود دارد که در ساحل رودخانه پارک ‌ها و تفریحگاه‌ هایی ساخته شده که از جاذبه‌ های گردشگری شهر به شمار می‌ روند.

کوهها: بلندترین ارتفاعات استان خوزستان در شهرستان مسجدسلیمان قرار دارد. این ارتفاعات در مناطق شمال و شمال شرقی شهرستان و در منطقه توریستی اندیکا واقع شده ‌اند. مرتفع‌ ترین قله در محدوده شهرستان مسجدسلیمان، کوه کینو با ارتفاع 3710 متر است. دیگر کوه‌ های بلند مسجدسلیمان عبارتند از لیله، تاراز، منار، دلا، آلا، ادیو، شوه، لندر و آسماری.

جمعیت: این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۲۷۱,۷۷۸ نفر جمعیت داشته است. مردم مسجدسلیمان از ایل بختیاری هستند.

زبان محلی: زبان اهالی این شهر، گویش بختیاری است و مردم آن از طوایف ایل بختیاری هستند.

محله های قدیمی: نام محلات بیشتر از نام چاه ‌های نفت و یا ادارات شرکت نفت گرفته شده‌ است؛ مانند نمره یک که از نام چاه شمارهٔ یک گرفته شده ‌است. بسیاری از محله ‌ها به همین ترتیب به یک نمره خوانده می ‌شوند که بیشترین آن نمره چهل است. اسم برخی محلات هم از نام طوایفی گرفته شده که برای اولین بار در آنجا سکنی گزیده‌ اند؛ مانند مال ‌جونکی. برخی جاها هم افرادی که از شهرهای دیگر برای کار به مسجدسلیمان آمده بودند، در کنار هم اقامت کرده و خانه ساخته ‌اند؛ مانند لین ‌اصفهانی ‌ها و یا محل اقامت کارکنان خارجی شاغل در شرکت نفت مانند لین هندی‌ ها. محله سر مسجد نیز به علت آثار باستانی که روی تپه ‌ای بالای آن وجود دارد و منسوب به سلیمان است، سرمسجد نامیده شد. نام‌ گذاری مسجدسلیمان در دیماه ۱۳۰۳ شمسی هم به علت همین آثار می ‌باشد. محدودهٔ مسجدسلیمان ناهموار و دارای پستی و بلندیهای زیادی است. شرکت نفت منازل و ادارات خود رادر نقاط مناسبتر احداث کرده و به همین دلیل محله‌ های این شهر ازهم فاصله داشتند. در سالهای اخیر به دلیل رشد جمعیت شهر و عدم کنترل اولیه‌ای که بر ساخت و ساز وجود داشت، فاصلهٔ بین محلات کم شده و در بسیاری جاها، کاملاً به هم چسبیده هستند.

جاذبه های گردشگری: دامنه کوه آسماری، تفرجگاه تمبی، گُلگیر، معبد سرمسجد و معبد برد نشانده، منطقه نمونه گردشگری تاراز، وستای سوسن سرخاب، تنگه لیموها و...

سوغاتی و صنایع دستی: قالی و گلیم بختیاری، نان تیری، کُنار، کشک

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
استانداری خوزستان
fa.wikipedia.org
portal-khz.ir