نام: قوچان

استان: خراسان رضوی

تاریخچه: دشت قوچان و حوزه رود اترک در مجاورت ارتفاعات هزار مسجد، شاه جهان، عامل مهمی در پیدایش تمدنهای پیشرفته حداقل در هزاره چهارم قبل از میلاد و پس از آن بوده و به دلیل اقلیم مناسب و خاک حاصلخیز از گذشته‌ های دور تا به امروز مورد سکونت قرار گرفته است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی آن در مسیر جاده آسیایی و ترانزیتی کشورهای آسیای میانه از معبر گمرک باجگیران همیشه مورد توجه بوده است. شهر قوچان  نیز از قدیمی ‌ترین شهرهای خراسان بزرگ است که قدمتش به حدود ۲۵۰ سال پیش از میلاد بر می‌ گردد. اولین پایتخت سلسله اشکانی که از ۲۵۶ سال قبل از میلاد تا ۲۲۴ میلادی بر ایران حکومت داشته‌ اند، در حوالی قوچان امروز بوده است و آساک نامیده شده است.

تقسیمات کشوری: این شهرستان شامل دو بخش (باجگیران و قوچان)، پنج دهستان و دو شهر (باجگیران و مرکزی) است.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان قوچان در فاصله ۱۳۰ کیلومتری مشهد مقدس و در مسیر جاده آسیایی و شمال شرقی کشور قرار دارد و محدوده آن از شمال به درگز و کشور ترکمنستان و از جنوب به نیشابور و از شرق به چناران و از غرب به فاروج و شیروان منتهی می‌ شود و از معبر گمرک باجگیران به کشورهای آسیای میانه متصل است. قوچان دارای ۲۸ کیلومتر مرز بین‌المللی با کشور ترکمنستان می ‌باشد

آب و هوا: قوچان با قرار گرفتن در بین ارتفاعات هزار مسجد و آلا داغ دارای آب و هوای معتدل و سرد بوده و زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل دارد.

مساحت: ۳٬۸۴۸٫۲۶ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۳۵۰ متر

کوهها: آق کمر، سنجربیگ، آسلمه، علی بلاغ در شمال و همچنین کوههای شاهداغی، امام داغ از کوههای معروف قوچان هستند. بلند ترین قله کوه هزار مسجد بنام کوه هزار مسجد با ارتفاع بیش از سه هزار متر است که در خارج از محدوده شهرستان است. در واقع این رشته کوه در منطقه قوچان از شرق گیفان تا گردنه الله اکبر امتداد دارد. رشته کوه بینالود آلاداغ که در بیشتر نقاط خط الراس آن محدوده مرزهای شهرستان قوچان به شهرستان‌ های اسفراین و نیشابور را تشکیل می دهداز جنوب شرقی قوچان تا قله شاه جهان در جنوب غربی فاروج در محدوه شهرستان قوچان امتداد دارد.

رودها: به دلیل وجود ارتفاعات هزارمسجد، آلاداغ و شاه جهان به سبب بارش فراوان برف و باران، منطقه قوچان دارای چشمه‌ های فراوان و رودخانه ‌های محلی است. مهمترین رودخانه قوچان رود اترک است که از شرق قوچان یعنی از حوزه آبریز لاله رویان، یدک و الهیان سرچشمه گرفته و پس از تلاقی به آبهای رودخانه یادگار، عمارت و بادخور در نزدیکی قوچان در بستری تنگ جریان گرفته و پس ازگذشتن از فاروج و شیروان و مشروب ساختن قسمت عمده‌ ای از آبادی‌ های خود به سمت شمال بجنورد جاری می ‌گردد و پس از مخلوط شدن با رودخانه‌ های محلی وارد منطقه گرگان شده و مرز ایران و ترکمنستان را به عنوان مرز طبیعی تشکیل می ‌دهد. این رودخانه در چات به رودخانه دیگری موسوم به سومبار می ‌پیوندد و با شیبی ملایم به دریای خزر می‌ ریزد. رودخانه ‌هایی که از قوچان سرچشمه گرفته و به شهرهای دیگر جاری می‌ شوند و با مصرف دیگر کشاورزی می ‌رسند عبارتنداز: اترک، فرق، رشوانلو، رود استاد و خسرویه، داغیانی، چری، قره شاهوردی و رودخانه شارک و دوربادام که وارد خاک ترکمنستان می ‌شود.

پوشش گیاهی و زیست جانوری: گیاهانی چون ارس، زرشک و درمنه در این منظقه به وفور دیده می ‌شود. گیاهانی با نامهای محلی مانند: چریش، زیانی گزی و کنگر محلی در کوهستانهای قوچان فراوان و مورد استفاده‌ است. گیاهان دارویی این منطقه نیزعبارتند از: کتیرا، درمنه ترکی، شه تره، ترنجبین (که عرقیات گیاهی قوچان بهمین دلیل معروف است). شقایق و لاله وحشی از گلهای فراوان کوهستانها و جلگه ‌های قوچان است. گونه‌ های مهم جانوری این منطقه قوچ و میش، کل و بز، گرگ، خوک، روباه، کبک (پرنده)، هما، سارگپه، خارپشت، عقاب طلایی، پایکا، خرگوش، خفاش، انواع مار، ماهی آزاد و شیرماهی و پلنگ ایرانی می ‌باشد.

