نام: تایباد

وجه تسمیه: مردم محل بر این باورند که در شهر تایباد و پیرامون آن، بادی می ‌وزد، که مدت وزش آن در یک شبانه روز، دوازده ساعت است، یعنی نیمی از یک شبانه روز، که آن (12 ساعت) را «تای» می ‌نامند. از این رو به این شهر «تای‌ باد» گفته‌ اند.

نام قدیمی: تایباد در‌ گذشته «مغول ‌آباد»، «باخرز»، «طیبات»، «‌طایباذ»، «تائی آباد»، «تایب آباد»، «تایاباد»، «تایاباذ»، خوانده می ‌شده است.

استان: خراسان رضوی

تاریخچه: شهرستان تایباد در اعصار گذشته جایگاه تمدنهای باشکوهی بوده است. یافته‌ های باستان‌ شناسی موید سکونت و فعالیت ‌های انسانی در این ناحیه از هزاره سوم پیش از میلاد است و در دوران پارت ‌ها نیز یکی از ولایات آن سلسله بوده ‌است. محدوده شهرستان تایباد در سالیان گذشته شاهد پیشامدها و حوادث تاریخی فراوان بوده ‌است. از جمله حوادث مهم گذشته حمله اسکندر مقدونی، مسلمانان عرب، قوم مغول، تاتارها، ترکمن‌ ها به این منطقه بوده‌ است. نام نخستین این شهر «مغول آباد» بوده‌ که مغولان در اوایل سده هفت هـ. ق هنگام ورود به این ناحیه، آن را به نام خود خواندند. بعدها این محل، در اثر شیوع طاعون خالی از سکنه و ویران گردید. سال‌‌ ها بعد، بار دیگر مردم در آن جا ساکن شده شهر را آباد کردند. نام «طیبات» به سبب سکونت شمار زیادی از عالمان، عارفان و مردان پاک ‌از جمله شیخ زین الدین ابوبکر (پیر تیمور لنگ) در این شهر به آن اطلاق شده است.

تقسیمات کشوری: این شهرستالن از بخشهای مرکزی و میان ولایت تشکیل شده و شهرهای آن تایباد، کاریز، مشهد ریزه هستند. این شهرستان دارای چهار دهستان نیز میباشد.

موقعیت جغرافیایی: تایباد از شمال به تربت جام و از مشرق به کشور افغانستان محدود است، رود  هریرود  مرز را در این سرزمین مشخص می کند . از مغرب به باخرز و تربت حیدریه و از جنوب به شهرستان خواف منتهی می گردد. عرض جغرافیایی آن 34 درجه و 44 دقیقه و طول جغرافیایی آن 60 درجه و 46 دقیقه است

آب و هوا: این شهرستان در تابستان تحت تأثیر بادهای ۱۲۰ روزه سیستان قرار می ‌گیرد که باعث افزایش گرد و غبار هوا و وارد شدن خسارت به مزارع صیفی کاری می‌ گردد. بیشترین دمای اندازه ‌گیری شده ۴۷٬۵ درجه سانتیگراد و کمترین آن ۲۴ سانتیگراد زیر صفر، اندازه‌ گیری شده است. بیشتر بارندگی در ماههای بهمن -اسفند و فروردین صورت می‌ گیرد.

مساحت: ۵۰۸۴  کیلو متر مربع

ارتفاع از سطح دریا: حدود ۸۰۶ متر

رودها: از مهمترین رودهای فصلی این شهرستان می ‌توان به"ربس"در شمال و رود مرزی "هریرود" در شمال شرقی آن اشاره نمود.

اقتصاد: عمده ترین محصولات صادراتی شهر، خربزه، گندم، زیره سبز، چغندر قند، پنبه، دام است.                                    

