نام: خوسف

وجه تسمیه: خسف به معناي زمين گود و خوسف به معناي پوشيده بودن كه هر دو معني براي خوسف صادق است. طبق لغتنامه دهخدا، نام خوسف ریشه در زبان گرجی دارد.
 
نام قدیمی: جوسف، جسف، خسف، خسب و خوسف، خسف

استان: خراسان جنوبی

تاریخچه: اساساً این منطقه را گرجی ‌ها و پیش از ظهور اسلام بنیاد نهادند و بیش از آنچه امروز مورد توجه قرار گرفته از نظر اقتصادی و تجاری مورد توجه تجار و بازرگانان بود و از خوسف به عنوان یک کاروان سرای تجاری نام برده می ‌شد. این منطقه بیشتر استراحت ‌گاه تجار مختلف بویژه منزلگاهی برای بازرگانان گرجی و روس در مسیر تجارت به هند بود. از آن جمله می‌ توان به قبایل خودسیانی، خوسفیانی و خوسفی دراین منطقه اشاره نمود. قبایل یاد شده که تجارت پارچه، از دوران قبل از اسلام پیشه آنان بود از منطقه سوخومی در شمال غرب گرجستان، که بخشی از ایران محسوب می ‌شد، به قصد تجارت پارچه از مسیر ایران قصد سفر به کشمیر هندوستان را داشتند. این کاروان بزرگ تجاری گرجی پس از ترک منطقه سوخومی در شمال غربی گرجستان امروزی و عبور از آذربایجان از مسیر آستارا، رشت وارد سرزمین طبرستان شده و از این طریق پس از گذشت روزهای متوالی وارد سرزمین خراسان بزرگ شده بودند تا اینکه به منطقه بیرجند در جنوب خراسان رسیدند و چند صباحی را طبق معمول در کاروانسرای تجاری خود استراحت نمودند. هنگام عبور از مرز امروزی ایران و افغانستان در حوالی نهبندان در آن منطقه بین راهزنان و آنان جنگی در گرفت و بخش عمده‌ای از اموال آنها به تاراج رفت. تعدادی از آنان کشته شدند و برخی نیز گریختند. بازماندگان این قبایل توسط گرجی ‌های خوسف در جنوب بیرجند پناه داده شدند ولی پس از مدت کوتاهی همزمان با انعقاد پیمان نامه گلستان سرنوشت این قبایل به گونه دیگری رقم خورد و امکان بازگشت به گرجستان برایشان مهیا نشد. بازماندگان این کاروان بناچار در همان منطقه ساکن شدند و سعی در رونق مجدد پیشه خود نمودند. افرادی از این کاروان مدتها بعد با عبور از ناحیه کرمان و چاه بهار به بمبئی مهاجرت نمودند و به کمک پارسیان هند شغل خود را تقویت نمودند. تعداد کمی از افراد در خوسف ماندگار شدند که همین تعداد قلیل در زمان شوکت‌الملک حاکم وقت بیرجند بطور محترمانه مورد حمایت وی واقع شدند و بعدها به دعوت حاکم طبس برای امور بازرگانی به طبس دعوت شدند (قبائلی که بعدها خوسفی، خوسفیان، آریامنش و طاهریان شهرت یافتند). مهاجرین طی سالهای ۱۲۸۰ هجری خورشیدی تا کنون به مناطقی از جمله، طبس، کرمان، یزد و اصفهان کوچ کردند.

تقسیمات کشوری: اين شهرستان داراي دو بخش مركزي و ماژان مي باشد.

موقعیت جغرافیایی: خوسف با شهرستان ‌های بیرجند، سربیشه، نهبندان، سرایان و طبس همسایه است.

آب و هوا: این شهرستان دارای اقلیم مناطق بیابانی با ویژگی‌ های خاص آن است، از جمله این ویژگی‌ ها تابستان‌ های گرم و خشک و زمستان ‌های نسبتا سرد است.

مساحت: بیش از شانزده هزار کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۱۲۹۰ متر

جمعیت: حدود سی و سه هزار نفر

جاذبه های گردشگری: از اماكن تاريخي خوسف مي توان به مسجد جامع،آرامگاه ابن حسام، آسياب هاي آبي، قلاع مختلف، بقاع متبركه (مزار شاه سليمان علي، مزارنصرآباد سلطان ابوالقاسم بن موسي بن جعفر، مزار گيو، و...) آب انبارها، مساجد تاريخي، روستاهاي گردشگري خور و آرك و منازل قديمي اشاره كرد. علاوه بر اماكن تاريخي مذكور مي توان به آبگرم لوت كه در ۷۵ كيلومتري جنوب شرقي خوسف قرار دارد، اشاره كرد كه به دليل داشتن آب معدني و گرم براي امراض پوستي و... مفيد است و در تمام ايام سال پذيراي مسافران و گردشگران زيادي از ديگر نقاط استان مي باشد. وجود بافت قديمي با اثار تاريخي ارزشمند از ويژگي هاي شاخص اين شهرستان محسوب مي شود. بافت قدیمی خوسف با مساحتی در حدود 120 هکتار، تعداد زیادی بناهای ارزشمند تاریخی و فرهنگی را در خود جای داده است، بافت تاریخی خوسف برخوردار از بناهایی همچون قلعه، مسجد، حسینیه، آب انبار، ساباط و ده‌ ها خانه تاریخی است که هر یک در نوع خود بی نظیر هستند. همچنین نرگس زارهای این شهرستان که مقام اول استانی را دارد، برای گردشکران دیدنی است.

سوغات و صنایع دستی: گليم، پارچه ‌بافي، جاجيم، نمد،‌ سفال، قالي و قاليچه

بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز

منابع:
فرمانداری خوسف
fa.wikipedia.org
hesamkhoosf.mihanblog.com
isna.ir
chtn.ir