نام: تربت حیدریه

وجه تسمیه: نام تربت حیدریه از نام قطب‌الدین حیدر تونی گرفته شده که بر واژه اصیل و ایرانی زاوه غلبه یافت.

نام قدیمی: زاوه

استان: خراسان رضوی

تاریخچه: پیشینه تاریخی تربت حیدریه با نام زاوه به دوران قبل از اسلام و دوره اشکانیان برمی گردد. این منطقه به مناسبت مقبره قطب‌الدین حیدر تونی که از معاصرین عطار و از صوفیان قرن ششم هجری بوده بدین نام خوانده شده ‌است. در دو انقلاب معاصر ایران یعنی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ شمسی و انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ شمسی تربت حیدریه از شهرهای پیشتاز در این فرایندها بوده ‌است. لازم بذکر است که اولین شهری که در ایران در سال ۵۷ مردمش قیام کردند شهر تربت حیدریه بود که در نهم دی ماه با دادن ۹ شهید شهر را از حکومت پهلوی گرفتند و خودشان امور شهر را بدست گرفتند و همچنین اولین شهری بود که مردمش مجسمه شاه را در میدان مرکزی در جلوی انظار به زمین زده و شکستند. (فیلم سقوط هم در همین زمینه ساخته شد و مستندات تاریخی را در معرض دید عموم قرار داد.)

تقسیمات کشوری: این شهرستان از چهار بخش بخش مرکزی، جلگه رخ، کدکن، بایگ و چهار شهر تربت حیدریه، بایگ، رباط سنگ، کدکن تشکیل شده است.

موقعیت جغرافیایی: تربت حیدریه از شمال با شهرستان مشهد و نیشابور، از سمت غرب با شهرستان کاشمر و شهرستان بردسکن، از سمت شرق با شهرستان خواف و شهرستان تربت جام و از جنوب با شهرستان گناباد همسایه است. این شهرستان بین نصف النهارات 58 درجه و 41 دقیقه تا 60 درجه و 7 دقیقه طول شرقی و مدارهای 34 درجه و 59 دقیقه تا 35 درجه و 51 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. این شهرستان در ۱۰۰۵كيلومتري‌ تهران و در يك‌ منطقه‌ كوهستاني‌ در دامنه‌ كوه‌ قرارگرفته‌ است.

آب و هوا: آب و هوای اين شهرستان، در بخش های كوهستانی سرد و معتدل و در نواحی جنوب باختری نيمه بيابانی است.

مساحت: ۳۶۷۲ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۳۳۳ متر

اقتصاد و محصولات: منطقهٔ تربت حیدریه بزرگترین تولید کنندهٔ زعفران در جهان محسوب می ‌شود. بایگ، یکی از شهرهای تربت حیدریه مرکز ابریشم ایران نام گرفته و بالغ بر ۸۰٪ ابریشم کشور در این محل تولید می ‌شود. خربزه، پسته و بادام، گندم، جو، چغندرقند، تره بار، سيب، آلو، و انگور نیز از دیگر محصولات کشاورزی این منطقه‌ است. همچنین معادن طلای زرمهر تربت حیدریه که در روستای زرمهر واقع شده است، تولید کننده اولین شمش‌ های طلا در کشور است که در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می ‌شوند.

جمعیت: ۱۴۰۲۳۶ نفر

زبان محلی: زبان مردم تربت حيدريه فارسی است که به گويش محلی تربتي سخن می گويند.

جاذبه های گردشگری: باغات کامه علیا و سفلی در شمال تربت حیدریه و رودخانه حصار و صنوبر، آبشار رود معجن و مناطق شکار ممنوع برنای و ژرف از جاذبه‌های طبیعی این شهرستان هستند. از جاذبه‌ های دیدنی و تفریحی دیگر می ‌توان به اماکنی همچون مجموعه باغ ملی و پارک ملت و پارک جنگلی پیشکوه اشاره کرد. غار باستانی ماه پری، رباط شریف آباد، رباط بی‌بی، مزار قطب‌الدین حیدر، مزار شاه سنجان و...از دیگر مکانهای گردشگری این شهرستان هستند.

سوغاتی و صنایع دستی: مهم ‌ترين‌ صنايع‌ دستي‌ شهرستان‌ تربت‌ حيدريه ‌را‌ فرش ‌بافي، پشم‌ ريسي، نمد مالي، ابريشم كشي، ابريشم تابي و شعر بافي تشكيل مي ‌دهد. زعفران مهمترین سوغات این منطقه بشمار میرود.

غذای محلی: اشكنه ريواس، روغن شيره، كدو بشير، بلغور بشير، گرماس،  ماست جوش، اشكنه بنه و...

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
فرمانداری تربت حیدریه
fa.wikipedia.org
hesar1344.blogfa.com