کشاورزی: موقعیت کشاورزی قوچان بسیار مشهور بوده بطوریکه قوچان را «خمیرخانه» یا «انبار گندم خراسان» لقب داده بودند. در قوچان غلات بطور عمده گندم، جو، ذرت، عدس و گیاهانی از قبیل منداب، کنجد و گرچک بخوبی بعمل می ‌آید. قوچان دارای تاکستانهای بسیار است و باغ‌ هایی از قبیل زردآلو، گوجه، شفتالو، گردو، سیب و به در جای جای این شهر به وفور به چشم می ‌خورد.

فرهنگ و آداب و رسوم: از لحاظ قومیت مردم قوچان به سه دسته کرمانج، ترک و فارس، تقسیم می ‌شوند. به طور کلی بسیاری از روستاهای قوچان متعلق به دو قوم کرد و ترک هستند. البته در این میان بسیاری از روستاها نیز وجود دارند که مردمش از قوم تات هستند و به زبان تاتی تکلم می ‌کنند. تیره ترکان شامل قوم بیات و قوم افشار هستند. تیره کرد یا کرمانج که شامل ایل‌ های بزرگی چون ایل قاچکانلو، ظفرانلو، بیچرانلو و... می ‌شوند، زمان شاه عباس اول از حوالی کردستان ترکیه امروزی به منظور مقابله با ازبکان به این منطقه کوچانده شده ‌اند. البته اقلیت ‌هایی از ترکمن ‌ها، ارمنی ‌ها، مازنی ‌ها، بلوچ‌ ها، آذری‌ ها و حتی مردم عرب در شهر وجود دارند. آنچه قوچان را متمایز از سایر شهرهای خراسان کرده است بدون شک موسیقی محلی آن است. به نوعی و به اذعان همگان قوچان پایتخت موسیقی مقامی کشور است. موسیقی با گوشت و خون مردم قوچان و شمال خراسان بزرگ آمیخته است (موسیقی محلی شمال خراسان در فهرست آثار فرهنگی و معنوی یونسکو از طرف ایران به ثبت رسیده است). ساز محلی قوچان و بطور کلی شمال خراسان دوتار است. دوتار و دوتار نوازان در قوچان از احترام خاصی برخوردار هستند و در تمام مجالس مهم این منطقه دوتار نواختن و خواندن بخشی، بخش مهمی از مراسم می‌ باشد. بخشی‌ ها را کسی می ‌دانند که خداوند به او بخششی یا موهبتی عطا فرموده و او را فردی استثنایی کرده است.

جمعیت: ۱۷۹٬۷۱۴ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: کردی، ترکی، فارسی، تاتی

جاذبه های گردشگری: قوچان به دلیل موقعیت تاریخی از جمله دارا بودن ۱۴۰ اثر تاریخی و داشتن ۳۲ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی و ۲۰ منطقه جذاب گردشگری و موقعیت خاص آن از گذشته مورد توجه بوده است. محوطه ارگ روستای مزرج، شهر عتیق قوچان، کاروانسرای سهل آباد، تپه قلعه زاوه و کهنه قلعه، غار کلر، چنار تپه و... از مراکز تاریخی قوچان هستند. از جاهای دیدنی شهر قوچان می ‌توان به موزه مردم‌ شناسی قوچان، آرامگاه بابا حسن در روستای خسرویه، مدرسه عوضیه یا مسجد جامع، روستای گوگان (زادگاه جعفر قلی زنگلی ملک الشعرای کرمانج)، آبگرم شهر کهنه، تپه چیلغانی، تپه زوباران، تپه فتح‌آباد (در ۵ کیلومتری شرق قوچان)، تپه نادری (مروارید تپه) در شمال شرقی قوچان، تپه یام (در شمال فاروج)، قلعه تپه (در ۱۵ کیلومتری قوچان) اشاره کرد. قوچان با داشتن هوای معتدل و باغ ‌های فراوان از جمله مناطق ییلاقی خراسان محسوب می ‌شود. ییلاقات معروف قوچان در خارج از حوزه شهری عبارت است از: روستای برسلان، منطقه حفاظت شده دربادام، روستای شمخال، منطقه حفاظت شده قرچغه، آبگرم شهر کهنه، آبشار و دره سراب، سد تبارک، روستای شارک.

سوغاتی و صنایع دستی: ازنظر صنایع دستی در شهر قوچان صنعت پوستین دوزی، نمد مالی و سفالگری رونق خاصی دارد، گلیم بافی و چاروق دوزی (نوعی کفش)، ساغری، گیوه و … هنوز معمول و متداول است. زنان روستایی این شهرستان اغلب به بافتن قالی و قالیچه کردی که به اصطلاح محلی خرسک می ‌گویند مشغول هستند. دیگر صنایع دستی قوچان عبارتند از: کمخت، جاجیم بافی، عرقچین دوزی، جوراب بافی، دستکش پشمی، کیسه حمام، چوخه دوزی (گونه ‌ای لباس مردانه از جنس برک که پشم نرم بز و گوسفند است). عسل قوچان که یکی از با کیفیت ترین عسل های ایران است و  کشمش، لبنیات، چاروق از سوغات منطقه محسوب میشود.

غذای محلی: اگینجه، قورمه قوچانی، دو کل، آش آبکش یا رشته سوزمه آش

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
fa.wikipedia.org
salariyan.blogfa.com
dolan.ir