نام: شهر سرایان
 

استان: خراسان جنوبی
 

تاریخچه: آنچه از بررسی های باستان شناسی منطقه بدست آمده حاکی از آن است که سابقه استقرار جوامع پیش از تاریخ در حوالی آیسک به هزاره های چهارم و سوم پیش از میلاد می رسد. همچنین سابقه ی تاریخی سرایان به دوران قبل از اسلام بر می گردد. سد تاریخی (زو) از یادگارهای باقی مانده از این دوران است. در دوره اسلامی، این منطقه بخشی از ایالت قهستان بوده که در همان نخستین سالهای حمله اعراب به تصرف سپاه اسلام در آمد. بررسی های باستان شناسی منطقه وجود تپه ها و محوطه های مربوط به دوره سلجوقی را در این شهرستان تأیید می کند.
 

تقسیمات کشوری: این شهرستان تا اردیبهشت ۱۳۸۳، جزء بخش‌های سه‌گانه شهرستان فردوس بود که در این سال به صورت شهرستان مستقل درآمد و به استان خراسان جنوبی ملحق شد. شهرستان سرایان دارای سه مرکز شهری (سرایان، سه قلعه وآیسک) ودارای 4 دهستان(آیسک، سه قلعه، دوکوهه و مصعبی) و دارای دو بخش سه قلعه و آیسک و همچنین دارای 71 روستای دارای سکنه است.
 

موقعیت جغرافیایی: شهرستان سرایان از غرب به شهرستان فردوس، از شمال به بخش کاخک شهرستان گناباد، از شرق به بخش سده شهرستان قائنات، از جنوب و جنوب شرق به بخش خوسف شهرستان بیرجند و از جنوب غربی به بخش دیهوک شهرستان طبس محدود می‌شود. در ۵۸ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و۵۱ دقیقه عرض شمالی، قرار دارد.
 

آب و هوا: آب و هوای این شهرستان نسبتاً معتدل و دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک می‌باشد.
 

مساحت: این شهرستان وسعتی بالغ بر9334 کیلومترمربع رادارا می باشد.
 

ارتفاع از سطح دریا: ۱۴۸۴ متر
 

فرهنگ و آداب و رسوم: ازمراسم خراسان جنوبی رسم شاه مولایی است که در مناطق شهری و روستایی استان مرسوم است و انجام آن بدین ترتیب است که چند روز مانده به نوروز افراد خیر و معتمدان محل با مراجعه به ثروتمندان اقدام به تهیه اجناس مورد نیاز نیازمندان کرده و آنها را بین افراد نیازمند تقسیم می کنند. حنا بندان یکی دیگر از مراسم مردم این سرزمین برای ایام نوروز است. هنوز نیز گروهی از مردم به ویژه بزرگسالان با آمدن عید نوروز با رنگ کردن موهای سر و انگشتان خود با حنا به استقبال نوروز می‌ روند. سمنوپزان یکی دیگر از مراسم پر رنج و زحمت ولی پرطرفدار و تشریفاتی نوروز است. شب تحویل سال وقت خوردن رشته پلو بود که خوردن آن آدابی داشت و همراه با خرما و کشمش سرخ شده تناول میشد. از اعتقادات دیگر شب سال نو این بود که باید شعله و نور در خانه زیاد باشد که این شامل اجاق یا منقل و چراغ‌ها بود که باید تا صبح روز دوم سال روشن نگه داشته می شد به طوری که باید با کمال دقت نفت‌ گیری می شد تا دود نزده و خاموش نشود. یک کاسه آب که نارنجی در آن انداخته بودند نیز جزو ضروریات سفره هفت سین بود. در زمینه هنر، موسیقی سنتی استان خراسان جنوبی از سابقه طولانی برخوردار است. خراسان جنوبی دارای زیباترین و لطیف ترین ترانه‌ ها، آوازها و حماسی ترین رقص ها و آهنگهای ساز و آوازی است که کم نظیر است. رقم‌ های پنج ضربی و سه تایی متداول در منطقه ویژگی خودش را دارد. از جمله سازهای محلی که مورد استفاده قرارمی گیرند عبارتند از: دهل، سرنا، دایره ونی که معمولاً توسط خود نوازندگان ساخته می شود.

 

جمعیت: ۳۲٬۴۹۳ نفر
 

اقتصاد: شهرستان سرایان یکی از قطبهای تولیدی کشاورزی استان خراسان جنوبی می باشد که با دارا بودن بیش از ۱۵۵ حلقه چاه عمیق و۲۱۰ رشته قنات و چشمه سار باسطح زیر کشت ۱۶۰۴۵هکتار و تولید سالیانه ۹۴۰۵۴ تن محصولات زراعی وسطح زیر کشت۵۲۱۶  هکتارمحصولات باغی باتولید سالیانه ۱۳۷۶۷ تن در اشتغالزایی منطقه نقش بسزایی داشته و علاوه بر آن با دارا بودن ۳۳۰۷۰۰ واحد دامی و دارا بدودن یک مجتمع و سه مرکز دامداری در روستاها با ۱۲۶واحد مکانیزه دامداری و ۱۵ واحد دامداری صنعتی خارج از مجتمع و ۶ واحد مرغداری صنعتی و ۱۴۶ تن پشم بخش مهمی از اشتغال و درآمد اقتصادی مردم منطقه را به خود اختصاص داده است.
 

زبان محلی: زبان فارسی با لهجه محلی
 

جاذبه های گردشگری: از اماکن زیارتی آن می‌توان مرقد امامزاده سلطان کریمشاه واقع در روستای کریمو و امامزاده سلطان مصیب واقع در دهستان مصعبی و امامزاده سلطان ابوالقاسم واقع در روستای قاسم آباد را نام برد.
از دیگر مکان‌های دیدنی شهرستان سرایان می‌توان به غار بزرگ و زیبای بتون اشاره کرد که ناشناخته مانده ‌است. غار بتون در ۱۲ کیلومتری شمال شهر سرایان واقع شده‌است. همچنین کاروان‌سرای زیبا، بادگیرها و حوض‌انبارهای قدیمی از جاذبه‌های این شهر به شمار می‌روند. بزرگ‌ترین کوه خراسان نیز به نام سیاه کوه که به بام خراسان معروف است در این شهرستان قرار دارد. از دیگر اماکن تاریخی شهرستان سرایان مسجد صاحب الزمان(عج)در روستای دوحصاران است که با همان معماری قدیمی تاکنون باقیمانده است.
 

غذاهای محلی: قوروت بادمجان، بلغور پلو، اشکنه قند، اشکنه بلغور شیر، آش شلغم، کشک سالاری، آش جوش پره، آش محلی، آش لخشک و...

صنایع دستی: حصیربافی، قالیبافی، گبه بافی، بَرَک بافی، خراطی سنتی، پلاس بافی، ترکه بافی، قلم زنی، سفره بافی، سیاه چادر بافی، نمد مالی سنتی، سفالگری، چِلِنگَری (آهنگری سنتی)، دَواتگری سنتی (مس چکشی)، حوله بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، رودوزی های سنتی از صنایع دستی استان خراسان جنوبی می باشند.

بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز بهترین زمان سفر به این شهر میباشد.

---

---

منابع:
fa.wikipedia.org
sarayan.sport-kj.ir
irantraveller.ir