فرهنگ و آداب و رسوم: ساکنان این شهرستان ترکیبی از تیره‌ های تیموری، جلالی، یوسفی، یعقوبی، یحیایی و رسولی میباشند. وجود قبرستان‌ های طایفه ‌ای وسیع در گوشه و کنار شهر، نشان از وجود جمعیت ‌های گوناگون در گذشته دور دارد. قبرستان‌‌ ها را از این جهت طایفه ‌ای خوانده ‌اند که هر تیره و هر خانواده بزرگ و گسترده برای خود گورستانی دارد. تناول غذا با دست در ميان تايبادي ‌ها ريشه در فرهنگ گذشته اين سرزمين دارد و هنوز نيز مي توان اين سنت گذشته را به هنگام غذا خوردن در ميان مردم تايباد مشاهده کرد. به همين دليل مرسوم بوده  که قبل ازصرف غذا و همچنين بعد از اتمام غذا حوردن در مهماني‌ ها ، مراسم جشن و سوگواري ‌ها، «آفتابه لگن» آورده و دستان مهمان‌ ها را يکي يکي مي ‌شستند و حوله‌اي جهت خشک کردن دستها در اختيار آنها قرار مي ‌دادند. مردم تايباد روشهاي متفاوتي براي حفظ غذا و جلوگيري از فاسد شدن آن دارند که با توجه به نوع غذا متفاوت است. با توجه به نوع فعاليت معيشتي مردم اين منطقه ( دامداري و کشاورزي ) و محصولاتي که از اين نوع فعاليت ‌ها بدست مي‌ آمده آنها را مجبور کرده تا روشهاي نگهداري آنها را نيز ابداع نمايند. مثلاً براي نگهداري گوشت و مصرف آن در زمستان، درزماني که اين ماده غذايي فراوان دردسترس است (فصل تابستان ) گوسفنداني را به همين منظور پروار مي ‌کنند.و در اواخر پاييز آنها را ذبح نموده وبعد گوشت آنها را به قطعات کوچکي ، تکه تکه مي کنند. سپس اين تيکه‌ هاي گوشت را نمک زده و نخها يا چوبي را از ميان آنها عبور مي ‌دهند و آنها را در مکاني سرد که معمولاً به آن «ته خنه / taxana» يا همان اتاق انباري مي ‌گفتند، مانند لباس آويزان ميکردند. به مرور زمان گوشت خشک و زمان ماندگاري آن طولاني مي ‌شده. به اين روش در اصطلاح اين منطقه «گوشت لندي / guŝt landi» مي‌گ ويند. در فصل زمستان هر زمان که به آن نياز داشتند، مقداري را که لازم داشته در آب خيس کرده  و پس از پختن مصرف مي‌ کردند. امروزه اين روش ديگر جايگاهي ندارد ولي روش ديگري در فرهنگ نگهداري غذا در اين منطقه وجود دارد که هنوز نيز کارکرد خود را حفظ کرده و بويژه دامداران و چوپانان منطقه (همچنين بعضي از مردم ) اين روش را به کار مي ‌برند. به اين روش در اصطلاح محل «قورمه کردن / qurme kardan» گوشت مي ‌گويند.

جمعیت: ۱۰۸٬۴۲۴ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: زبان مردم تایباد فارسی است و به گویش نیشابوری صحبت می کنند. ‌

جاذبه های گردشگری: رباط سنگی، قلعه عباس آباد، محوطه تاریخی جوزقان، آب انبار قلعه کهنه ریزه، میل کرات، مجموعه تاریخی مقبره مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی و...

سوغاتی و صنایع دستی: از صنایع مهم دستی آن قالیچه و قالی است و زیره سبز، خربزه، زعفران، عرقیات نیز از سوغات آن هستند.

غذای محلی: در گذشته غذاي بیشتر مردم در تابستان و فصولي که گوشت در دسترس بوده آبگوشت (در اصطلاح محلي ، اوگوشت / ow guŝt) بوده است و در ساير فصول سال به مقتضاي فصل از مواد لبني (شير، ماست، کره و غيره) تغذيه مي ‌کردند. در زمستان بيشتر از غذاهاي محلي مانند «غلور تروش / qelur teruŝ» و «غلور شير / qelur ŝir» و يا «اشکنه / eŝkene» به همراه  قورمه استفاده مي‌ کردند.

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
fa.wikipedia.org
islahweb.org
taybadrcs.blogfa.com
yjc.ir