نام: گرمه

استان: خراسان شمالی

تاریخچه: شهرستان گرمه به لطف موقعیت راهبردی خود بر سر راههای کاروانرو همواره مورد توجه قرار داشته و از دوران پیش از تاریخ تا ادوار متاخر اسلامی به طور پیوسته نقش بارزی را در تکامل فرهنگی خطۀ خراسان ایفا کرده است. وجود محوطه های بزرگ از دوران مس و سنگی و عصر مفرغ از قبیل منجاق تپه و تپه های پیش از تاریخ در سراسر دهستان گلستان از جمله استقرارگاههای پیش از تاریخ در اطراف روستای دشت در پهنۀ شهرستان گرمه آن را به یکی از مهمترین سکونت گاههای بشری در خراسان شمالی بدل کرده است. پراکندگی زیاد محوطه های باستانی مربوط به دوران اشکانی و ساسانی در این شهرستان، از شکوفایی این خطه در این دوره از تاریخ با بهره مندی از موقعیت ممتاز بر سر راه ابریشم و معادلات سیاسی و تجاری آن دوران حکایت دارد. وجود محوطه های وسیع و فراوان از دوره اسلامی از جمله ویرانه های مربوط به چندین قلعه در اطراف شهر درق از قبیل محوطه خواجه سنگاور، نارنج قلعه و بسیاری آثار دیگر، در کنار گزارشهای مورخان و جغرافیدانان دوره اسلامی مبنی بر ابادانی این دوره نشان از رونق و شکوفایی این منطقه در سراسر دورۀ اسلامی دارد. نزدیکی این منطقه به مراکز قدرتهای محلی همچون جاجرم و اسفراین شکوفایی این خطه را دامن زده و باعث رشد فرهنگی آن شده بود. وجود چندین کاروانسرا و رباط همچون رباط عشق، رباط قره بیل و رباط دشت و نیز حوض انبار و آب انبارهای ساخته شده در مسیر راههای اصلی و فرعی برای استفاده مسافرین و کاروانیان، به بهترین وجه شکوفایی منطقه در سده های میانی اسلامی را بازگو میکند. این منطقه تا اواخر دوره قاجار اهمیت خود را حفظ نمود تا اینکه با ورود تجهیزات حمل و نقل مدرن، احداث راههای ترانزیتی و در پی آن حذف شبکۀ راههای قدیم و متروک ماندن راههای کاروانرو و کاروانسراها به تدریج از اهمیت آن کاسته شد و به سرعت افول کرد. این شهرستان در سال ۱۳۸۷ از شهرستان جاجرم منتزع شد. تعداد آثار ثبت ملی شهرستان بیش از 60 اثر می باشد.

تقسیمات کشوری: این شهرستان دارای سه شهر (گرمه، ایور، درق) و دو بخش مرکزی و درق میباشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان گرمه در غرب استان خراسان شمالی واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان مانه سملقان و از جنوب و شرق  به شهرستان جاجرم و از غرب با استان گلستان و سمنان  همجوار است. این شهرستان بدلیل اینکه پل ارتباطی استان خراسان شمالی با استان سمنان و گلستان است از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است.

آب و هوا و شرایط اقلیمی: شهرستان گرمه دارای آب و هوای گوناگون است به طوری که در قسمت های شمالی معتدل و کوهستانی و در قسمت های جنوبی آب و هوای خشک نیمه بیابانی دارد. شهرستان گرمه به طور کلی با توجه به میزان بارندگی های سالانه جزو مناطق خشک قلمداد میشود. در این منطقه رودخانه دائمی وجود ندارد و کشاورزی منطقه مبتنی بر آبیاری با قنات و چاههای عمیق و نیمه عمیق است. ارتفاعات واقع در شمال شهرستان که از شرق به غرب در حاشیه شمال شهرستان امتداد دارد در مواردی بیش از 2000 متر ارتفاع دارند و به طور کلی در مناطقی مانند دشت و رباط قره بیل باعث ایجاد آب و هوای ملایم ومرطوب تری شده است. با وجود این بخش قابل ملاحظه ای از اقلیم این منطقه کویری و استپی است.

مساحت: ۲۴۰۷ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۲۱۱۸ متر

ارتفاعات و کوهها: عمده ترین ناهمواری ‌های شهرستان شامل رشته کوه‌ های خمبی، کوههای سه کنج و گدار گز و برجستان در جنوب و جنوب غرب شهرستان و ضِغِی و اَنجیلی در غرب و سرای و بهار میباشد. بالاترین نقطه ارتفاعی آن ۲۱۱۸ متر از سطح دریا در منطقه کوه سرای و پایین ترین نقطه ارتفاعی آن ۱۰۵۰ متر در محدوده شهر گرمه است.

اقتصاد: اقتصاد این منطقه عمدتاً بر کشاورزی، دامپروری و در دهه های اخیر حمل و نقل و صنایع وابسته است. این شهرستان دارای معادن سنگ و مرمریت می ‌باشد که معدن سنگ مرمریت پارسیان گرمه و معدن سنگ مرمریت خاتم درق از آن جمله‌ اند.
 
محصولات: محصولات عمده زراعی عبارتند از گندم، جو، چغندر قند، پنبه، آفتابگردان، زیره و انواع صیفی جات و محصولات باغی. انار، انگور، بادام، پیاز درق، تخمه افتابگردان دشت، الو بخارا سیب و گلابی دشت، توت نیز از دیگر محصولات این شهرستان هستند.

فرهنگ و آداب و رسوم: مردم این شهرستان از لحاظ نژادی و قومی و قبیله‌ای ازاقوام کرد، ترک و تات تشکیل شده است. درحال حاضر تمامی اقوام با برادری و صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی میکنند. جشنواره سمنو در ایام عید نوروز در شهر درق، مراسم قنبر خوانی در شب شهادت حضرت علی (که شخصی در نقش قنبر(غلام حضرت علی) به نوحه خوانی در حین مجلس عزا می پردازد) نیز از آداب و رسوم ویژه این شهرستان میباشد.

جمعیت: ۲۴،۵۹۹ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: در شهرستان گرمه بطورکلی سه زبان کردی،‌ تاتی و ترکی رایج است.

جاذبه های گردشگری: رویشگاه لاله های واژگون، دشت شقایق های قزلق و گلمندره، جنگل های ارس، غارهای متعدد از جمله غار کفترک و غار روستای آرمادلو، قلعه جلال الدین گرمه، باغ مزار گرمه، مسجد جامع شهر ایور، مسجد جامع شهر درق، سردابه های ایور، بنای سنگ رباط قره بیل، کاروانسرای رباط عشق و...

سوغات و صنایع دستی: مهمترین صنایع دستی شهرستان کلاه کرکی (کلاه گوشی)، گلیم، چوخه و چادرشب می ‌باشد. کلاه گوشی یا کلاه جاجرمی را افراد بالای ۴۵ سال در شهرهای گرمه و ایور به سرمی کنند و بافته شده از کرک بز و پشم گوسفند است که معمولاً کلاه کرکی (کلاه گوشی) های مرغوب از کرک بزهای کرمان توسط اهالی بافته می ‌شود. حلوا جوزی، اِنده (نوعی کلوچه)، شکر پنیر، تسمک، سمنوی درق نیز سوغات این شهرستان هستند.

غذای محلی: سمنو درق، گوشواره خمیری (جوشواره خمیری)، سُمسُمه و...

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
فرمانداری گرمه
fa.wikipedia.org