نام: خواف

نام قدیمی: روی

استان: خراسان رضوی

تاریخچه: شاید "ابن ندیم" نخستین کسی باشد که در "الفهرست" این قصبه را "روی" خوانده است. هنوز مرکز شهر خواف را عیناً به همین شکل "روی" می ‌گویند. خواف از نظر پیشینه تاریخی، پیش از اسلام جزئی از قلمرو پارتیان بوده و سابقه تاریخی اش به چند هزار سال می ‌رسد. به گزارش دکتر مشکور صاحب رساله ایران در عهد باستان خواف در عهد اشکانیان و ساسانیان نیز جزء شهرهای آباد ایران بوده است که از توابع مهم ابر شهر نیشابور محسوب می ‌شد. «خواف» همچون خواف نوشته می ‌شود و «خاف» خوانده می ‌شود. امروزه خواف وسعتی در حدود یک دهم خواف قدیم را دارد. در گذشته تربت حیدریه و بخشی از منطقه‌ ای که اکنون در خاک افغانستان است جزء خواف بوده است. خواف محل عبور شاخه ‌ای از جاده ابریشم به طول ده هزار کیلومتر است که در قرن اول قبل از میلاد از شهر "سیان" پایتخت چین و از طریق هرات به ایران وارد می شده است.  ولایت خواف از سال ۱۲۴۹ ه. ق که هرات از ایران جدا شد به تابعیت مشهد یعنی خراسان کنونی درآمد.

تقسیمات کشوری: این شهرستان دارای چهار بخش مرکزی، سنگان، جلگه زوزن، و سلامی و شهرهای خواف، سنگان، نشتیفان، قاسم ‌آباد، سلامی میباشد. خواف همچنین دارای هشت دهستان است.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان خواف در نوار مرز شرقی ایران قرار دارد و ۱۲۳ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان رشتخوار، از غرب به شهرستان گناباد، از جنوب به شهرستان قاینات و از شرق به شهرستان تایباد و افغانستان متصل است.

آب و هوا: این شهرستان دارای آب و هوای گرم و خشک و بادهای موسمی 120 روزه است و حد اکثرو حداقل درجه هوا در ایستگاه هواشناسی خواف به ترتیب 42 و 11 درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است. متوسط درجه هوا بالغ بر 18 درجه سانتی گراد می باشد

مساحت: ۹۷۹۷ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۹۵۰ متر

کوهها: ارتفاعات کیبر، ارتفاعات سینا، ارتفاعات شاسکوه

رودها: مهمترین رود  منطقه رود شور است که از ارتفاعات دشت خضری و قاین سرچشمه گرفته و پس از پیوستن به کال تیغ آب و چاه رود از جنوب غربی دشت و از مسیر روستای حسین آباد به کالشور زوزن ریخته و به هریررود افغانستان می پیوندد.

اقتصاد: معدن سنگ آهن سنگان خواف یکی از بزرگترین معادن خاورمیانه به شمار می‌ رود. کشاورزی و دامپروری اساس فعالیت‌ های اقتصادی منطقه را تشکیل می ‌دهد و مهم‌ ترین محصولات کشاورزی آن گندم، جو، پنبه، چغندرقند و فراورده ‌های جالیزی میباشد. از محصولات دامی این شهرستان می ‌توان به انواع فراورده ‌های لبنی مانند دوغ و ماست، پنیر، کره، کشک و... اشاره کرد.

فرهنگ و آداب و رسوم: ایلات و عشایر مختلفی در این شهرستان ساكن هستند که میتوان به تاجیک تیموری، سربازی، امیر کلالی، مریداری، عرب، میش مست، بلوچ، ابراهیم بای، زنگنه، بهلولی، جوانشیری، خلج و دلاکه اشاره کرد. شهرستان خواف نیز همانند تربت جام دارای پیشینه غنی در هنر موسیقی است. موسیقی این منطقه براساس مقام‌ های سماعی شکل گرفته و در طول زمان ساخته و پرداخته شده است. مقام‌ های آن تقریباً شبیه مقام‌ های تربت جام است. سازهای مهم این منطقه را دف و دوتار تشکیل می ‌دهند. استاد عثمان محمد پرست از بزرگترین اساتید دو تار است. از آداب و رسوم خاص مردم منطقه درمراسم عروسی میتوان به نان پزی، گوسفند کشی، رقص جمعی و طبل زنی اشاره کرد.

جمعیت: ۱۲۱،۸۵۹ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: زبان رسمی مردم این شهرستان غالبا فارسی دری است ولی در سرتاسر شهرستان لهجه و گویش های گوناگونی رایج است که این ناشی از وجود اقوام و طوائف گوناگون در این شهرستان می باشد.

جاذبه های گردشگری: مسجد ملک زوزن تنها بنای آجری به جای مانده از بقایای شهر تاریخی زوزن و یادمانی ارزشمند از شکوه و عظمت این منطقه است. مدرسه غیاثیه خرگرد، مزار پبر احمد خوافی وزیر دانشمند شاهرخ تیموری، آرامگاه حافظ ابرو، مجموعه تاریخی و منطقه گردشگری خواجه یار، مسجد جامع سنگان، مسجد جامع نشتیفان، مجموعه گردشگری کبودانی، آس بادهای نشتیفان، منطقه گردشگری روستای زرداب، مسجد رباط زیارت، کوشک سلامه، بند سلامه، منطقه گردشگری روستای نیازآباد، طبیعت و درختان چنار کهنسال روستای خواجه وراب و....

سوغاتی و صنایع دستی: قالی بافی، فرت بافی یا تون بافی، آهنگری، نمد مالی، نخ تابی، خراطی، نجاری، مسگری و ساخت سازهای سنتی از صنایع دستی این شهرستان بوده و پسته، زعفران، نهال کاج، زیره سیاه و سبز، کشک از سوغات منطقه هستند.

غذای محلی: قلور ترش، قلور بشیر، ارزن پلو ( گاورس پلو)  گرماست، اشكنه خنجك، شیربرنج و...

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
فرمانداری خواف
fa.wikipedia.org
khaf-rood.mihanblog.com