نام: شیروان

نام قدیمی: شیران، انوشیروان

استان: خراسان شمالی

وجه تسمیه و تاریخچه: نام شیروان منسوب به نقش شیری است که شکل و شمایل آن در دامنه کوهی که در فاصله چند کیلومتری جنوب شهر وجود دارد مشاهده می‌گردد. این کوه به شیرکوه نیز معروف است. شیروان از کهن ترین مراکز فرهنگ و تمدن و تاریخ در خراسان شمالی و ایران است و قدمت تمدن در این شهر به ۷۰۰۰ سال(۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و ۲۵۰۰ سال قبل از امپراتوری هخامنشیان) می رسد. تاکنون بیش از ۱۲۰ اثر باستانی و مکان فرهنگی در آن شناسایی شده است. تپه باستانی ارگ شیروان سابقا مرکز حکومت و فرماندهی خطه شمال خراسان بوده است و اکنون عظیم ترین و مهم ترین محوطه باستانی شمال شرق کشور است. این ارگ که در اطراف آن سفال های دارای قدمتی ۷۰۰۰ ساله به دست آمده است، به عنوان کهن ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و بررسی و پژوهش باستان شناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. شيروان‌ در زمان اشکانيان در زمره قلمرو آنان‌ قرار داشته و وجود گورهاي زرتشتي و آثار تاريخي در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهاي تاريخي شيروان در پيش از تاريخ كمك مي نمايد، بلكه آبادي و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان مي دهد.

موقعیت جغرافیایی: شیروان در عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۴۰ دقیقه و طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۹۳ دقیقه قرار گرفته است. از شمال به پایتخت کشور ترکمنستان شهر عشق‌آباد، از جنوب به شهرستان اسفراین، از شرق به شهرستان فاروج و از غرب به بجنورد محدود می‌شود. شهر شیروان در مجاورت رود اترک قرار دارد. شیروان با فاصله ۲۲ کیلومتری نزدیک ترین شهرستان به عشق آباد پایتخت ترکمنستان می‌باشد. فاصله مرکز شهرستان شیروان تا مشهد مقدس 195 کیلومتر و تا شهر بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی، 52 کیلومتر است.

آب و هوا: آب و هوای شیروان معتدل و کوهستانی است حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۴۳ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۳۱ درجه زیر صفر است. شیروان دارای آب و هوای نسبتاً سرد در زمستان و گرم و معتدل در تابستان می‌باشد.

مساحت: مساحت ۳۷۸۹ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۰۹۷ متر

فرهنگ و آداب و رسوم: قبرهای زرتشتی در اطراف تپه ها و روستاهای قدیمی گلیان و خانلق و بعضی از آداب و رسوم مردم شیروان زندگی زرتشتیان در شیروان را تأیید می نماید. در شيروان نوازندگان حرفه اي را بخشي مي گويند. اين نوازندگان محلي معمولا در صدر مجلس مي نشينند و به عنوان مقدمه حتما شعري از شاعر معروف ترك زبان(نوايي) مي خوانند. مردم شيروان نيز داراي آداب و رسوم خاصّي مي باشند كه به مواردي از آن فهرست وار اشاره مي شود. كوزه شكستن که پس از مراسم چهارشنبه سوري ، براي رفع بلا در يك كوزة سفالي مقداري نمك به علامت شورچشمي و مقداري زغال به علامت سياه بختي و يك سكه پول به علامت تنگدستي انداخته و افراد خانواده تك تك كوزه را دور سر مي چرخانند و نفر آخر كوزه را به پشت بام مي برد و آن را به پايين پرتاب مي كند و به اين طريق معتقدند سياه بختي ، شورچشمي و تنگدستي را در سال نو از خانه و كاشانه خود دور ساخته اند. بخت گشايي که اگر دختر دم بختي خواستگاري نداشت به طرق مختلف بخت گشايي مي شود تا به خانة شوهر برود. مراسم سيزده بدر، مراسم حمّام بردن داماد، سلطان دامادي، عروس بردن، مراسم انار زدن و سيب زدن که در حد فاصل بين خانة عروس و داماد در محل مناسبي داماد ابتدا قسمتي از كله قند را دور سر عروس مي چرخاند و به عروس مي دهد و در حالي كه عروس روي به قبله ايستاده است و مدعوين هم آماده گرفتن انار يا سيب مي باشند. داماد چند عدد سيب يا انار را از روي سر عروس بين مدعوين پرتاب مي كند ، كه در گرفتن انار و سيب صحنه هاي جالب و گاه مضحكي اتفاق مي افتد و مراسم خَلْتَه گَلْدي و ...

