نام: بجنورد (نام این شهر در لهجه شمال خراسان «بُژنُرد» تلفظ می ‌شود.)

نام قدیمی:  پارسی میانه: بیژن‌ گرد و پس از اسلام: بوزنجرد، چرمغان نیز از دیگر نامهای تاریخی این شهر است.

واژه شناسی: بیژن ‌گرد (بجنورد) به معنی «ساختهٔ بیژن» و «آباد شده به دست بیژن» است.

وجه تسمیه: شهر بیژن ‌گرد نیز بر اساس حکایت بیژن و منیژه، در شاهنامهٔ فردوسی، مکانی بوده که منیزه، بیژن را از چاه نجات داده و شهری در آن مکان بنا کرده‌ است.

استان: خراسان شمالی

تاریخچه: نقاط باستانی متعلق به دوران میان ‌سنگی هزارهٔ چهارم تا هزارهٔ اول پیش از میلاد، نقش مهمی را در شکل‌ گیری زیستگاه‌ های اولیه در حاشیهٔ رودخانه اترک ایفا نموده ‌اند. به استناد متون تاریخی در سده‌ های پنجم تا هشتم هجری، بخش وسیعی از ناحیهٔ بجنورد، مسکونی و آباد بوده ‌است. در آغاز دوران مغول و تیموری، منطقهٔ بجنورد نیز مورد آسیب‌ ها و خسارات فراوانی واقع شد.

تقسیمات کشوری: بجنورد 3 شهر، 3 بخش، 8 دهستان و 232 آبادی دارد.

موقعیت جغرافیایی: بجنورد از شمال با جمهوری ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است. بجنورد در شمال شرق ایران در طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه در جنوب رشته‌ کوه کپه‌ داغ و شرق رشته‌ کوه آلاداغ و شمال رشته‌ کوه البرز واقع شده است.

شرایط اقلیمی: بخش بزرگی از شهرستان بجنورد در درۀ رود اترک قرار گرفته و تحت تأثیر تودۀ هوایی دریای مازندران قرار دارد که به علت داشتن رطوبت موجب سرسبزی و خرمی منطقه در بهار و تابستان میشود. رشته کوه کپه داغ در شمال به عنوان مرزی طبیعی بین ترکمنستان و شهرستان بجنورد قرار گرفته و رشته کوه آلاداغ در جنوب غربی بجنورد قرار گرفته است. شهرستان بجنورد به دلیل واقع شدن بر روی گسلهایی با منشاء تکتونیکی از نواحی زلزله خیز استان به شمار میرود.

آب و هوا: آب و هوای بجنورد بطور کلی معتدل کوهستانی می‌ باشد از اینرو تابستان‌ های بجنورد آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستان‌ هایش سرد است.

مساحت: ۳۶ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۰۷۰ متر

کوههای اطراف: رشته کوههای کپه داغ، آلاداغ، البرز

رودخانه ها: رود اترک

وضعیت اقتصادی: صنایع مختلف و معادن استان از منابع اقتصادی مهم استان محسوب میشوند. همچنین مجتمع پتروشیمی و کارخانجات متعدد، صنایع غذایی و کشاورزی نیز نقش بسزایی در اقتصاد منطقه دارد.

فرهنگ و هنر: مردمان فارس، کرمانج، ترک، ترکمن و تات اکثریت ساکنان بجنورد را تشکیل می‌ دهند. فارس ‌های بومی (تات ‌ها) مردمان بومی بجنورد و خراسان شمالی هستند. باورها، اعتقادات و آداب و رسوم قوميت ها، متفاوت از يکديگر است. آلات موسيقي در سطح استان ار تنوع چشمگيري برخوردار است و نمونه هايي از انواع آلات موسيقي همچون دوتار، کمانچه، قوشمه، دهل، سرنا و دايره را میتوان نام برد. لباس محلی و سنتی اقوام ساکن استان و همچنین بجنورد بسیار متنوع و زیباست.

جمعیت: جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱۹۹٬۷۹۱ نفر بوده است.

زبان محلی: گویش تاتی زبان فارسی در خراسان شمالی امروزه تأثیر بسیاری از فارسی معیار گرفته و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار می ‌دهد.

خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: در حدود 200 سال پیش کل بجنورد دارای 3 محله زیر بوده است: الف- ساربان محله که نقطه اولیه شهر فعلی بوده و اکثرا مسافران جهت اتراق به آنجا می رفتند. ب- بربرمحله که در جنوب غربی شهر واقع شده است. ج- دلو محله که در طرف شرق بجنورد بوده است. سبزه میدان نیز امروزه از محلات قدیمی بجنورد است.

جاذبه های گردشگری: عمارت زیبای مفخم یکی از بناهای تاریخی دوره قاجار در بجنورد است. این بنا امروزه به موزه بزرگ باستان‌ شناسی و مردم شناسی استان تبدیل شده است. تفرجگاه بش ‌قارداش (پنج برادر) در ۷ کیلومتری جنوب بجنورد و در شرق جادهٔ بجنورد به اسفراین، در فاصلهٔ تقریبی یک کیلومتری جاده واقع شده‌است. پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته‌است. به سبب اقامت چهار فصل مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهارمغان شهرت یافته‌ است. گردشگاه و چشمه باباامان نیز از مکانهای دیدنی بجنورد است.

محصولات: انواع میوه بویژه هلو، انگور، بادام، سیب و...

سوغاتی: آب‌ نبات بجنورد (شکر پنیر)، قره قوروت، کشک، پشتی ترکمنی، خشکبار، کشمش، هلو، سیب، لواشک، بادام و...

غذای محلی: نان قطاب، شله ماش بجنوردی، قروتو بجنورد، آش یارمه بجنورد و...

صنایع دستی: قالی دورو بجنورد، چاروق بجنورد و سفره کردی بجنورد، چاروقق دوزی بجنورد

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 32288351 058

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: سه روز
 

منابع:
میراث فرهنگی استان خراسان شمالی
fa.wikipedia.org
tnews.ir
kormanji.mihanblog.com
eneshat.com
seeiran.i