نام: درگز

نام قدیمی: شهر و ناحیه درگز از دوران پیش از اسلام تاکنون داراگرد، نسیایا، آپاوارتاکن، باورد، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز نامیده ‌شده است.

استان: خراسان رضوی

تاریخچه: شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده، در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایای آن موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد می ‌رسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی در شهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش برمیگردد و درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله است. شهر درگز، شهری با سابقه درخشان تاریخی است. قبلاً به نام ابیورد نیز معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد می‌ کنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشته‌ اند. به روزگار چنگيز ، پسرش « تولي » ابيورد را تصرف كرد و به نهب و تاراج اهالي پرداخت و آن شهر زيبا را كه در آن عالمي از عمارات موج مي زد با خاك يكسان نمود و اكثر مردم را از دم تيغ گذراند. ناحیه درگز که از دوران باستان از نقاط مهم پارت و خراسان بود، به موجب قرارداد ننگین آخال ۱۲۶۱ هـ. ش /1882 م، کنارة آباد و تاریخی آن، از تجن تا نزدیکی عشق آباد، از ایران جدا شده و جزء ترکمنستان گردید. اكنون اندك آثار به جا مانده در شهرستان درگز مربوط به حاشيه يكي از دامنه كوههاي هزار مسجد (درگز فعلي) است در حاليكه آثار تاريخي بي نظيري از دوره اشكانيان و دوران اسلامي در آن سوي مرزها قرار گرفته است. درگز کنونی در سال ۱۳۲۹ تشکیل شد. شهرستان درگز در سال ۱۳۳۵ ضمیمه شهرستان قوچان گردید و مجدداً در سال ۱۳۳۹ به شهرستان درگز تبدیل شد.

تقسیمات کشوری: شهرستان درگز دارای چهار بخش (چاپشلو، لطف‌آباد، مرکزی و نوخندان)، هفت دهستان و چهار شهر (چاپشلو، درگز، لطف‌ آباد و نوخندان) است.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان بین ۲۹٫۵۸ تا ۳۷٫۵۹طول جغرافیایی و ۴۳٫۳۷تا ۵۵٫۳۶ عرض جغرافیایی واقع شده است. از شمال به جمهوری ترکمنستان و از شرق به شهرستان مشهد، از جنوب به شهرستانهای چناران و قوچان و از مغرب به شهرستان قوچان محدود است. این شهرستان با جمهوری ترکمنستان حدود ۱۵۵/۲۵ کیلومتر مرز مشترک دارد.

آب و هوا: این منطقه به دلیل اینکه در داخل کوهستان هزار مسجد واقع است دارای آب وهوای سرد کوهستانی است البته در نواحی پست گرم و پوشیده از مراتع وچمنزار است. مرکز شهرستان درگز از آب وهوای گرم و نیمه مرطوبی برخوردار است که بیشترین درجه حرارت در تابستان ۳۸ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان ۲ درجه زیر صفر است و میزان بارندگی سالانه آن ۳۵۰ میلیمتر می‌ باشد.

مساحت: ۴۱۹۴ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۴۸۰ متر

ارتفاعات و رودها: شهرستان درگز عمدتاً کوهستانی است و فقط دشت درگز در میان رشته کوه‌ های هزار مسجد پست و هموار است. دو رودخانه دائمی به نامهای درونگر و حاتم قلعه (زنگلانلو) با آبی هر کدام حدود ۸۰۰  لیتر در ثانیه و دو رودخانه فصلی به نامهای کال شور صداقت و گرنی در آن جریان دارند.

محصولات: برنج، پسته، هندوانه، خربزه، آفتاب گردان، گردو، انگور، سیب، کشمش، گندم، جو، زیره و...

فرهنگ و آداب و رسوم: مجالس عروسی در شهرستان درگز به اشکال خاص و طبق سنن دیرینه مردم این منطقه صورت می گیرد. در مرکز شهرستان به علت بافت سنتی و روی آوردن مردم به زندگی شهری از سنتهای معمول ازدواج کاسته شده است ولی هنوز در آبادیهای این شهرستان آداب و رسوم ویژه ای وجود دارد. البته به خاطر وجود طوایف و ایلات گوناگون نوع آداب و رسوم هر آبادی با دیگران کمی تفاوت دارد. در مورد ازدواج پس از موافقت والدین و بزرگترها جشن شیرینی خوران صورت می گیرد. در روز شیرینی خوری دیگهای بزرگ برنج در خانه عروس بر پا میشود مهمانان از آبادیهای دور و نزدیک به خانه پدر عروس می روند در روز شیرینی خوری خویشاوندان داماد و عروس به رقص دسته جمعی می پردازند در این مجالس لباس مردان کرد شال قرمز گلدار یا پارچه های چیت است که به دور سر خود می پیچند و زنان شلوار دست بافت و گلدار و پیراهنهای نیمه بلند با گلهای درشت و جلیقه یا نیم تنه می پوشند. آیین های ملی نیز همچون سایر نقاط ایران در این شهرستان برگذار میشود.

جمعیت: ۷۴٬۳۲۶ نفر

زبان محلی: زبان مردم اين ديار از قديم الايام تركي بوده است. زبان تاتی نیز که ارتباط با زبان پهلوی باستان و زبان آذری دارد، همچنین فارسی و کردی کرمانجی نیز در این شهرستان تکلم میشود.

جاذبه های گردشگری: آب گرم الله‌اکبر و پارک ملی تندوره، بندیان درگز، تپه خاخیان، بقعه علامه شهرستاني، غاز قزلق يا غار ديو، پارک شادی، پارك جنگلي چهل مير، دره درونگرودر بادام، دره چرلاغ، دره شمسي خان، قرخ قيز (چهل دختر)،

سوغاتی و صنایع دستی: پوستین ‌های درگز از حیث پرداخت در خراسان و حتی ایران معروف بوده اما امروز پوستین دوزی رونق خود را از دست داده و شاید تعداد کارگاه‌ های آن بیشتر از ۵ مورد نباشد. قالی بافی هنوز در بعضی از روستاها به صورت سنتی ادامه دارد و منبع درآمدی برای خانواده ‌ها است. محصولات و خشکبار منطقه، لبنیات، گیاهان کوهی و دارویی، عرقیجات، جارو و ... نیز از سوغات این شهرستان میباشند.

غذای محلی: خورش یخنی معروفترین غذای درگز است.

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
فرمانداری درگز
fa.wikipedia.org
ghatreh.com
salariyan.blogfa.com
delal.blogfa.com
ordup.com