جمعیت: ۸۸،۲۵۴ نفر در سال ۱۳۹۰

زبان محلی: فارسی، ترکی خراسانی، تاتی، کرمانجی

جاذبه های گردشگری: تپه باستانی ارگ شیروان سابقا مرکز حکومت و فرماندهی خطه شمال خراسان بوده است و اکنون عظیم ترین و مهم ترین محوطه باستانی شمال شرق کشور است. این ارگ که در اطراف آن سفال های دارای قدمتی ۷۰۰۰ ساله به دست آمده است، به عنوان کهن ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و بررسی و پژوهش باستانشناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. مكان هاي تاريخي و ديدني شهرستان شيروان عبارت اند از آرامگاه بي‌بي حنيفه، آرامگاه تيموري در 6 كيلومتري شيروان، آرامگاه معصوم زاده امام يحيي، امام زاده حمزه در 6 كيلومتري شمال باختري شيروان، امام زاده محمد رضا، برج و باروي تيموري، تپه ارگ در جنوب باختري شهر كنوني شيروان، تپه(قلعه) اسرار، تپه زيارت، تپه ماسوره شيروان، حسنيه حاج آخوند، شهرپيشين، غار پوستين دوز، غار كافر، قزلرقلعه زيدر، قزلرقلعه زوارم، قزلرقلعه اوغار، قزلرقلعه تفتازان، گمرك تپه و گبرخانه.

سوغاتی و غذای محلی: کشمش، شکر پنیر، شیره انگور و غذاهای محلی مثل قتلمه، چلپه، اگنجه، شیرمال، ساج نونه، فطیر، قاق، چریش لی فطیر، جزلق لی فطیر، کلوچه برنجی، چزمه، قوتاب(قطاب)، یخنه پلو، آبگوشت، سمسمه، دیمه دنی، قیش، کچه(کاچی)، نون قاتق، پی او، درشوگرم، آش رشته، یارمه، مسدوه، فرنی، شیره داغ، تلخان، آش قلیه و اماج كماج و عقيقه دو غذاي معروف محلي شهرستان شيروان است.
 
صنایع دستی: مهم‌ترين صنايع دستي مردم شيروان را فرش‌بافي، خرسك، قاليچه، گليم، جاجيم بافي، نمدمالي، پوستين دوزي، بافتن دست‌كش، جوراب، شال‌گردن، كلاه، پايتابه، چوخه، چوخا، كيسه حمام، خورجين و جوال تشكيل مي‌دهد. فرش بافي و قاليچه بافي و خرسك نيز در ميان مردم اين شهرستان رايج است. قالي هاي بافته شده بيش‌تر با طرح قالي مشهد و نقش‌هاي ترنج عرضه مي‌شود. كلاه يا عرقچين به گونه نيم‌كره است و نقش‌هاي مرتب و جالبي با ابريشم روي آن ايجاد مي‌شود. نقش‌هاي جودانه، علقيش، دندون موشي و گل جقه اي عرضه مي‌شود. گليم را در شيروان پلاي هم مي گويند.

بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز

منابع:
fa.wikipedia.org
shirvan.nkhorasan.ir